Morgunblaðið - 11.07.1992, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Lítill árangnr á iðn-
ríkjafundi
Fundur leiðtoga sjö helstu iðn-
ríkja heims, sem fram fór í
Þýskalandi fyrr í vikunni, skilaði
litlum áþreifanlegum árangri.
Hvorki náðist samstaða um hug-
myndir Bandaríkjamanna um
samræmdar vaxtalækkanir né
heldur tókst að höggva á hnútinn
í GATT-viðræðunum og er staðan
á þeim vettvangi sérstakt
áhyggjuefni. Borís Jeltsín, Rúss-
landsforseti, hitti fundarmenn að
máli og varð vera hans í Miinch-
en og yfírlýsingar að nokkru til
þess að draga athyglina frá
ágreiningi leiðtoga iðnríkjanna.
Jeltsín getur vel við niðurstöðuna
unað, honum tókst að tryggja
Rússum verulega efnahagsaðstoð
auk þess sem drög voru lögð að
áætlun um frekara hjálparstarf á
þessu sviði þar eystra.
Fundir leiðtoga iðnríkjanna
voru upphaflega hugsaðir sem
vettvangur þar sem fram gætu
farið skoðanaskipti og samninga-
viðræður á óformlegum grund-
velli. Nú hefur orðið breyting þar
á, fjölmiðlar hafa sýnt þessum
fundum vaxandi áhuga og hefur
sú skoðun komið fram, að af
þeim sökum sé nú meira lagt upp
úr ásýnd en innihaldi. Sú virðist
a.m.k. hafa orðið raunin á fundin-
um í Miinchen hvað svo sem síð-
ar kann að verða. Einnig kann
að vera að erfið aðstaða nokk-
urra leiðtoganna, einkum þeirra
Francois Mitterrands Frakk-
landsforseta og George Bush,
forseta Bandaríkjanna, hafí kom-
ið í veg fyrir raunverulegan
árangur en báðir eru þeir í vam-
arstöðu á heimavelli.
A vettvangi efnahagsmála
voru tvö mál efst á baugi á fund-
inum í Múnchen. Bandaríkja-
menn, sem nýverið lækkuðu vexti
enn einu sinni, hafa að undan-
förnu hvatt ákaft til þess að iðn-
ríkin lækki vextina með sam-
ræmdum hætti. A þann hátt
megi lyfta efnahagslífí iðnríkj-
anna úr þeirri lægð sem það hef-
ur verið í á undanförnum misser-
um. Þessu voru Þjóðveijar, sem
nú eiga við umtalsverðan verð-
bólguvanda að glíma, andvígir.
Önnur ríki Vestur-Evrópu miða
vaxtastig sitt við það sem ríkj-
andi er í Þýskalandi á hveijum
tíma, eins og alkunna er og því
náðist ekki samstaða um tillögur
Bandaríkjamanna.
Hvað GATT-viðræðurnar
varðar segir í lokayfirlýsingu
fundarmanna að þess verði freist-
að að leiða þær til lykta fyrir lok
þessa árs. Sams konar yfírlýsing
var birt eftir fund leiðtoganna í
Lundúnum í fyrra og eftir fund-
inn í Houston árið áður. Francois
Mitterrand reyndist ófáaniegur
til að ljá máis á því að dregið
yrði frekar úr niðurgreiðslum á
sviði landbúnaðar. Tilraunir John
Majors, forsætisráðherra Bret-
lands, til að miðla málum reynd-
ust árangurslausar. Ekkert hefur
í raun miðað í GATT-viðræðunum
í eitt og hálft ár og þess sjást
merki að hafta- og einangrunar-
stefnu aukist víða fylgi.
Efnahagsmálin féllu í skugg-
ann af átökunum í fyrrum lýð-
veldum Júgóslavíu og ástandinu
í Rússlandi. Eðlilega beindist at-
hyglin mjög að Jeltsín Rússlands-
forseta ekki síst sökum þess að
Míkhaíl S. Gorbatsjov, þáverandi
Sovétleiðtogi, gerði örvæntingar-
fulla tilraun á Lundúnafundinum
í fyrra til að tryggja stuðning
iðnríkjanna við hugmyndir þær
sem hann hafði um endurreisn
efnahagslífs heimsveldisins.
