Morgunblaðið - 07.06.1992, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1992
MÖRGUNBLAÐIÐ' SUNNÚDmIIJR 71 "ÆlNT 1992
25
JltagtiiiMftfrtí
i
Arvakurh.f., Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstraeti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
EES o g sérstaða
okkar
Tgrein hér í Morgunblaðinu 26. maí
I sl. sagði Einar Karl Haraldsson,
Irámkvæmdastjóri Alþýðubandalags-
ins, m.a.: „Allar ríkisstjórnir EíTA-
ríkjanna nema sú íslenzka hafa áttað
sig á því, að það er ekki hægt að taka
þátt í Evrópsku efnahagssvæði án
þess að ætla sér jafnframt að verða'
fullgildur aðili að Evrópubandalaginu.
Þess vegna hafa þær sótt um eða
ætla sér að sækja um aðild að EB.
Ritstjórar allra helztu dagblaða í
EFTA-ríkjunum nema Morgunblaðs-
ins, hafa dregið þá ályktun af niður-
stöðunni í samningaviðræðum EFTA
og EB um Evrópskt efnahagssvæði,
að hún kalli á aðild að Evrópubanda-
laginu og það frekar fyrr en síðar.
Morgunblaðið heldur því á Mnn bóginn
fram, að með þátttöku íslendinga í
Evrópsku efnahagssvæði muni þrýst-
ingur á aðild okkar að Evrópubanda-
laginu minnka.“
í grein hér í blaðinu sl. fimmtudag_
segir Bjöm Bjarnason, einn af alþing-
ismönnum Sjálfstæðisflokksins, m.a.:
„Á þessum miklu breytingatímum
finnst mér gæta skammsýni hjá þeim,
sem telja sig geta slegið því föstu, að
EES-samningurinn sé lokaáfangi á
samstarfsleið okkar við Evrópubanda-
lagið. Er það kannski tákn um þá ring-
ulreið, sem sumum finnst nú í utanrík-
ismálum, að ég hallast frekar að mati
framkvæmdastjóra Alþýðubandalags-
ins en ritstjóra Morgunblaðsins á gildi
EES-samningsins í þessu samhengi
og vitna ég þá til greinar fram-
kvæmdastjórans hér í blaðinu hinn 26.
maí síðastliðinn. Auðvitað kann það
að verða niðurstaða okkar íslendinga,
að ekki eigi að stofna til frekara sam-
starfs við EB en felst í EES-samningn-
um. Það er hins vegar staðreynd að
málsmetandi menn og fjölmiðlar hvar-
vetna annars staðar í EFTA-löndunum
líta á EES sem mikilvægan áfanga á
leiðinni inn í EB en ekki lokaáfanga."
Hver eru rök Morgunblaðsins fyrir
því mati á EES-samningnum, sem
framkvæmdastjóri Alþýðubandalags-
ins vitnaði til? Þau eru þessi: Það skipt-
ir engu máli fyrir okkur íslendinga
hvernig önnur aðildarríki EFTA meta
EES-samninginn út frá sínum þjóðar-
hagsmunum. Það sem máli skiptir er
þýðing EES-samningsins fyrir okkur
Islendinga, þegar sá samningur er
metinn út frá okkar þjóðarhagsmun-
um en ekki annarra.
Hveijir eru hagsmunir okkar íslend-
inga? Okkar hagsmunir eru þeir að
tryggja sem greiðastan aðgang að
mörkuðum Evrópubandalagsins fyrir
sjávarafurðir okkar, þannig að sam-
keppnisstaða okkar á þessum markaði
sé sæmilega tryggð. Okkar hagsmunir
eru líka þeir að halda fullum yfirráðum
yfir fiskirpiðunum í kringum landið
og fullum yfirráðum yfir sjávarútvegs-
fyrirtækjunum en hvort tveggja væri
í hættu, ef við yrðum aðilar að Evrópu-
bandalaginu.
