Morgunblaðið - 07.06.1992, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGÚNBLAÐIÐ SU.VNUDAGUR 7. JÖNÍ 1992
ERLEISIT
INNLENT
vikuno 30/5-6/6
Mælt með 40%
samdrætti í
þorskveiðum
Fiskveiðiráðgjafanefnd Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins hefur
mælt með því að sókn í þorsk-
stofninn við ísland verði minnkuð
um 40% á næsta ári. Þannig yrði
leyfilegur þorskafli næsta árs 150
þúsund tonn, sem samsvarar 175
þúsund tonna afla á næsta fisk-
veiðaári, en á yfirstandandi fisk-
veiðaári er þorskkvótinn 265 þús-
und tonn. Tillögur þessar eru tald-
ar jafngilda 12-15 milljarða króna
samdrætti í útflutningstekjum.
Þorsteinn Pálsson sjávarútvegs-
ráðherra segir að ekki geti farið
hjá því að um verulega skerðingu
verði að ræða á þorskaflaheimild-
um á næsta fiskveiðiári í ljósi nið-
urstöðu nefndarinnar ef hrygn-
ingarstofninn eigi að hafa mögu-
leika á að stækka. Davíð Oddsson
forsætisráðherra segir að fari svo
að þorskveiðamar dragist saman
um 40% verði að kanna hvort
nýgerðir kjarasamningar standist,
og að mati Friðriks Sophusson-
ar fjármálaráðherra gæti afla-
samdrátturinn án atvinnuskap-
andi tækifæra orsakað 6-7% at-
vinnuleysi.
Aflamiðlun minnkar
útflutning
Jón Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra hefur beint
þeim tilmælum til stjómar
Aflamiðlunar að leyfi til
útflutnings á óunnum fiski verði
takmörkuð eins og kostur er
vegna atvinnuleysis sem farið
hefur vaxandi að undanfömu.
Hefur stjórn Aflamiðlunar ákveð-
ið að takmarka heimildir til út-
flutnings á þorski og ýsu í næstu
ERLENT
Danir felldu
Maastricht-
sáttmálann
DANSKIR kjósendur höfnuðu
Maastricht-samkomulaginu um
nánara samstarf Evrópubanda-
lagsríkjanna í þjóðaratkvæða-
greiðslu, sem fram fór á þriðju-
dag. Kom það mjög á óvart enda
höfðu skoðanakannanir bent til,
að það yrði samþykkt og jafnvel
með nokkmm mun. Munaði að
vísu ekki nema hálfu öðm pró-
senti á fylkingunum en niðurstað-
an er mikið áfall fyrir Evrópu-
bandalagið og veldur mikilli
óvissu um framtíð Dana innan
þess. Á fundi utanríkisráðherra
EB-ríkjanna í Ósló á fimmtudag
var ákveðið að vinna að því að
Maastricht-samkomulagið verði
samþykkt í hinum aðildarríkjun-
um 11 fyrir áramót og halda opn-
um dymm fyrir þátttöku Dana
seinna. Poul Schlúter, forsætis-
ráðherra Danmerkur, hefur rætt
um, að hugsanlega verði efnt til
annarrar þjóðaratkvæðagreiðslu
um Maastricht en á öðmm gmnni.
Umhverfisráðstefnan hafin
HAFIN er í Rio de Janeiro í Braz-
ilíu umhverfísráðstefna Samein-
uðu þjóðanna og hafa aldrei fyrr
jafn margir frammámenn í stjóm-
málum verið samankomnir á ein-
um stað. Er búist við, að 128 þjóð-
höfðingjar sæki ráðstefnuna.
Meðal helstu mála em vemdun
andrúmsloftsins og dýra- og jurta-
tegunda en annars verður fjallað
um flest þau vandamál, sem nú
blasa við í umhverfísmálum. Mikl-
ar efasemdir em um árangurinn
en mikilvægasta framlag Ríóráð-
Örvæntingarfullur biðsalur stríðsins:
Rúm milljón fyrrum
Júgóslava á flótta
Drengir frá Bosníu fá súpu í flóttamannabúðum Rauða krossins
í útjaðri Vínarborgar.
viku úr 800 tonnum í 600 tonn.