Gorbatsjov sneri tómhentur heim
enda efuðust menn bæði um gildi
tillagna hans og getu hans og
vilja til að hrinda þeim í fram-
kvæmd. Við blasir nú að það mat
var rétt.
Á fundinum nú voru lögð drög
að áætlun um endurreisn rússn-
esks efnahagslífs og er stefnt að
því að hún verði framkvæmd í
þremur áföngum. Fyrsti áfanginn
er þegar hafínn en hann kveður
á um að dregið verði úr fjárlaga-
hallanum í Rússlandi þannig að
hann verði ekki meiri en fimm
prósent af landsframleiðslu við
lok þessa árs. Jafnframt grípi
stjómvöld til aðgerða til að draga
stórlega úr verðbólgu. Samhliða
þessu er gert ráð fyrir að hafnar
verði viðræður um hvernig Rúss-
um verði auðveldað að greiða
erlendar skuldir sínar. í öðrum
áfanga er gert ráð fyrir að Rúss-
ar fái þriggja milljarða dala efna-
hagsaðstoð í gegnum Alþjóða
gjaldeyrissjóðinn. Þriðji liðurinn
gerir síðan ráð fyrir því að að
bæði fjárlagahalli og verðbólga
þar eystra verði orðin svipuð og
í vestri og verður þá sex milljörð-
um dala varið til að styrkja rúbl-
una.
Margir sérfræðingar telja að
áætlun þessi einkennist af óhóf-
legri bjartsýni. Þá er þess að
geta að andstaða fer vaxandi við
áform Jeltsíns á efnahagssviðinu,
orðrómur er jafnan á kreiki í
Moskvu að valdarán sé yfirvof-
andi, baráttunni um völdin þar
eystra er hvergi nærri lokið. Þeim
sem umhugað er um að tryggja
það sém nefnt hefur verið „lýð-
ræðisþróunin" í Rússlandi er því
mikill vandi á höndum. Líkt og í
tíð Gorbatsjovs eru vonir Vestur-
landa bundnar við einn mann sem
stendur frammi fyrir vaxandi
óánægju jafnt í röðum almenn-
ings sem innan stjórnkerfísins og
herafla landsins.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚLÍ 1992
Norrænt þing um illa meðferð á börnum;
Stöndum mjög aftarlega í málefn-
um bama miðað við nágrannalöndin
- segir Pétur Lúðvígsson, barnalæknir
PETUR Lúðvígsson barnalæknir segir að íslendingar standi ná-
grannaþjóðunum á margan hátt langt að baki varðandi málefni barna.
Hann segir að á Norðurlöndum liggi almennt fyrir mun betri upplýs-
ingar um vanrækslu og illa meðferð á börnum og ailar aðstæður til
að bregðast við slíku séu mun betri þar. Pétur telur, að höfuðvandinn
á þessu sviði sé fólginn í því, að Islendingum finnist eðlilegt að börn
sjái að miklu leyti um sig sjálf, en slík viðhorf eigi ekki við í borgar-
samfélagi nútímans.
Morgunblaðið/Sverrir
Pétur Lúðvígsson er einn að-
standenda norræns þings um van-
rækslu og illa meðferð á börnum,
sem fram fer í Reykjavík 4. til 6.
ágúst. Hann segir að þetta sé í
fimmta sinn sem þing af þessu tagi
sé haldið og sé markmiðið bæði að
að vekja fólk til umhugsunar um
aðstæður barna og um leið að reyna
að læra af reynslu hinna Norður-
landaþjóðanna. „Frændur okkar á
Norðurlöndunum standa okkur al-
mennt miklu framar á þessu sviði,“
segir hann. „Bæði þekkja þeir
ástandið í málefnum barna betur
og hafa betri viðbúnað og aðstæður
til að bregðast við ef eitthvað hefur
farið úrskeiðis. Staðreyndin er sú,
að þessi málefni eru í ólestri hér á
landi."
