Morgunblaðið - 06.06.1992, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1992
21
Rabin vill
semja um
Golan-hæðir
YITZHAK Rabin, leiðtogi
Verkamannaflokksins í ísrael,
sagði í gær á 25 ára afmæli
Sex daga stríðsins óg töku
Golan-hæða af Sýrlendingum,
að hann væri reiðubúinn að
afhenda þær aftur að hluta.
Rabin sagði í viðtali við dag-
blaðið Al-Hamishmar, að jafn-
vel á friðartímum gætu ísraelar
ekki horfið með öllu frá Golan-
hæðum, svo mikilvægar væru
þær öryggi landsins. Það þýddi
hins vegar ekki, að halda þyrfti
svæðinu öllu og hann minnti
á, að með samkomulagi við
Sýrlendinga 1974 hefði nokkru
landi verið skilað og af þeim
sökum væri hvergi friðsamara
á landamærum Israels en í
Golan-hæðum.
Ráðast gegn
Gorbatsjov
RÚSSNESKA stjórnin greindi
í gær frá efni ýmissa leyni-
skjala, sem hún hefur gert upp-
tæk hjá hinum bannaða Komm-
únistaflokki Sovétríkjanna.
Meðal annars var greint frá
aðild flokksins að hryðjuverka-
starfsemi og þætti Míkhaíls
Gorbatsjovs, fyrrum Sovétleið-
toga, í að láta stjórnmálaráð
kommúnistaflokksins banna
dagblaðaútgáfu Borís Jeltsíns,
forseta Rússlands, og annarra,
sem voru í stjórnarandstöðu
árið 1989.
Samið um
afvopnun
Afvopnunarsáttmáli var
undirritaður í Ósló í gær á milli
ríkja Atlantshafsbandalagsins
og fyrrum ríkja Varsjárbanda-
lagsins. Samningurinn nær til
fækkunar hefðbundinna vopna
frá Atlantshafi til Úralijalla og
er sama efnis og CFE-samning-
urinn sem undirritaður var í
París fyrir hálfu öðru ári. Sagði
Manfred Wörner framkvæmda-
stjóri NATO að sáttmálinn
væri einn mikilvægasti hom-
steinn nýrrar öryggisskipanar
Evrópu.
Hart barist
í Kabúl
TUGIR manna féllu í bardögum
í gær milli sunní- og shíta-
múslima í Kabúl, höfuðborg
Afganistans, og hefur ríkis-
stjórn landsins engin tök á
ástandinu. Af nokkur hundruð
gíslum, sem hreyfingamar tóku
fyrr í vikunni, hefur flestum
verið sleppt en einnig er talið
að margir hafi verið drepnir í
gíslingunni. Slík harka hefur
ekki verið í bardögum síðan
þessar sveitir náðu Kabúl á sitt
vald fyrir fímm vikum og er
óttast að hún eigi enn eftir að
færast í aukana.
Atvinnuleysi
eykst í Banda-
ríkjunum
ATVINNULEYSI í Bandaríkj-
unum jókst úr 7,2 % í apríl í
7,5 % í síðasta mánuði og hefur
það ekki verið jafn mikið í átta
ár. Samkvæmt tölum Vinnu-
málaráðuneytis Bandaríkjanna
em nú 9,5 milljónir manna at-
vinnulausar þar í landi.
Kosið í Tékkóslóvakíu:
Með fyrstu verkum
að velja forseta
Prag. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
EITT af fyrstu verkefnum sambandsþingsins sem Tékkar
kjósa í dag verður að velja nýjan forseta. Vaclav Havel,
forseti, vill halda starfinu áfram og talið er að hann nái
endurkjöri í annarri atkvæðagreiðslu ef ekki hinni fyrstu.
Þingkosningarnar, sem
snúast um framtíð sambands-
lýðveldisins og efnahags-
stefnu umbótaaflanna í land-
inu, hófust í gær. Jiri Dienst-
bler, utanríkisráðherra og for-
maður Borgarahreyfíngarinn-
ar (OH), andaði léttar eftir
stranga kosningabaráttu og
fékk sér koníaksglas í lok
blaðamannafundar um há-
degið. „Það er úti um Tékkó-
slóvakíu ef Havel nær ekki
endurkjöri," sagði hann.
„Hann er eini forsetinn sem
getur staðið vörð um efna-
hagsumbætumar, stjómar-
skrána og mannréttindi.
Tékkóslóvakía mun klofna ef
hann verður ekki kosinn.