EES-samningurinn tryggir þessa
hagsmuni okkar. Hann tryggir við-
skiptahagsmuni okkar innan Evrópu:
bandalagsins með viðunandi hætti. I
honum felst jafnframt, að við höfum
tryggt þessa viðskiptahagsmuni án
þess að fórna öðrum og stærri hags-
munum, sem eru yfirráðin yfir fisk-
veiðilögsögunni og sjávarútveginum,
sem atvinnugrein. Þær takmörkuðu
veiðiheimildir, sem samið hefur verið
um við EB-ríkin í okkar fiskveiðilög-
sögu eru gagnkvæmar og þar að auki
svo smávægilegar, að þær skipta ekki
máli í þessu sambandi. Það mat Morg-
unblaðsins á EES-samningunum, sem
framkvæmdastjóri Alþýðubandalags-
ins og þingmaður Sjálfstæðisflokksins
gera athugasemdir við, byggist því á
íslenzkum þjóðarhagsmunum. Við
hljótum að hafa öðlast nægilegt sjálfs-
traust sem sjálfstæð og fullvalda þjóð
á þessari öld til þess að geta lagt sjálf-
stætt mat á samning af þessu tagi.
Við þurfum ekki að sækja í smiðju til
annarra þjóða um slíkt mat.
Evrópubandalagið er í stöðugri og
örri þróun. Það má vel vera, að það
eigi eftir að breytast þegar fram líða
stundir á þann veg, að við íslendingar
getum endurmetið afstöðu okkar til
þess. En sú breyting hefur ekki orðið
hingað til. Þvert á móti má færa rök
fyrir því, að Maastricht-samkomulagið
geri EB-aðild enn fjarlægari í okkar
huga. Efasemdir dönsku þjóðarinnar
segja töluverða sögu um það mál. En
kjarni málsins er þó sá, sem enginn
talsmaður EB-aðildar íslands kemst
framhjá, að vegna núverandi sjávarút-
vegsstefnu Evrópubandalagsins er
aðild að því óhugsandi fyrir okkur.
Allar vangaveltur um að við gætum
hugsanlega náð samningum um und-
anþágur í því sambandi eru mesta
óskhyggjan, sem fram hefur komið í
umræðum um þessi málefni. Eins og
Björn Bjarnason segir réttilega í grein
sinni: „Farsæld okkar í utanríkismál-
um til þessa byggist á því, að það
hefur verið tekið mið af því, sem er
en óskhyggja hefur ekki ráðið.“
Þegar við höfum tryggt viðskipta-
hagsmuni okkar á mikilvægasta mark-
aði okkar þurfum við ekki að hafa
áhyggjur af sérstöðu okkar. Sérstaða
er ein af forsendum íslenzks veruleika
- og hefur alltaf verið. Án sérstöðu
hefðum við ekki fengið tvö hundruð
mílna fiskveiðilögsöguna á sínum
tíma. Og sérstaða okkar kallaði á
handritin heim.
POPPER SEGIR AF-
staða sín til stórra ríkja
sé neikvæð. „Fátt gott
kemur útúr einu evr-
ópsku risaveldi,“ segir
hann. „Ástandið er í
grundvallaratriðum
breytt frá því rómarsáttmálinn var
undirritaður 1957. Sovétríkin vorp
þá enn kommúnísk og einmitt sú
staðreynd kynti undir fyrirætlunum
um sameiningu ríkja Evrópu. Höfuð-
forsendan fyrir evrópskri sameiningu
sé nú horfin. Að sjálfsögðu á fríversl-
unin að vera eins víðtæk og mögu-
legt er og viðskiptahömlur eins litlar
og ráðlegt er. En við ættum að forð-
ast formlega stofnun evrópsks risa-
veldis, segir Popper. Við þörfnumst
ekki sterkrar Evrópu til að keppa við
Japani og Bandaríkin, segir hann.
Og sterkari í hvaða skilningi? „Ég
hef lesið fjölda greina þarsem höfund-
ar halda því fram að Evrópa þurfi
að vera ný þungamiðja gagnvart
Bandaríkjunum, núþegar Sovétríkin
hafa verið leyst upp. Það er fjar-
stæða. Við stöndum frammi fyrireinu
viðfangsefni, og það er friður. í þágu
friðarins verður Vestur-Evrópa að
hafa samstarf við Bandaríkin en ekki
kappkosta að ná ,jafnvægi“ gagn-
vart styrk Bandaríkjanna. Það liggur
nokkuð Ijóst fyrir að vart finnst frið-
samari þjóð á jarðríki en sú banda-
ríska. Það sýndi Persaflóastríðið."
