Morgunblaðið - 07.06.1992, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1992
LISTAHÁTÍÐ í REYKJAVÍK
Hjálparvana ráðgjafi
Súsanna Svavarsdóttir
Grenland Fiteater frá Noregi
FRITJOF FOMLESEN
Leikstjóri, höfundur og leikari:
Lars Vik
Fritjof Fomlesen er misheppn-
aður lögfræðingur sem rekur ráð-
gjafaskrifstofu fyrir fólk sem á í
einhveijum vanda. Það hringir inn
til hans og með aðstoð áhorfenda
gefur Fritjof góð ráð, eða leysir
vandann, til dæmis hjá þeim sem
vantar bara eina litla skrítlu, eða
eitt lítið ævintýri. Og það er eins
gott að Fritjof hefur nóg af áhorf-
endum, vegna þess að hann er
algerlega vanhæfur til allra verka;
jafnvel allra hreyfinga í lífinu og
tilverunni. Það kemur líka í ljós
fljótlega eftir að hann opnar skrif-
stofu sína þann daginn, að sjálfur
á hann við mjög stórt vandamál
að stríða: Móður sem er ofrí-
kjandi, ofvemdandi og hringir of
oft.
Fritjof Fomlesen er bráð-
skemmtileg sýning. Lars Vik er
sagður „Buster Keaton" þeirra
Norðmanna og það er engum of-
sögum sagt. Á sýningunni sem
ég sá í Borgarleikhúsinu hófst hún
við Verslunarskólann. Lars Vik
náði strax athygli áhorfendanna,
þar sem hann stóð með hatt og
tösku og kort af Reykjavík og var
að leita að Borgarleikhúsinu.
Þetta upphafsatriði var einkar vel
heppnað. Það var strax Ijóst að
hér var á ferðinni listamaður sem
átti erindi við fullorðna, jafnt sem
börn, þótt sýningin væri auglýst
sem bamaleikhús.
Sýningin snýst um einn vinnu-
dag í lífi Fritjofs. Hann bíður eft-
ir að viðskiptavinirnir hringi.
Hann er rólegur til að byija með
og skrifstofan hans er tiltölulega
snyrtileg. Þangað hefur hann
komist eftir ýmsar byltur og vand-
ræði. Smám saman ókyrrist Fritj-
of, þar til síminn loksins hringir.
Það er mamma. Hún er bara að
minna hann á að nú sé tími til
að borða nestið sem hún útbjó
handa honum. Fritjof er hinn elsk-
ulegasti við hana fyrst í stað, en
ókyrrist smám saman, því sú
gamla malar og malar og er
greinilega yfírgengilega um-
hyggjusöm. Og aumingja Fritjof
er svo ofurseldur ástríki móður
sinnar að hann hefur mynd af
henni upp á vegg hjá sér. Áður
en samtalið er á enda, er hann
þó allur kominn í keng, hendurnar
orðnar kræklóttar og hann allur
afmyndaður í framan af bældri
reiði og pirringi. Sú gamla á eftir
að hringja nokkrum sinnum yfir
daginn. En það hringja líka fáein-
ir viðskiptavinir og Fritjof reynir
eftir megni að leysa úr vanda
þeirra. Fljótlega kemur í ljós að
ástæðan fyrir því að Fritjof rekur
þessa ráðgjafaþjónustu er sú að
hann langar mikið til að eignast
vin, en þegar viðskiptavinur
hringir inn og spyr hvernig maður
fari að því að eignast vin, hefur
Fritjof ekki hugmynd um það.
Áður en dagur er liðinn, hefur
Fritjof tekist að leggja skrifstofu
sína nánast í rúst. Hann hefur
dottið margoft, fest sig í skúringa-
fötum og ruslafötu, hellt kaffínu
sínu á gólfíð og skúrað af algerri
vankunnáttu, maturinn stendur í
honum — og í rauninni er sýning-
in byggð upp á atriðum sem mað-
ur hefur oft séð. En útfærsla
Lars Vik og framvinda sýningar-
innar er nokkuð óvenjuleg. Hann
virkjar börnin í sýningunni með
sér. Hann kemst ekki af án þeirra.
Sjálfur hefur Fritjof ekki svör við
neinu, getur í rauninni engin ráð
gefið og kemst ekki úr neinum
vanda sem hann ratar í.
Fritjof Fomlesen er virkilega
vönduð og drepfyndin sýning og
þótt hún sé flutt á norsku, er allt
látbragð Lars Vik mjög skýrt og
hveijum manni skiljanlegt. Eg hef
til dæmis aldrei heyrt fjögurra ára
dóttur mína hlæja eins innilega;
hún bókstaflega veinaði.