Hann er eini maðurinn sem
meirihluti Tékka og meirihluti
Slóvaka styðja til forseta.
Enginn annar getur gegnt
sameiningarhlutverkinu eins
og hann.“
Dienstbier býst við löngum
og ströngum stjórnarmynd-
umarviðræðum að kosningum
loknum. Flokkur hans og
hægri flokkamir í Bæheimi
og Mæri leggja höfuðáherslu
á óhindrað áframhald efna-
hagsumbótanna og Tékkósló-
vakíu sem sambandslýðveldis
en Hreyfing fyrir lýðræðis-
legri Slóvakíu (HZDS), sem
er spáð stórsigri í Slóvakíu,
viil bandalagsríki með Tékk-
um.
Mi$TO
CHAOSU
' 1 •1X <.. Í.V^.Í g
Þessi Tékki lætur sér fátt finnast um
auglýsingar vegna þingkosninganna.
Havel vill Vig-
dísi í heimsókn
Prag. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara
Morgnnblaðsins.
VACLAV Havel heimsótti ís-
land skömmu eftir að hann tók
við embætti eftir byltinguna í
nóvember 1989. Hann bauð Vig-
dísi Finnbogadóttur, forseta, í
heimsókn til Tékkóslóvakíu en
ferð hennar hingað hefur tvisv-
ar verið frestað.
„Ég vil fá Vigdísi forseta í heim-
sókn í haust hvort sem ég verð
forseti eða ekki,“ sagði Havel við
hjónin Ingibjörgu Jóhannsdóttur
og Þóri Gunnarsson sem reka
matstaðinn Reykjavík í Prag.
Havel kom við hjá þeim eftir
að hann kvaddi John Major, for-
sætisráðherra Bretlands, 2. maí
síðastliðinn en Þórir var einmitt
þá formlega skipaðuf ræðismaður
Islands í Tékkóslóvakíu. „Ég tek
á móti Vigdísi hér í Reykjavík ef
ég geri það ekki í kastalanum,"
sagði Havel og átti við Reykjavík
í Prag.
UMHVERFISRÁÐSTEFNAN í RÍÓ
ísland og gróðurhúsaáhrifin:
Kynni að hlýna minna
hér en annars staðar
HITAAUKNING af völdum gróðurhúsaáhrifa kann að verða minni við
norðanvert Atlantshaf en víðast annars staðar samkvæmt tölvuútreikn-
ingum, að sögn Trausta Jónssonar, veðurfræðings á Veðurstofu Is-
lands. Þess beri þó að gæta að vísindamenn sem vinni við veðurfars-
spár áratugi fram í timann vari við
Trausti sagði í samtali við Morg-
unblaðið að þau líkön sem best væru
talin spáðu 2-4 gráðu hlýnun á jörð-
inni, en náttúrulegar sveiflur væru
um eða innan við hálfa gráðu á
Celsíus. Margir óvissuþættir kæmu
þó inn í, eins og til dæmis koltvísýr-
ingsupptaka hafsins, sem gæti ann-
aðhvort dregið úr eða aukið gróður-
húsaáhrifín. Það sýndi óvissuna að
flestir vísindamenn töluðu ekki um
spár um veðurlag framtíðarinnar,
heldur viðbrögð tölvulíkana við
ákveðnum forsendum.
Trausti sagði að í bestu spánni
sem hann hefði séð væri þó gert ráð
fyrir að minni hlýnun yrði við norð-
anvert Atlantshaf og á svæði við
Suðurskautslandið. í nýjustu niður-
stöðunni sem hann hefði lesið væri
jafnvel gert ráð fyrir kólnun á Suður-
skautssvæðinu og það gæti þá hugs-
anlega átt við svæðið í kringum Is-
land líka.
Ein tilgátan um afleiðingar gróð-
urhúsaáhrifa á íslandi gerði ráð fyr-
ir að minni hitamunur milli pólsvæða
og hitabeltis drægi úr vestanvindum.
Slíkt myndi þýða hlýrri norðanáttir,
en á móti kæmi að tíðni sunnanátta
svæðisbundnum tulkunum a þeim.
minnkaði, þannig að heildaráhrif
þessa gætu orðið annaðhvort hlýnun
eða kólnun. Tilgátur um hugsanleg-
ar breytingar á hafstraumum, sem
gætu haft mikil áhrif á loftslag á
Islandi væru reistar á enn veikari
grunni en gróðurhúsaspár um veð-
urfar.