Síðan minnist Popper á að hann
hafi án þess neinn hafi veitt því neina
sérstaka athygli bent á ógnlega hern-
aðaruppbyggingu Rússa á Kúbu enda
hafi sovézku hershöfðingjarnir haft
vonir um að geta lagt Bandaríkin í
eyði með þessum vopnum en þá réðu
Rússar yfir sprengiorku á Kúbu einni
sem jafnaðist á við 115 þúsund Híro-
síma-sprengjur aðminnstakosti. „Það
var ósvikin tilraun til kjamorkuárás-
ar,“ bætir Popper við. Hann segist
hafa veríð í Bandaríkjunum á meðan
á Kúbudeilunni stóð á sínum tíma en
ekki fengið neina heildarmynd af því
sem gerðist fyrren eft-
irá og þá einkum þegar
hann las Thirteen Days
sem hann segir að sé
„merkilegasta bók sem
gefin hefur verið út á
þessari öld, af því þar
segir frá því sem raunverulega gerð-
ist þegar siðmenningin var nær hruni
en hún hefur verið nokkru sinni fyrr-
eðasíðar". Þá segir Popper að það sé
merkilegt að Jeltsín hafi tilkynnt að
rússneskum eldflaugum hafi verið
beint frá Bandaríkjunum, I aðra átt,
en það hafi þá einnig verið athyglis-
vert „að hann minntist ekkert á að
framleiðslu kjarnorkuvopna væri
hætt í Rússlandi. Enginn í Austur-
Evrópu hefur sagt neitt um það.
Engu að síður vonast Rússar eftir
efnahagslegri neyðarhjálp frá okkur.
Ég get verið fylgjandi hjálp en í stað-
inn verður að eyðileggja vopnin. Við
þurfum hreint og beint að kaupa
kjarnorkuvopnin og síðan eyðileggja
þau.“
Þegar Popper er spurður að því
hvort hann telji yfirvofandi hættu á
nýrri heimsstyrjöld svarar hann því
afdráttarlaust játandi. „Þegar maður-
inn hefur hegðað sér einsog hann
hefur gert án tillits til allrar sann-
girni hvað snertir þörf fyrir hergögn,
verður hann ekki heilbrigður og vitur
á einum degi. Við vitum ekki einu
sinni nákvæmlega hvaða þjóðir hafa
yfir kjarnorkuvopnum að ráða í dag.
Við vitum aðeins að kjamorkuvopn
eru markaðsvara. Ég sá það fyrir
strax í fyrrahaust að til yrði-svartur
markaður, ólöglegur markaður fyrir
kjamorkuvopn."
„Það er knýjandi verkefni," segir
Popper enn, „að við höldum áfram
að. bæta samfélag okkar af heilum
hug og krafti, þósvo að vestur-evr-
ópsk ríki séu beztu þjóðfélög sem
sagan þekkir. Öllum heilbrigðum
mönnum er fullljóst að mikilvægasta
einstaka verkefnið er að reyna að
koma á friði um allan heim. Spurning-
una um að hve miklu leyti stríð geti
verið boðleg aðgerð má ekki lengur
setja í samband við þau gereyðingar-
vopn sem við höfum yfir að ráða.
Friði verður að koma á með eins lít-
illi valdbeitingu og ofbeldi og mögu-
legt er, en að sjálfsögðu með vilja til
að beijast fyrir friði. Fyrri heimsstyij-
öldin var háð í von um að hún leiddi
til ævarandi friðar. En það þurfti
meira en eina heimsstyijöld til að ná
því marki. Og styrjöldinni sem síðast
var háð, styijöld Saddams, er því
miður enn ekki lokið.“
Þá nefnir Popper að ekki fáist
lausn á umhverfisvandanum fyrren
menn hafi náð tökum á fólksfjölgun-
arvandanum en þá sé einhver von til
þess að sigrast á einum helzta ógn-
valdi nútímans, fátæktinni. Allt teng-
ist þetta nauðsyn aukinnar menntun-
ar, einnig í vestrænum löndum. Nú
deyja 35 þúsund börn daglega úr
hungri í þriðja heiminum og meðan
svo er sé ástæðulaust að deila um
tungutak og orðalag einsog sumum
heimspekingum hætti til. Þeir eigi
að fjalla um vandann einsog hann
blasir við, þá fyrst nái þeir athygli
bæði Poppers sjálfs og annarra hugs-
andi manna.