I gegnum glerið
Orionteatem frá Svíþjóð
ETT DRÖMSPEL
Höfundur: August Strindberg
Leikstjóri: Lars Rudolfsson
Dramaturg og höfundur við-
bótartexta: Kerstin Klein-
Perski
Leikmynd: Per A. Jonsson
Tónlist: Per-Áke Holmlander
Lýsing: Anders Rosenquist
Búningar: Maria Geber
Grimur: Kjerstin Elg
Er jörðin sirkus, helvíti - eða
vondur draumur? Er mannfólkið
í eðli sínu vont eða gott? Er rétt-
vísi annað en réttlæti? Hver hefur
leyfí eða vald til að dæma annan?
Strindberg varpar fram marg-
víslegum spumingum í Draumleik
sínum og Orionleikhúsið hefur
tengt þær spumingar samtíman-
um; fléttað inn í leikinn morðmáli
frá níunda áratug þessarar aldar,
þegar vændiskona sem háð var
eiturlyfjum var myrt og líkið hlut-
að í sundur. Tveir læknar voru
ákærðir fyrir morð en sýknaðir,
þrátt fýrir það að „hafíð væri yfir
allan efa“ að þeir hefðu skorið
Catrine de Costa í stykki.
En Draumleikur hefst á því að
dóttir guðsins Indra ákveður að
stíga niður á jörðina og kynnast
aðstæðum og ástandi mannanna
af eigin raun. Hún stígur niður
af himnum, heimkynnum sólar-
innar, niður í þessa skuggaveröld,
birtist þar sem Agnes, stúlka sem
öllum vill gera gott og reynir að
dreifa kærleika sínum meðal
mannanna. En hún kemst að því
að það er æði erfítt að vera í hlut-
verki manneskjunnar. Jafnvel
guðleg vera á í mesta basli með
að vera í mannheimum; fólkið á
jörðinni á jafn erfítt með að taka
á móti kærleika, eins og að þiggja
hann, talar um skyldur þegar það
meinar ást en gerir kröfur í nafni
ástarinnar; það eru tvöföld skila-
boð í öllu sem manneskjan segir,
tvöfalt siðferði í öllum athöfnum
- hver einstaklingur er nánast
eins og tvíhöfða þurs og jarðvistin
verður því æði mikið „skúespil".
Dóttir Indra ráfar um eins og
í draumi, eða réttara sagt er eins
og hún detti af handahófi inn í
drauma annarra. Fyrir henni er
allt undariegt og óraunverulegt,
því hismið í mannlegu samfélagi
er svo þétt að það er ekki nokkur
leið að grafa sig inn að kjarnan-
um. Allt sem skiptir máli liggur
svo djúpt undir grímum sem
mennirnir hafa búið sér til með
afstöðu sinni til málefna, stöðu-
heita, stéttarstöðu og svo fram-
vegis.
Það yrði æði langt mál að
greina Draumleik af einhveiju
viti, svo snyrtilega sem Strindberg
hefur ofið þann mikla vef úr öllum
litbrigðum mannlegra tilfínninga
og örlaga. Þræðirnir sem hann
notar til að komast að þeirri niður-
stöðu - rökrænni og órökrænni -
að manneskjan eigi bágt eru ótelj-
andi og í hvert sinn sem maður
fínnur einn, leiðir hann af sér ótal
aðra.
Útfærsla Orionleikhússins á
þessum mikla galdri er að mörgu
leyti sniðug. Glersmiður Strind-
bergs, sem kemur í staðinn fyrir
smiðinn þótt hann sé í eðli sínu
andstæða (smiðurinn reisir veggi
og byrgir útsýni en glersmiðurinn
gerir hlutina gegnsæja), er í leikn-
um sjónhverfíngameistari. Lífíð
er jú sjónhverfing utan um tilfinn-
ingar, sem eru svo bara til í óper-
um. I lífínu sjálfu er ástin aðeins
þráhyggja - sem og aðrar tilfinn-
ingar. Þetta er því einn allsheijar
sirkus og það er undirstrikað í
sýningunni.
En þótt margar hugmyndir og
útfærslur séu athyglisverðar, er
sýningin fremur þunglamaleg.
Framvindan er hæg og leikstíllinn
dálítið tilgerðarlegur. Mað því nær
leikstjórinn að vísu fram þeim
pirringi sem fylgir óþægilegum
draumum sem maður vill ekki
vera í - en gerir stundina í leik-
húsinu ekki sérlega ánægjuiega
og ég verð að játa að ég var þeirri
stundu fegnust þegar ég komst
út úr leikhúsinu. Eins fegin og
að vakna af óþægilegum draumi.
