Morgunblaðið - 07.06.1992, Blaðsíða 17

all
TANZANÍA
sunnan
MALAWI
angola
NAMIBIA
LESOTHO'
SUÐGR-
AKRÍKA
SWASILAND
iHli Mjög þurrt | j Þurrt | | Nokkurt regn
Miklir þurrkar um
sunnanverða Afríku
Dóra Stefónsdóttir skrifar fró Namibíu.
„ÉG KOM hingað árið 1949 og
hef svosem upplifað verri
þurrka en núna. Ég er hins
vegar mjög vel settur miðað við
granna mína í norðri. Þar er
landið bókstaflega orðið að eyð-
imörk“. Þetta var úrskurður
Klaus Mais-Riche bónda I
Namibíu þegar hann var spurð-
ur um þurrka þá sem nú ríkja
hér í landi. Hér í Namibíu, eins
og í allri sunnanverðri Afríku,
hafa þurrkar tvo síðustu
mánuðina nær eyðilagt alla
kornuppskeru, gras handa
kvikfé sölnar dag frá degi og
víða er farið að skammta vatn.
Jafnvel tiltölulega vel
stæður bóndi eins og
Klaus mun ekki kom-
ast af án aðstoðar.
Hann og hans fólk
geta lifað lengi á
grænmeti sem það ræktar með
áveituvatni sem enn er nægjanlegt
á svæðinu. Þá mun hann fá styrk
frá litlum samtökum í Þýskalandi
sem styðja hann í því verkefni sem
hann vinnur við, að kenna 240 san-
mönnum (eða þeim sem í gamla
daga voru kallaðir búskmenn) að
rækta kom og grænmeti sér til
matar.
Aðrir bændur eru ekki svo vel
settir. Samkvæmt upplýsingum
stjómvalda hér í Namibíu (og al-
þjóðasamtök hafa lagt blessun sína
yfir áreiðanleika þeirra) em 72%
af allri komuppskem þegar ónýt,
nokkur hundruð nautgripir og geit-
ur hafa fallið, vatnsborð í mörgum
brunnum er orðið ískyggilega lágt
og vatnið verður saltara með hverj-
um degi eftir því sem meira gufar
upp eða er drukkið. Til þess að
koma í veg fyrir hungursneyð verða
Namibíumenn að flytja inn um 150
þúsundir smálesta af korni, eða 95%
meira en flutt var inn í fyrra. Hvar
á að taka peninga til kaupa á öllu
þessu korni veit enginn en alþjóða
hjálparstofnanir hafa verið beðnar
um aðstoð. Að koma matnum til
þeirra sem á honum þurfa mest að
halda verður vandi, meginhluti fólks
býr dreift um þetta stóra land og
vegir eru víða ófærir stómm bílum.
Slátrið kúnum
Stjórnvöld hér í Namibíu hafa
farið þess mjög eindregið á leit við
bændur að þeir slátri einhveijum
af þeim aragrúa af kúm, fé og geit-
um sem hér gengur að mestu sjálf-
ala. En bændur eru tregir. Mikið
framboð af kjöti hefur valdið verð-
falli og því er freistandi að sjá hvort
ekki hækkar verð ef beðið er að-
eins. Fyrir stórbændur (sem flestir
eru hvítir) er kjötframleiðsla eða
framleiðsla á gærum lang mii il-
vægust og á þeim byggist öll af-
koman. Fyrir smábændur (flestir
svartir) eru kýr og geitur spariféð
til elliáranna, til meðgjafa við brúð-
kaup og matur til að snæða við
Allar þessar aðgerðir em vel þegn-
ar af stjórnvöldum sem allt vilja
gera til að koma í veg fyrir hungurs-
neyð. Fólkið sem nýtur aðstoðar
þakkar líka kurteislega fyrir sig.
En hinu verður ekki leynt að ekki
er létt að taka á móti aðstoðinni.
Sjálfbjarga fólk sem séð hefur fyrir
sér alla ævi er allt í einu orðið þurfa-
lingar sem einskis mega sín.
Þetta getur átt eftir að hafa
geysilegar afleiðingar í framtíðinni.
Um alla Afríku er það þekkt fyrir-
bæri að þegar matvælaaðstoð fer
að berast í miklum mæli ráða inn-
lendir bændur ekki við samkeppn-
ina og leggja upp laupana. Ekki er
von á neinni kornuppskem fyrr en
í fyrsta lagi að ári og á þeim tíma
geta margir orðið gersamlega gjald-
þrota og neyðst til að bregða búi.