„Nú þegar áætlunarbúskapurinn í
alræðisríkjum kommúnismans er
hruninn til grunna blasir við að menn-
ingarskilin milli austurs og vesturs
eru að hverfa. Við getum því unnið
betur saman en nokkru sinni fyrr.
Alls staðar er unnt að koma á tveggja
flokka kerfi með hámarkssamkeppni
milli flokkanna til að ná betri árangri
og heiðarleika og losna við spillingu.
Það eru reyndar grundvallarhugsjónir
þingræðis í upphafi og nú getum við
í alvöru snúið okkur að þeim á ný
því það er Ijósara en nokkru sinni
að mannkynið á sameiginleg æðri
markmið — og veit hver þau eru.
Skiptingin í hægri og vinstri flokka
er hvorki mikilvæg né æskileg á ár-
inu 1992.“ M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 6. júní
Samgöngur
og sókn til
bættra lífs-
kjará
MIKIL FRAMFOR
hefur orðið í vega-
gerð hér á landi á
undanförnum
árum. Nú er svo
komið að unnt er
að aka á varanlegu
slitlagi um helstu
alfaraleiðir og er það mikill munur frá því
sem áður var. Þessar framkvæmdir hafa
stytt vegalengdir til muna og vegleysur
sem menn mikluðu fyrir sér áður fyrr eru
nú orðnar greiðfærar og fjölfarnar hrað-
leiðir. Allt hefur þetta fært byggðirnar
saman og gert þeim sem búa á landsbyggð-
inni auðveldara fyrir um ferðalög og að-
föng öll. Þá hafa þessar vegalagnir þétt
byggðir og verkað eins og vítamínsprautur
á athafnalíf víðs vegar um landið. Fátt
leiðir eins til uppbyggingar og góðar sam-
göngur. Það blasir nú við hvarvetna um
landið en betur má ef duga skal. Stefnan
hefur verið mörkuð, öllum til hagsældar
og þá ekki síður aukinnar bjartsýni. Við
sjáum það víða um land hvernig sam-
göngubætur hafa ýtt undir blómstrandi
byggðir og aukið atvinnuuppbyggingu og
samstarf á stöðum sem áður voru heldur
einangraðir. Við sjáum þessar framfarir
ekki síst á Austurlandi norðanverðu þar
sem Egilsstaðir eru komnir í næsta ná-
granni við athafnasöm bæjarsamfélög sem
hafa tekið miklum framförum hin síðari
ár. Byggðin við Eyjafjörð hefur þéttst til
muna vegna vegagerðar og jarðganga og
nú eru ráðgerðar merkar framkvæmdir
og mikilvægar í næsta nágrenni við Isa-
fjarðarkaupstað, þannig að þess má vænta
að útgerð og athafnalíf eflist til muna á
næstu árum í þeim bæjum þar sem byggða-
kjarni mun rísa vestfirskum sjávarútvegi
til halds og heilla. Þannig hefur byggðin
éinnig færst saman eftir að brúin kom
austan Þorlákshafnar og hefur það treyst
atvinnuuppbyggingu til mikilla muna enda
er hún mikil samgöngubót eins og brúin
yfir Borgarfjörð. Arnes hefði vart samein-
ast án nýrrar brúar yfir Olfusá.
Þegar framkvæmdamenn vildu byggja
sérstaka höfn í Garðinum á sínum tíma
sagði Olafur Thors, þingmaður þeirra og
átrúnaðargoð: „Leggið heldur góða vegi
milli plássanna og keyrið fiskinn á milli.