Ríkt viðhorf að börn eigi að sjá
um sig sjálf
Pétur segir, að til að koma þess-
um málum í betra horf þurfi fyrst
og fremst að breyta viðhorfi al-
mennings í landinu. „Það er ríkt í
okkur Islendingum, að það sé eðli-
legt að börn sjái að miklu leyti um
sig sjálf og jafnvel að þau hafí gott
af því. Sem dæmi um þetta get ég
nefnt, að í sjónvarpinu hefur nýlega
verið auglýst námskeið fyrir börn í
því að gæta barna. Það eru enn ríkj-
andi hér viðhorf, sem geta vel átt
við á sveitaheimilum eða í litlum
sjávarplássum, þar sem hættumar,
sem að börnum steðja, eru ekki
margar, stutt á milli heimila og
vinnustaða og nálægð fólks mikil.
Stór hluti landsmanna býr hins veg-
ar í borgarsamfélagi, þar sem börn
eru í mikilli hættu, til dæmis í um-
ferðinni og jafnvel vegna annars
fólks. Við þurfum bregðast við þess-
um breyttu aðstæðum og breyta
viðhorfi okkar í þessum efnum. Við
verðum að taka tillit til þess að í
dag hafa börn mun meiri þörf fyrir
að vera studd og vernduð en í gamla
sveitasamfélaginu, vegna þess að
stórfjölskyldan er ekki lengur til.“
Hann nefnir, að samkvæmt rann-
sóknum séu slys á börnum mun al-
gengari hér á landi en annars stað-
ar á Norðurlöndum og kannanir
sýni að þriðjungur þriggja ára barna
komi að jafnaði einu sinni á ári á
slysavarðstofuna. „Mér dettur ekki
í hug að íslensk börn séu meiri hrak-
fallabálkar en önnur börn. Ástæðan
hlýtur að vera sú, að þeirra er ekki
gætt jafn vel og annars staðar og
hættur ekki ijarlægðar úr umhverf-
inu í nægilega ríkum mæ!i.“
Pétur Lúðvígsson, barnalæknir.
Kynferðisleg misnotkun
algengust
Pétur segir að á þinginu í ágúst
verði bæði fjallað almennt um að-
stæður bama og einnig um það sem
beinlínis megi kalla illa meðferð á
börnum. „Við getum skipt illri með-
ferð í nokkra flokka. í fyrsta lagi
er um að ræða meiðingar, sem geta
verið allt frá líkamsrefsingum upp
í beinbrot og alvarleg meiðsl, sem
jafnvel geta leitt til dauða. í öðru
lagi er um að ræða kynferðislega
misnotkun, sem er algengasta form
illrar meðferðar, og á undanförnum
árum hefur komið í ljós, að mun
yngri börn verða fyrir henni en áður
var talið og einnig er misnotkun á
drengjum, bæði af hálfu karla og
kvenna, algengari. Samfara bæði
meiðingum og misnotkun er auðvit-
að alltaf fyrir hendi andleg kúgun,
sem getur einnig haft alvarlegar
afleiðingar fyrir börnin.“
Hann nefnir að vanrækslan geti
líka birst í ýmsum myndum. Hún
geti falist í því að frumþörfum barna
sé ekki sinnt, þeim til dæmis ekki
gefið að borða, en algengast sé að
þau séu andlega vanrækt. Þau fái
þá til dæmis aldrei hrós eða uppörv-
un og þeim aðeins sýnd athygli þeg-
ar þau eru skömmuð. „Ef börn fá
ekki næga aðhlynningu, til dæmis
í frumbernsku, þá getur það haft
alvarlegar afleiðingar síðar,“ segir
Pétur. „Þessar afleiðingar geta
komið fram í andlegri líðan þeirra
og eins líkamlegu heilbrigði. Áfleið-
ingarnar koma ekki alltaf fram
strax, heldur getur til dæmis van-
ræksla í bernsku komið fram í and-
félagslegri hegðun og ýmsum
vandamálum á unglingsárunum."