Þetta er því alvarlegra vegna
þess að gróðurskemmdir hafa mest-
ar orðið í þeim hluta landsins þar
sem flest býr fólkið. Yfir helmingur
landsmanna, ówambó-fólkið, sér
fram á enga uppskem í ár. Þetta
fólk er dyggasta stuðningsfólk rík-
isstjórnarinnar og meðal þess er að
finna marga heimsnúna skæraliða
frá tímum stríðsins við Suður-Afr-
íku. Þetta fólk hefur enga vinnu
fengið og á ekki annað að leita en
til ættingjanna sem ræktað hafa
komið sem nú er á leiðinni út í
buskann. Með því fer síðasta vonin
um gott líf, að minnsta kosti í ár.
Allur suðurhluti Afríku
Hvert á að sækja mat er stór
spuming. Allur suðurhluti Afríku
slæst við sama vanda og Namibía
og er ástandið enn verra í Botsw-
ana, Mozambique og Zimbabwe en
hér. Þar er nánast að segja öll korn-
uppskera ónýt og 90 þúsund kýr
hafa þegar fallið í þurrkum í
Zimbabwe einu. Og kornforðabúið
frá því svo oft áður, Suður-Afríka,
er jafn tómt og öll hin. Einnig þar
verða menn að flytja inn korn ef
koma á í veg fyrir matarskort. í
allri sunnanverðri Afríku er nú
rætt um hugsanlega þörf á inn-
fluttu korni sem nemur 10-15 millj-
ónum tonna. Slíkar óskapa birgðir
em hvergi til nema ef til vill í
Ameríku. Kostnaðurinn við að flytja
þær þaðan og koma þeim til neyt-
enda á eftir að verða óskaplegur.
Öll þessi ósköp dyiija yfir á þeim
tíma sem annars var svo bjartur
og fallegur fyrir þennan hluta
heims. Einræðisstjórnir hafa fallið
hver á fætur annarri og nú sér fyr-
ir endalok hins hataða kynþáttaað-
skilnaðar í Suður-Afríku. Búast má
við að skortur á mat og vatni komi
til með að auka fylgi þeirra sem
vilja hverfa aftur til gamla tímans
og gefa þeim byr undir báða vængi
sem krefjast sterkra leiðtoga. Hin
nýja Afríka gæti því orðið skamm-
líft fyrirbæri.
Höfundur er verkefnisstjóri
Þróunarsamvinnustofnunar
íslands í Namibíu.
Nokkur hundruð nautgripir hafa nú þegar fallið í valinn, en þeir sem eftir lifa eru reknir lengri og
lengri leiðir á degi hverjum í von um að finna vatn og gras.
I febrúar fór hitinn viða í 50 stig og skildi eftir sig sviðna jörð.
hátíðleg tækifæri. Að slátra gripun-
um nú væri eins og fyrir okkur að
selja ofan af okkur íbúðimar ef
harðna færi í ári. Menn reyna að
forðast slíkt eins lengi og unnt er
og reka gripina lengri og lengri
leiðir á degi hveijum í von um að
finna vatn og gras. Jarðvegurinn
spænist upp og ef ögn hreyfir vind
er þunnt lagið af gróðurmold ofan
á sandinum fokið út í veður og vind.
Ástandið er því andstyggilegra
vegna þess að allt leit svo vel út í
byijun. Regntíminn byijaði óvenju
snemma hér í Namibíu og það rigndi
vel frá því um miðjan september
og fram yfir jól. Svartir bændur,
sem hér em flestir kvenkyns, þræl-
uðu í sterku sólskininu milli skúra
við að sá bæði hirsi og maís. Plönt-
urnar komu hratt til og lofuðu góðri
uppskera. En um miðjan janúar
hætti algjörlega að rigna og við
tóku miklir hitar. í febrúar fór hit-
inn sums staðar í 50 stig og gam-
alt fólk og lasburða var varað við
að fara út fyrir dyr. Allur gróður
skrælnaði og menn horfðu á vinn-
una og fjárfestinguna hverfa með
vindinum.
Sjálfbjarga menn
verða þurfalingar
Enn hafa ekki fundist hér örugg
teikn um vannæringu eða farsóttir
sem beinlínis má rekja til þurrk-
anna. Til þess að koma í veg fyrir
að svo fari er þegar farið að gefa
bömum að borða í skólanum á þeim
svæðum sem verst hafa orðið úti
og koma á á fót stöðvum þar sem
ófrískar konur og konur með börn
á bijósti geta fengið matarbita og
sumar hjálparstofnanir ráða menn
í vinnu og borga þeim í mat einum.