Ferskfiskútflytjendur í Vest-
mannaeyjum eru óánægðir með
tilmæli ráðherra og segja að ekki
sé unnt að landa öllum afla sem
veiðist í Eyjum vegna skorts á
verkafólki.
Hlaut norrænu leik-
skáldaverðlaunin
Norrænu leikskáldaverðlaunin,
sem afhent voru í fýrsta skipti í
Borgarleikhúsinu á fímmtudag-
inn, komu í hlut Hrafnhildar
Hagalín Guðmundsdóttur fyrir
leikritið „Ég er meistarinn", en
það var fmmsýnt í Borgarleikhús-
inu haustið 1990.
Sigur á Ungverjum
íslenska landsliðið í knatt-
spyrnu sigraði það ungverska 2:1
í undanriðli heimsmeistara-
keppninnar í Búdapest, og er
þetta annar sigur íslands á úti-
velli í heimsmeistarakeppninni.
Tap samvinnuhreyfingar-
innar 1,7 milljarðar
Heildartap Sambandsins og
dótturfélaga á sl. ári nam alls um
368 milljónum króna þegar tillit
hefur verið tekið til 952 milljóna
hagnaðar af sölu fasteignarinnar
Holtagarða. Að þeirri fjárhæð frá-
talinni nemur tap Sambandsins
ríflega 1,3 milljörðum. Þá vom
kaupfélögin rekin með samtals
um 365 milljóna tapi á s.l ári,
þannig að heildartap fyrirtækja í
tengslum við samvinnuhreyfíng-
una er nálægt 1,7 milljörðum.
stefnunnar verður þó að setja
umhverfismálin í brennidepil
stjórnmála um allan heim.
Vaxandi óánægja með Serb-
íustjórn
EKKERT lát er á stríðinu í Bos-
níu-Herzegovínu og árásimar á
höfuðborgina, Sarajevo, hafa
harðnað með degi hveijum. Refs-
iaðgerðir Sameinuðu þjóðanna eru
farnar að hafa mikil áhrif í Serb-
íu og Svartfjallalandi og meðal
landsmanna er farið að gæta vax-
andi óánægju með stjómina í
Belgrad.
NATO til friðargæslu
SAMÞYKKT var á fundi utanrík-
isráðherra Atlantshafsbandalags-
ins, NATO, í Ósló á fímmtudag,
að bandalagið væri reiðubúið að
taka að sér friðargæslu í Evrópu
í framtíðinni. Ráðherrarnir fé'Iust
hins vegar ekki á þá tillögu
Bandaríkjamanna, að aðildarríkin
hefðu bein hemaðarleg afskipti
af stríðinu í Bosníu. Einhugur var
aftur á móti um að bjóða fram
aðstoð vegna ástandsins í Nag-
omo-Karabak í Azerbajdzhan og
yrði hún þá takmörkuð við vista-
flutninga.
Nagyatad í Ungfverjalandi.
ALDRAÐ hrukkótt andlit henn-
ar herpist saman af sorg. Hún
heldur um rimla spítalarúmsins
og rær í gráðið. „Hvar er sonur-
inn minn? Hvar er sonurinn
minn?.“ Hún endurtekur spurn-
inguna viðstöðulaust. Grátur
gömlu konunnar og sársauki
endurómar um spítalaganginn.
Það er engin tár að sjá í augum
hennar, einungis starandi, fjar-
rænt augnaráð. Hún er 82 ára
gömul, frá sundursprengdu
sveitaþorpi nálægt Osijek og
hefur að sögn sjúkraliða verið
í losti síðan hún kom ásamt
nokkrum nágrönnum sínum til
flóttamannabúðanna.
Astofu neðar á ganginum hefur
kona vafið sig inní teppi sem
hún hefur dregið upp fyrir haus.
Óhamingjuvein hennar blandast
saman við skyndiieg spörk í dýn-
una. Sjúkraliðinn segir hana ein-
ungis koma fram eftir að rökkva
tekur. í rúminu við hliðina á henni
Iiggur gömul kona sem misst hefur
annan fótinn; beinstubburinn vísar.
Hún gýtur til okkar þreyttum,
kraftlausum augum. Hús fjölskyld-
unnar í Osijek varð fyrir sprengju.