Best er að hafa hafnirnar þar sem aðstæð-
ur eru hentugastar frá náttúrunnar hendi.“
Þessi leið var farin og nú eru samgöngur
á þessum slóðum með þeim hætti að flutn-
ingar éru auðveldir milli Garðs og nær-
liggjandi hafnarbæja og þannig hefur
myndast éinskonar athafnakjarni í kring-
um þessi mikilvægu sjávarpláss á Suður-
nesjum.
Byggða-
kjarni á
Vesturlandi
- mikil saga
o g merkileg
AÐKOMUMENN
sem erindi eiga út
á Snæfellsnes
fagna því með
heimamönnum
hvernig vegabætur
hafa stytt fjarlægð-
ir milli þeirra verk-
legu útgerðarplássa
sem þar eru. Segja má að yst á nesinu
hafi myndast sterkur kjarni vegna betri
samgangna og nú er skotfæri milli Hellis-
sands, Rifs og Ólafsvíkur og raunar styttri
leiðir en t.a.m. úr Breiðholti niður í mið-
borg Reykjavíkur og malbikaðir skotvegir
um tignarlegt umhverfið og mætti nú vel
taka til hendi og leggja samskonar veg
þá fáu kílómetra sem eru á milli Ólafsvík-
ur og Grundarfjarðar og enn þaðan til
Stykkishólms. Það mundi einnig ýta undir
ferðalög um þetta stórbrotna umhverfí en
ferðamannaþjónusta er nýr og vaxandi
atvinnuvegur hér á landi og ástæða til að
hafa hann í huga þegar samgöngur eru
bættar, ekki síður en aðra þætti íslensks
efnahagslífs. Heiðarnar vestra, bæði Fróð-
árheiði, Kerlingarskarð og Heydalur, eru
nú skjótfarnar en þó væri ástæða til að
lappa upp á þessa heiðarvegi eins fljótt
og unnt er.
I Rifi er hin ágætasta höfn og sér hún
Hellissandi einnig fyrir aðföngum úr sjó.
Rif, eða Háarif, var áður mesta fiskveiði-
og verslunarhöfn á Snæfellsnesi og nú
blómstrar staðurinn aftur eftir að gerð
hefur verið góð og varanleg höfn og má
vænta þess að útgerð þaðan aukist enn
frá því sem nú er. Allir eru þessir útgerð-
arbæir fyrir vestan hinir blómlegustu og
fjöldi báta og annarra fískiskipa setur svip
á þá alla en þar sem sjósókn er þar er
einnig auðugt mannlíf. Frá Rifi er fögur
sýn til Snæfellsjökuls og þaðan má sjá til
Skorar og Látrabjargs en í næsta ná-
grenni er mesta kríuvarp í heimi, að talið
er. í Rifi er jafnframt mikil saga og þar
irápu enskir verslunarmenn Björn Þor-
leifsson hirðstjóra og sjö menn aðra 1467
2ins og frægt er en þó eru ummæli Ólafar
ríku konu hans enn minnisstæðari, „Eigi
skal gráta Björn bónda,“ sagði hún, „held-
ur safna liði“. Hefur það allt verið í minn-
um haft en þó síður þær söglegu hugmynd-
ir að Ólöf hafi siglt á fund Danakonungs,
kært vígið fyrir honum og þannig komið
til leiðar fimm ára styrjöld milli Dana og
Englendinga. Þannig á hún að hafa, ein
íslendinga, hrundið af stað styijöld milli
þjóða.
Nú þegar ábendingar Alþjóða hafrann-
sóknarráðsins liggja fyrir og sýnt er að
við verðum enn að minnka þorskveiðar til
að stofninn nái sér, en því mun fylgja
samdráttur og versnandi afkoma í bili, er
hollt að horfa um öxl og minnast þess
hvernig þjóðin vann bug á erfiðleikum sín-
um þegar að kreppti. Þá koma ummæli
Ólafar -ríku ekki sízt í hugann, því nú
megum við ekki láta bugast andspænis
tímabundnum erfiðleikum — heldur safna
liði.
Okkur hefur alltaf lagst eitthvað til eins
og segir í merkri smásögu eftir Einar H.