Vigdís fer til
Ríó á morgun
VIGDÍS Finnbogadóttir.forseti Is-
lands, fer á morgun áleiðis til Ríó
til að taka þátt í umhverfisráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna.
Á föstudag mun hún ávarpa sér-
stakan fund þjóðarleiðtoga og ráð-
gert er að á þriðjudag fari hún í sigl-
ingu með víkingaskipinu Gaia ásamt
nokkrum forvígismönnum Samein-
uðu þjóðanna og hópi barna af ýmsu
þjóðemi.
Forsetinn er verndari skipsins sem
siglir til að minna á umhverfisvernd
undir fánum Noregs, íslands og Sam-
einuðu þjóðanna.
Reuter
í Ríó eiga að koma saman fleiri þjóðarleiðtogar en við nokkurt ann-
að tækifæri, en þessir tveir höfðingjar teljast ekki í þeim hópi. Á
myndinni má sjá Dalai Lama, andlegan leiðtoga Tíbeta, þiggja höfuð-
djásn að gjöf frá höfðingjanum Taipet úr Amazon-skóginum á fundi
umhverfisverndarsinna sem haldinn er jafnhliða Rió-ráðstefnunni.
Bandaríkin leggjast ein gegn
sáttmála um vemdun lífríkja
ÚTLIT er fyrir að allar þjóðir nema Bandaríkjamenn muni skrifa
undir sáttmála um verndun dýra- og jurtategunda, sem lagður var
fram á umhverfisráðstefnunni í Rio de Janeiro í gær. Fleiri vestræn-
ar þjóðir höfðu tekið undir athugasemdir Bandaríkjamanna um eink-
aleyfisgjöld til fátækra þjóða fyrir lyf og aðrar afurðir unnar úr
dýra- og plöntutegundum, en þær ætla ekki að neita að skrifa und-
ir þrátt fyrir það.
William Reilly, yfírmaður banda-
rísku umhverfísverndarstofnunar-
innar, sagði í Ríó í gær að Bandarík-
in myndu ekki fara fram á fleiri
breytingar á sáttmálanum og blaðið
The New York Times birti í gær
leynileg skilaboð þar sem Reilly
lagði hart að Bush að skrifa undir.
Bush neitaði því að alvarlegur
ágreiningur væri milli sín og Reillys
og sagði að Bandaríkin „þyrftu
ekki að afsaka neitt".
Bandarískir fulltrúar á ráðstefn-
unni sögðust óttast að sáttmálinn
væri óútfyllt ávísun á greiðslur til
þriðja heimsins og að ákvæðin um
einkaleyfi væru ósanngjörn í garð
líftæknifyrirtækja. Hugmyndin með
því ákvæði er að fátæk ríki hitabelt-
isins gangi síður á regnskóga sína
ef þau fái hlutdeild í þeim gróða
sem þar finnst, en ijölmörg lyf og
önnur verðmæt efni eru unnin úr
jurtaríki þeirra. Regnskógum hita-
beltisins hefur verið líkt við erfða-
vísabanka fyrir líftæknibyltingu
framtíðarinnar, en þeir verða horfn-
ir innan nokkurra áratuga ef svo
fer fram sem horfír.
Sáttmálinn um verndun dýra og
jurta, sem réttu heiti kallast sátt-
málinn um líffræðilegan fjölbreyti-
leika, er annar af tveimur sáttmál-
um sem lagðir eru fram í Ríó. Hinn
er um verndun andrúmsloftsins, en
þar að auki ætla þjóðir heims að
skuldbinda sig til að framfylgja
áætlun um baráttu gegn öðrum
vandamálum en sáttmálarnir tveir
taka til, allt frá mengun hafsins til
uppblásturs lands.
Bandaríkjastjórn hefur einnig
verið gagnrýnd af umhverfísvernd-
arsinnum fyrir afstöðu sína til sátt-
málans um verndun andrúmslofts-
ins, en hún var ósátt við þök á út-
blástur koltvísýrings til að draga
úr svonefndum gróðurhúsaáhrifum.
Bandaríkin skrifuðu hins vegar
undir eftir að hafa fengið því fram-
gengt að ekki voru settar fastar
takmarkanir, eins og Evrópubanda-
lagið lagði til, en hins vegar stefna
iðnvædd ríki að því að dæla ekki
meiri koltvísýringi út í andrúmsloft-
ið árið 2000 en þau gerðu árið 1990.