Maður hennar lést og synir hennar
tveir eru nú að beijast fyrir frelsi
Króatíu. í hjólastól við enda gangs-
ins situr afi, sem misst hefur aðra
höndina, og starir orðlaust út um
gluggann á flóttamannabúðimar.
Við erum stödd í ungverska
bænum Nagyatad, skammt frá
landamærunum að hinni stríðs-
hijáðu Króatíu. í nokkurra kíló-
metra fjarlægð þjóta orrustuþotur
um himininn. Orrustuflugmenn
með eldsneytisgrímur og hjálma
henda sprengjum yfír konur, börn
og karla. Splundra húsum og þorp-
um sem áður voru friðsæl umlukin
ilmi af nýsleginni töðu; hundar og
hænsn ijátluðu í kring.
Rúmlega 1,4 milljónir manna frá
fyrrum Júgóslavíu eru nú á flótta
frá stríðinu á Balkanskaga. Það
er mesti flóttamannastraumur í
Evrópu síðan í
síðari heimsstyij-
öldinni, þegar tíu
milljónir Þjóð-
veija flúðu frá
Póllandi, Tékkó-
slóvakíu og Sov-
étrílq'unum. Að
minnsta kosti milljón fyrrum Júgó-
slava er á flótta innanlands og
nokkur hundruð þúsund hafa flúið
land. Rúmlega 110 þúsund til
Þýskalands, að minnsta kosti 40
þúsund til Ungveijalands og 25
þúsund til Svíþjóðar. En þeir 40
þúsund flóttamenn sem opinber-
lega hafa verið skráðir í Ungveija-
landi eru einungis brot af þeim
fjölda sem félur sig hjá ungversk-
um fjölskyldum. Allir óttast að
serbneskir flugumenn fínni þá.
Flóttamannayfírvöld í Búdapest
mátu það svo í samtali við Morgun-
blaðið að allt að því hundrað þús-
und óskráðir flóttamenn hefðust
við í landinu, hræddir við að nöfn
þeirra kæmust í opinber skjöl. Og
meðan Vesturlönd loka sig af hafa
Ungveijar haldið dyrunum opnum.
„Við tökum gjaman við þeim,“ seg-
ir Molnar Pal frá Flóttamannaráðu-
neyti Ungveijalands í samtali við
Morgunblaðið. „Árið 1956 flúðu
rúmlega 200 þúsund Ungveijar
eftir blóðuga innrás Sovétmanna.
Við vitum hvað góð meðferð er
mikilvæg fólki í neyð,“ segir hann.
Ungveijar hafa þegar fengið um
170 milljónir ÍSK frá Flóttamanna-
nefnd Sameinuðu þjóðanna auk
aðstoðar frá Hollandi en þeir biðja
nú einnig aðrar þjóðir um stuðning
til að geta sinnt þessu gríðarlega
verkefni.
Eru ástvinirnir á lífi?
Það er mannþröng fyrir utan
símaklefana tvo í búðunum. Til
skiptis reynir fólk að ná sambandi
við fjölskyldurnar heima. 46 ára
gömul kona frá þorpinu Vinkovci
vefur símsnúrunni um fíngur sér
meðan hún bíður eftir sambandi.
En eins og svo oft áður var heppn-
in ekki með henni í þetta skipti:
Þegar númerið heim, þar sem mað-
ur hennar varð eftir til að beijast,
er valið, gefur sónninn til kynna
að það sé upptekið. Þannig hefur
það verið í tvær vikur. Hún leggur
tólið á og stígur út úr klefanum.
Angistin skín út úr andliti hennar.
Önnur kona hraðar sér inn og reyn-
ir að hringja til Zagreb - hún nær
heldur ekki sambandi. „í fjóra daga
hef ég reynt að
hringja á spítal-
ann,“ segir hún
æst. „Sonur minn
var skotinn í kvið-
inn. Ég næ ekki
sambandi. Ég veit
ekki hvort hann
er lífs eða liðinn," segir hún og
röddinn brestur.