En það undarlega er að svona
sýningar sitja í manni, einfaldlega
vegna þess að þær ná fram tilætl-
uðum áhrifum. Fyrir augað virkar
sýningin draslaraleg; búningar
eru ósamstæðir og leikmyndin er
samsett af aðskiljanlegustu hlut-
um. í lífínu dylst jú hver og einn
bak við sína grímu og sinn leik-
búning og hver og einn sviðsetur
umhverfi sitt í stíl við þá persónu
sem hann er að leika gagnvart
samfélaginu. Og það er spuming
hvort manneskjan á annarra kosta
völ í samfélagi þar sem réttvísin
er andstæða réttlætisins, grípa
verður til tilgerðar til að leyna
tilfínningum (og helst að reisa
veggi í kringum þær) og til að sjá
í gegnum allan sirkusinn verður
maður að vera guðleg vera með
glersmið sér til aðstoðar.
Tónlistin i sýningunni var mjög
góð og átti sinn þátt í að ná fram
andstæðum viðbrögðum við at-
burðarásina; stundum ljúf og seið-
andi, stundum ágeng og pirrandi,
stundum eins og undiralda, stund-
um eins og valdbeiting.
Draumleikur er magnað verk í
sjálfu sér og persónulega finnst
mér alveg óþarfí að tvinna ein-
hveija nútíma morðsögu inn í
það. Með því er kominn viss préd-
ikunartónn eða ofskýring á ætlun
Strindbergs og heftir frelsi áhorf-
andans til að spyija spurninga og
takmarkar útsýni hans í gegnum
það gler sem höfundurinn hefur
skorið til að sýna hið sanna í
málinu. Enda voru þetta dauðustu
atriðin í sýningunni.
Háskóli íslands:
Hætt við viðbótamám í hjákrunarfræði
EKKERT verður úr viðbótarnámi í hjúkrunarfræði á næsta skólaári
vegna ákvörðunnar námsferðanefndar Ríkisspítalanna að veita ekki
hjúkrunarfræðingum tilskilin námsleyfi. Niðurskurður innan sjúkra-
stofnanna og Háskóla íslands hefur einnig komið af stað umræðu í
námsbraut í hjúkrunarfræði um heimild til þess að takmarka fjölda
nemenda er flytjast á milli fyrsta og annars árs.
Það stóð til í námsbraut í hjúkrun-
arfræði að bjóða upp á viðbótamám
í geðhjúkrun. á næsta námsári en
eitt af skilyrðunum fýrir því að
kennsla fari fram er lágmarksfjöldi
nemenda (12 - 15). Að sögn Eydísar
Sveinbjamardóttur, lektors í geð-
hjúkrun, höfðu um 12 hjúkrunar-
fræðingar sýnt áhuga á náminu. Af
þessum hópi starfa um 8 hjá Ríkisspí-
tölunum en umsóknum allra um
námsleyfí hefur verið vísað á bug
af námsferðanefnd Ríkisspítalanna.
Eydís telur þessi neikvæðu svör
námsferðanefndar mjög slæmt for-
dæmi ef á að reyna að halda uppi
viðbótarnámi í hjúkrunarfræði og
hætt á að viðbótamám leggist af.
Ingibjörg Ingadóttir á skrifstofu
námsbrautar í hjúkrunarfræði sagði
að ekki væri búið að taka ákvörðun
um það hvort eða hvemig heimildin,
sem takmarkar hve margir nemend-
ur geta farið upp á milli ára, verður
nýtt. Hún kvað það fara eftir aðsókn
í deildina en þessa dagana stendur
yfir nýnemaskráning í Háskóla ís-
iands. Það sem hefur m.a. áhrif á
það hversu margir nemendur geta
farið upp á milli ára er hversu mörg
pláss eru opin fyrir nemendur í verk-
kennslu inn á sjúkrahúsum, en
sjúkrahúsin geta ekki tekið við ótak-
mörkuðum fjölda nemenda sérstak-
lega þegar niðurskurðir eiga sér stað
á sjúkrastofnunum.
Háskóli íslands.
Skoðanakönnun DV;
62% andvígir
EES-samningi
40,4% svarenda í skoðanakönn-
un DV nú í vikunni lýstu sig and-
víga samningnum um evrópskt
efnahagssvæði. 24,3% voru fylgj-
andi en um 35% voru óákveðnir
eða neituðu að svara spurning-
unni.
Skoðanakönnun DV fór fram á
miðvikudag og fimmtudag og voru
úrslit hennar birt í gær. Alis voru
600 einstaklingar spurðir um af-
stöðu til EES-samningsins.
Ef aðeins er litið til þeirra sem
tóku afstöðu eru 37,4% fylgjandi
samningnum en 62,6% andvígir.