Löggjöfin bætt að undanförnu
„Á þinginu munum við meðal
annars fíalla um hvernig samfélagið
geti komið þessum börnum til hjálp-
ar og bætt ástandið," segir Pétur.
„Barnalögum og lögum um vernd
barna og ungmenna hefur nú nýver-
ið verið breytt til betri vegar og
sifjalöggjöfín tekur nú meira tillit
til þarfa barna en áður var. Eins
hefur orðið breyting á mati manna
á vitnisburði barna, til dæmis fyrir
dómstólum, sem gerir að verkum,
að þau eru nú frekar tekin trúanleg
en áður. Þá þarf að eiga sér stað
breyting í heilbrigðis- og mennta-
kerfínu, þannig að frekar verði tek:
ið tillit til sérþarfa barna þar. í
heilbrigðiskerfinu, þar sem ég þekki
best til, stöndum við frammi fyrir
því að aðstaðan til að sinna bömum
er alltof lítil og það ástand hefur
versnað nú á síðustu misserum.
Þetta á bæði við um aðstöðu barna
almennt og einnig aðstæður okkar
til að hjálpa börnum, sem orðið
hafa fyrir illri meðferð.
Pétur segir að lokum, að þingið
í ágúst verði vonandi til að vekja
fólk til umhugsunar um þessi mál.
Umræða um aðstæður barna hafi
að sínu mati of mikið einkennst af
æsifréttamennsku, til dæmis vegna
barnaverndarmála, og því þurfi að
breyta. „Við vonumst til að þingið
muni hafa áhrif í þessa átt. Við eig-
um von á að þátttakendur verði 300
til 400, bæði fólk sem vinnur að
málefnum barna og einnig aðrir
áhugamenn. Fólk á þess enn kost
að skrá sig til þátttöku og þeir sem
áhuga hafa geta haft samband við
Gerði Helgadóttur, ritara þingsins,
á Borgarspítalanum. Við leggjum
sérstaka áherslu á að reyna ná til
hópa eins og starfsfólks í heilbrigð-
iskerfínu, kennara, fóstra, þeirra
sem vinna við löggæslu og dómstörf
og annarra hópa sem starfa á þessu
sviði.“
Morgunblaðið/Þorkell
Kristján Magnússon forstöðumaður Lækningaminjasafnsins og Guðmund-
ur Magnússon þjóðminjavörður fyrir utan Nesstofu á Seltjarnarnesi.
Lækningaminjasafn
opnað í Nesstofu
í NESSTOFU á Seltjarnarnesi var i gær opnað lækningaminjasafn, en
það er sérsafn í eigu Þjóðminjasafns íslands. Vestari helmingur Nes-
stofu hefur verið gerður upp og hýsir nú safnið, en ætlunin er að taka
hinn helming stofunnar í notkun síðar. Þá er i framtíðinni ráðgert að
auka við húsrými safnsins með nýbyggingu og uppgerð á bæjarhúsi við
Nesstofu. Safnið hýsir muni úr lækningasögu íslands og er það opið á
þriðjudögum, fimmtudögum, laugardögum og sunnudögum frá kl. 12-16.
Aðgangseyrir er 200 kr.
Fyrsti vísirinn að lækningaminja-
safni myndaðist árið 1940 þegar eign-
ir fyrsta hluta Læknadeildar voru
fluttar úr Alþingishúsinu í hús Há-
skóla íslands, að því er segir í frétta-
tilkynningu. Mununum fjölgaði smátt
og smátt, og voru þeir fluttir á milli
geymslustaða þar til þeir eignuðust
fast aðsetur í Nesstofu.
Guðmundur Magnússon þjóðminja-
vörður kvað uppbyggingu safnsins
fyrst og fremst mega þakka framlög-
um Jóns heitins Steffensen, læknis-
fræðiprófessors, sem ánafnaði safninu
mikinn hluta eigna sinna auk þess sem
hann innti af hendi margar gjafír til
þess í lifanda lífi og safnaði og merkti
lækningamuni sem hann gaf safninu.