í matsalnum, þar sem eru þús-
und sæti, sitja tveir liðhlaupar frá
Vojvodina og gæða sér á niðursoðn-
um baunum og brauði af pappa-
diskum. „Það sem er að gerast er
geðveiki," segir annar þeirra, 23
ára drengur frá sveitabænum
Kopacevo. Hann áttaði sig allt í
einu á því í bardaganum um bæinn
Banatski Monostor. „Við stóðum
þama fullir örvæntingu og skutum
eins og vitleysingar út í myrkrið.
Við skutum bara án þess að vita
hvað við hittum. Kannslg._drap ég
einhvern, þetta var svo erfitt og
við vorum svo hræddir," segir
hann. „Þessi svín eru bijáluð," seg-
ir hann um Serbana og bætir við
eftir stutta þögn: „Fólk í stríði er
ekki með fullu viti.“
í svefnsölum bragganna búa
12-20 manns í sama herbergi -
þijár kynslóðir saman. Langar rað-
ir jámrúma með hálfs metra bili á
milli hafa verið heimili þeirra í
hálft ár. í einum salnum liggja hjón
á ellilífeyrisaldri hreyfíngarlaus í
rúmum sínum og horfa upp í loft-
ið. í miðri ringulreið þvottasnúr-
anna milli stálkojanna hafa þau ýtt
rúmum sínum saman svo að þau
mynda tvíbreitt rúm. Við rúmgafl-
inn hafa þau hengt upp litla inn-
rammaða mynd af páfanum. „Það
eina sem við óskum okkur er friður
svo að við getum snúið aftur heim,“
segir hún. Hjónin höfðust um
tveggja vikna skeið við í kjallara
húss síns án dagsbirtu, segir hann.
„Við ákváðum að drífa okkur í
burtu þegar þeir sögðu að vatnið
hefði verið eitrað.“
í einum svefnsalnum situr 23
ára gömul móðir frá Popovac við
vöggu kornabarns síns. Ivana litla
fæddist fyrir sjö mánuðum á sjúk-
rastofu búðanna. Hún liggur og
sefur óafvitandi um þá óhamingju
sem hijáir móður hennar. Fyrir
ofan vöggu Ivönu hefur hún hengt
upp með límbandi mynd af Maríu
mey. í rúminu við hliðina á liggur
systirin Helena, tveggja ára göm-
ul. Faðir þeirra er í Osijek. Það eru
að verða þijár vikur síðan að þau
heyrðu síðast frá honum. „Bömin
eru þó örugg,“ reynir móðirin að
hughreysta sjálfa sig án þess að
takast það fyllilega.
Stöðugur ótti
Fyrir ofan dyrnar að einum
svefnsalnum stendur skrifað með
svörtum tússpenna: „Guð er með
Vojvodina". í salnum býr fólk frá
þorpinu Kopacevo. Gömul, tannlaus
og hrukkótt kona með viskustykki
vafið um höfuðið situr á rúmstokk
og saumar púða. Um tylft púða
liggur í kringum hana. í hinum
enda salarins hafa þrír táningar
reynt að gera umhverfið huggu-
legra með því að mála á vegginn.
Þar má sjá teikningar af rokktón-
listarmönnum og síðan áritun á
ensku: „A good Milosevic is a dead
Milosevic". Við hliðina er svart-
hvítt plakat með mynd af John
Lennon. Á öðru rúmi sitja ung hjón
á tvítugsaldri og leggja stórt púslu-
spil með mynd af skógarvatni á
gólfíð. „Hver veit hvort þeir varpi
sprengjum á búðirnar eða ekki,“
segir hann, sem starfaði áður sem
málari í Braninurh. „Serbneskar
orrustuþotur hafa þegar rofíð loft-
helgi Ungveijalands nokkrum sinn-
um og flogið ógnvænlega nálægt
búðunum. Við fyllumst angist við
minnsta vélarhljóð,“ segir hann.
I einum svefnsalnum er búið að
setja upp sjónvarp sem stillt er á
sjónvarpið í Zagreb. Þögull hópur
fólks horfír á skjáinn þar sem sagt
er frá síðustu sprengjuárásunum
og bardögum. Myndirnar sýna lík
í vegarkanti við bosnískt sveita-
þorp. Margir fela andlitið í greipum
sér.
BAKSVID
Frá Rune Bech, fréttaritara
Morgunbladsins.