Kvaran. En við verðum þá að lifa í sam-
ræmi við náttúruna en ekki í samkeppni
við hana, enda hefur hún í öllum höndum
við okkur eins og sagan sýnir.
Mikið útræði var frá Hellissandi áður
fyrr og talið að 50-60 sjóbúðir hafi verið
þar á sandinum um 1700. Eftir stórubólu
hrakaði staðnum en síðan tók hann að
hjarna við á ný þótt einatt yrðu þar slys
og svaðilfarir við lendingar eins og lesa
má um í ævisögu Snæbjörns í Hergilsey.
En frá 1956 hefur útgerð frá Hellissandi
að mestu verið stunduð frá Rifi. Þar hefur
verið bæði fiskverkunarstöð og hraðfrysti-
hús. Á Hellissandi er Sjómannagarður og
hefur verið safnað þangað minjum frá eldri
tíð, m.a. er þar áraskipið Ólafur, yfír 100
ára gamalt. Þar hefur verið endurbyggð
sjóbúð og þar er athyglisvert listaverk
eftir Ragnar Kjartansson myndhöggvara
sem tileinkað er sjómönnum.
Ólafsvík er gerðarlegur bær og elsti
löggilti verslunarstaður landsins en þau
réttindi hlaut bærinn 1687. Þegar ósinn
við Rif fylltist fluttu kaupmenn verslun
sína til Ólafsvíkur. Þar var því allstór versl-
unar- og fiskverkunarstaður á 17. og 18.
öld. Og beinar samgöngur milli Ólafsvíkur
og Danmerkur og jafnvel Spánar. Plássinu
hnignaði uppúr síðustu aldamótum en í
stríðsbyijun tók ástandið að batna þegar
frystihús hóf starfsemi sína og útgerð
vélbáta hófst. Síðan hefur Ólafsvík vaxið
jafnt og þátt, en þó einkum eftir að ný
höfn var_ fullgerð. Nú er umfangsmikil
útgerð í Ólafsvík og hafa bæði verið gerð-
ir þaðan út stórir vertíðarbátar og togari.
Áður fyrr urðu mannskaðar þegar reynt
var að komast fyrir Ólafsvíkurenni, milli
Rifs og Ólafsvíkur, en nú er þar greið leið
á malbikuðum vegi eftir flæðarmálinu. í
Ennisíjalli átti Hetta tröllkona heima og
var hin vígalegasta. Um hana má lesa í
Bárðar sögu Snæfellsáss.
í Grundarfirði er besta höfn á Snæfells-
nesi frá náttúrunnar hendi og þar hófst
verslun snemma. Hlaut Grundarfjörður
kaupstaðarréttindi þegar verslun var gefín
frjáls 1787. En hún hefur verið allblómleg
á þessari öld, ásamt útgerðinni. Höfnin
hefur verið bætt frá því þéttbýliskjarninn
myndaðist í Grundarfírði í stríðsbyijun,
Frá Arnarstapa.
eða uppúr 1940. Fólkinu hefur fjölgað jafnt
og þétt með vaxandi útgerð. Nú eru gerð-
ir út frá Grundarfirði margir bátar og tveir
skuttogarar. Sjósóskn og fiskvinnsla setja
að sjálfsögðu mestan svip á bæinn en
Kirkjufell eykur á náttúrufegurð sem er
minnisstæð.
Umhverfis-
perla og yf-
irnáttúru-
legt um-
hverfi
OG ÞA ERUM VIÐ
komin til Stykkis-
hólms. Hann er ein
af perlunum í ís-
lenskri náttúru og
bærinn vinalegur í
ógleymanlegu um-
hverfí. í Hólminum
er einnig gerðarlegt
sjúkrahús og ágætt hótel. Kirkja Jóns
Haraldssonar arkitekts fellur að landslag-
inu eins og þjóðsögulegt ævintýri vaxi úr
minnisstæðu og yfírnáttúrulegu umhverfi.
Stykkishólmur ber þess merki að hann er
vaxinn úr verslun og þar hafa athafna-
skáldin komið við sögu eins og annars
staðar þar vestra. Gömul hús í Hólminum
draga að sér augað. Þau eru falleg og
söguleg viðbót við vinalegt umhverfið.