Guðmundur sagði einnig að Sverrir
Bergmann, formaður Læknafélags
íslands, hefði kvaðst munu beita sér
fyrir því að félagið gæfi safninu rausn-
arlega gjöf.
Þá kvað Guðmundur standa til að
byggja upp „fjósið“ svokallaða, sem
stendur við Nesstofu. Þar myndi verða
komið fyrir nýrri hluta safngripanna
svo færa mætti Nesstofu í uppruna-
legt form, eins og hún hafi verið þeg-
ar Bjami Pálsson landlæknir bjó þar
á 18. öld. Þorsteinn Gunnarsson arki-
tekt hefur þegar gert tillögur að end-
uruppbyggingu fjóssins auk nýbygg-
ingar við hlið þess.
Breyta þarf skólanum svo
hann geti mætt þörfum allra
- segir danskur sérfræðingur í kennslu fatlaðra barna
DANSKI salfræðingurmn Ole Hansen hélt fynr stuttu fynrlestra
í Reykjavík og á Akureyri á vegum Landssamtakanna Þroskahjálp-
ar, fræðsluskrifstofanna í Reykjavík og á Akureyri og Félags ís-
lenskra sérkennara um kennslu fyrir fatlaða. Hann leggur mikla
áherslu á, að fötluð börn fái tækifæri til að ganga í almenna skóla
og segir að það sé mikilvægur liður í að búa þau undir lífið. Hann
segir að skólinn eigi að endurspegla samfélagið og fatlaðir eigi
að vera hluti af honum eins og samfélaginu.
Fatlaðir og ófatlaðir í sömu
bekkjum
Ole Hansen starfar sem yfir-
skólasálfræðingur í fræðsluum-
dæmi við Árósa í Danmörku og í
frístundum ritstýrir hann tímariti,
sem gefið er út að tilhlutan nor-
rænna samtaka um málefni
þroskaheftra. Á starfssvæði hans
hefur undanfarin 10 ár verið gerð
tilraun til að blanda fötluðum og
ófötluðum börnum saman í bekki
í grunnskólum og segir hann þá
viðleitni hafa gefið góða raun.
Áður var fyrirkomulag kennslu
fyrir fatlaða þar svipað og almennt
tíðkast hér á landi og byggðist á
sérdeildum og sérskólum, en það
hefur nú gerbreyst.
Skólinn mæti þörfum allra
Ole Hansen segir að markmiðið
með þessu starfi, sé að breyta
skólakerfinu þannig að það mæti
þörfum allra barna, jafnt fatlaðra
sem ófatlaðra. Mikið hafi áunnist
á undanförnum árum en hins veg-
ar mæti hugmyndir af þessu tagi
mismiklum skilningi frá einum
tíma til annars.
„Þetta er að vissu leyti eins og
pendúll, sem sveiflast fram og til
baka,“ segir hann. „Og þegar
pendúllinn sveiflast mikið fram,
þá er sveiflan til baka líka mikil.
Þetta þekkjum við í þessu þróunar-
starfi. Þegar góður árangur hefur
náðst í ákveðinn tíma er eins og
komi bakslag. Þannig er ástandið
til dæmis núna í Danmörku, þar
sem skilningur á mikilvægi starfs
okkar virðist minni en oft áður.“
Unnið gegn einangrun
Hann segir að áður fyrr hafi
það viðhorf verið ríkjandi, að
heppilegast væri að safna fötluð-
um saman á stórum stofnunum
og sinna þörfum þeirra þar. Hug-
myndir manna hafí kannski breyst
að því leyti, að nú séu stofnanirn-
ar smærri, en lausnirnar felist eft-
ir sem áður oft í því að koma á
fót stofnunum. Hann telji hins
vegar rétt, að leitast við að skapa
þær aðstæður, að sem flestir fatl-
aðir geti búið heima hjá sér og
tekið sem virkastan þátt í samfé-
laginu.