Merkast þykir Norska húsið enda eitt veg-
legasta hús landsins á sinni tíð og fyrsta
tvílyfta íbúðarhúsið sem reist var á íslandi
og langstærsta íbúðarhús síns tíma. Þar
verður byggðasafn Vesturlandskjördæmis.
Mikil útgerð hefur ávallt verið frá Hólm-
inum og þar eru frystihús og önnur fisk-
vinnsla. Skelfiskveiðar á Breiðafírði og
skelvinnsla í Hólminum eru sérstæð og
skemmtileg atvinnugrein. Hún er mikill
þáttur í athafnalífi Stykkishójms. Frá
Hólminum er hægt að fara með Baldri í
Flatey og Bijánslæk og Eyjaferðum um
Breiðafjörð og heimsækja nærliggjandi
eyjar þar og í Hvammsfirði. Um 12.000
farþegar fóru með Eyjaferðum í fyrrasum-
ar, enda ógleymanlegt að heimsækja fugl-
inn í eyjunum og skoða stuðlabergið sem
er engu líkt og önnur náttúruundur og
ljúka svo ferðinni með því að veiða hörpu-
disk og borða hann hráan um borð. Slíkt
ævintýri upplifir enginn annars staðar en
á Breiðafirði, þótt víða sé ævintýralegt á
íslandi, ekki sízt í Vestmannaeyjum eins
og tíundað var í Reykjavíkurbréfi á sínum
tíma.
Á Breiðafirði eru um 2.700 eyjar og er
sigling þessi eftirminnilegri en flest það
sem unnt er að kynnast á ferðum um land-
ið. Eyjarnar eru listaverk úr stuðlabergi.
Þær bera því vitni hvernig landið vex af
náttúruhamförum. Sjórinn er ládauður oft-
ast og aðfallsstraumurinn milli eyjanna
engu líkur. En ógleymanlegast er þó fugla-
lífið; ritan, teistan, toppskarfurinn, múkk-
inn og lundinn. Og báturinn fer svo nærri
fuglinum sem er vanur honum að hann
er aðeins í seilingarfjarlægð og ótrúlega
gæfur. Samt geta fuglarnir rifíst við far-
þega á Hafrúnu. En það er einhver ósýni-
legur þráður milli þeirra og áhafnar. Þeir
vita að þar eru vinir á ferð. Þeir þekkja
bátinn. Og fuglinn er forvitinn, ekki síður
en mannskepnan. Hann virðir fyrir sér
nýja ókunna farþega og svo er kvatt og
hver unir við sitt. Hafrún hefur komið við
í Þórishólma, Dímonarklökkum og Steina-
klettum. Og nú er kastað til botns og upp
koma skeljar, krossfiskar, krabbar, hörpu-
diskar og ígulker. Þetta er heil kennslu-
stund í náttúrufræði og fuglafræði. Skóla-
æskan ætti að flykkjast í þessar ferðir,
ekki síst hún. Hún gæti margt af því lært
um landið okkar, sjóinn, fuglana og náttúr-
una. Og svo er Hrappsey ekki langt und-
an. Þar var Hrappseyjarprent. Og þar voru
margar bækur prentaðar á 18. öld. Breiða-
fjörður er vagga íslenskrar menningar.
Þaðan eru Sturlungar ættaðir. Þar voru
margar sögurnar skrifaðar. Og í Fagurey
sat Sturla Þórðarson á efri árum og skrif-
aði eins og honum einum var lagið.
Kannski einnig Njálu, það skyldi þó ekki
vera(!)
„Nú þegar ábend-
ingar Alþjóða
hafrannsóknar-
ráðsins liggja fyr-
ir og sýnt er að
við verðum enn
að minnka þorsk-
veiðar til að stofn-
inn nái sér, en því
mun fylgja sam-
dráttur og versn-
andi afkoma í bili,
er hollt að horfa
um öxl og minnast
þess hvernig þjóð-
in vann bug á erf-
iðleikum sínum
þegar að
kreppti.“
+
r