„Ég tel að við eigum að vinna
gegn einangrun fatlaðra í samfé-
laginu. Ég tel yfirhöfuð rangt að
hólfa samfélagið jafn mikið af og
hefur tíðkast. Þannig hafa börn
verið geymd í éinu hólfi, aldraðir
í öðru, fatlaðir í því þriðja og svo
mætti lengi telja. Ég vil vinna
gegn slíkri skiptingu," segir hann.
Hann bætir við að hlutverk skól-
anna sé að búa fólk undir lífið og
besta leiðin til að búa fatlaða und-
ir lífið sé gefa þeim kost á að
sækja almenna skóla. „Skólinn á
einnig að mínu mati að endur-
spegla samfélagið sem við lifum í
og ef þar eru ekki börn sem eiga
við fötlun að stríða gefur hann
ekki rétta mynd af því.“
Hann nefnir að í þessari vinnu
rekist hann oft á fordóma. „Það
eru miklir fordómar gagnvart hug-
myndum eins og þeim, sem við
höfum að leiðarljósi. Bæði beinast
þeir að þróun í skólakerfinu og
jafnvel að rétti fatlaðra einstakl-
inga til að lifa sjálfstæðu lífi. Á
undanförnum árum hefur vissu-
lega tekist að vinna bug á ýmsum
ranghugmyndum og fordómum en
aðrir eru lífseigari.“
Skóli fyrir alla markmiðið
Um þá spurningu, hvort raun-
sætt sé að öll börn geti gengið í
almenna skóla, segir Ole Hansen
að það sé markmið eða draumur,
sem stefna beri að. Allt sem miði
Vestur-Evrópusambandið:
Bandalag'sríkin í NATO
hlynnt aukaaðild íslands
— segir Jón Sigurðsson, starfandi utanríkisráðherra
JÓN Sigurðsson, starfandi utanríkisráðherra, segir að aukaaðild að
Vestur-Evrópusambandinu (VES) feli ekki í sér neinar skuidbindingar,
sem ekki samræmist íslenzkri utanríkisstefnu, og íslenzk stjórnvöld
þurfi ekki að bera ábyrgð á neinum ákvörðunum VES, sem þau ekki
kjósi. Aukaaðild sé mikilvæg til þess að tryggja íslenzka öryggishags-
muni í nútíð og framtíð. Ráðherrann segir að VES sé fyrst og fremst
vettvangur, þar sem Islendingar geti fylgzt með umræðum og ákvörðun-
um um öryggis- og varnarmál Evrópu, auk þess að geta komið sjónarmið-
um sínum á framfæri. Fyrir liggi að samstarfsríki íslands í Atlantshafs-
bandalaginu, bæði vestan hafs og austan, séu aukaaðildinni hlynnt.
„Það er nú sem fyrr æskilegt að
íslendingar, sem ekki hafa eigin her,
skjóti styrkum stoðum undir varnir
sínar og öryggi í samstarfi við vest-
ræn lýðræðisríki," sagði Jón Sigurðs-
son í samtali við Morgunblaðið.
„Menn búast við að VES verði í fram-
tíðinni vettvangur samráðs og sam-
starfs Vestur-Evrópuríkja innan At-
lantshafsbandalagsins. Áukaaðild að
VES getur verið gagnleg til þess að
tryggja stöðu okkar.“
Ráðherrann sagði að ný skipan
öryggismála Evrópu sem heildar væri
enn í mótun. Hins vegar væri ljóst
að hún myndi byggjast á mörgum
samvirkandi fjölþjóðlegum samtökum
og stofnunum og nefndi þar til sög-
unnar Atlantshafsbandalagið
(NATO), Norður-Atlantshafssam-
vinnuráðið (NACC), sem NATO-ríkin
og fyrrverandi Varsjárbandalagsríki
eiga aðild að, Ráðstefnuna um öryggi
og samvinnu í Evrópu (RÖSE) og
Vestur-Evrópusambandið. „Það er
nauðsynlegt að íslenzkra hagsmuna
sé gætt og íslenzk sjónarmið sett fram
sem víðast í þessu samhengi," sagði
Jón. „VES er eini vettvangurinn af
þeim, sem ég hef talið upp, sem ís-
land á ekki aðild að.“
Jón sagði að VES hefði nú boðið
þeim aðildarríkjum Evrópubandalags-
ins, sem standa utan sambandsins,
fulla aðild eða áheyrnaraðild og þeim
NATO-ríkjum, sem stæðu utan EB,
aukaaðild. „Hvað þau ríki varðar, sem
ekki ætla sér að sækja um aðild að
Evrópubandalaginu eða fá ekki slíka
aðild er lítil ástæða til að ætla að
hagstæðari aðstæður til samningavið-
ræðna um aðild að VES muni skap-
ast einhvern tímann í framtíðinni,"
sagði Jón. Hann sagði að í samninga-
viðræðum við VES myndu ýmis atriði
varðandi aukaaðild Islendinga skýr-
ast, _þar á meðal hvert yrði fjárfram-
lag Islands til starfsemi samtakanna.
Þá gætu íslenzk stjórnvöld sett fram
nauðsynlega fyrirvara í samningavið-
ræðunum með vísan til þess, að ís-
lendingar hefðu ekki her á að skipa.
„Skilmálarnir um aukaaðild fela
ekki í sér neinar skuldbindingar, sem
ekki samrýmast. megináherzlum
þeirrar utanríkisstefnu, sem hefur
verið fylgt á seinustu áratugum,"
sagði Jón. „Með aukaaðild að VES
þurfa íslenzk stjórnvöld ekki að sam-
þykkja, framkvæma eða bera ábyrgð
á hugsanlegum ákvörðunum sam-
bandsins, sem ekki þjóna beinum ís-
lenzkum hagsmunum. Hins vegar
gætu fulltrúar íslenzkra stjórnvalda
fengið tækifæri til að fylgjast með
umræðum, ákvarðanatöku og fram-
kvæmd ákvarðana, auk þess að geta
tekið til máls ef þörf er á.“
Aðspurður hvernig aðild að At-
lantshafsbandalaginu og VES færi
„ Morgunblaðið/Bjarni
Ole Hansen.
í þá átt sé af hinu góða. „Auðvitað
er talsverður kostnaður samfara
þessari þróun. Menntun er dýr, þar
á meðal menntun fatlaðra. Það
kostar mikið fé að koma upp góðu
skólakerfi en ég tel að það sé þeg-
ar allt kemur til alls ódýrara að
mennta fólk heldur en að láta það
ógert.“
Hann segir að auðvitað komi
upp ákveðin vandamál þegar fötl-
uð börn sitji í almennum bekkjar-
deildum. Þau þurfi margvíslega
aðstoð og aðhlynningu umfram
aðra, en yfirleitt megi finna lausn
á þeim málum. Hins vegar megi
ekki gleyma því, að mörg önnur
börn finni líka fyrir erfiðleikum
af ýmsu tagi í skólanum. Félagsleg
vandamál fatlaðra og ófatlaðra
barna eigi í mörgum tilvikum sömu
rætur en þau geti orðið erfiðari
viðfangs hjá þeim fötluðu. Reynsl-
an sé sú, að þegar menn verði
varir við að fötluðu barni líði í illa
í skóla, sé það næsta víst, að
vandamálið sé útbreiddara og
ófötluðum líði einnig illa þar.
Þurfum að breyta
skólakerfinu
„Við verðum að gera það sem
í okkar valdi stendur til að leysa
þessi vandamál, bæði hjá fötluðum
börnum og ófötluðum,“ segir Han-
sen. „Það þýðir, að við verðum að
breyta skólanum. Meðal annars
þurfum við að breyta menntun og
viðhorfum kennaranna og annars
starfsfólks. Þá þarf að stuðla að
góðu samstarfi við foreldra, en
reynslan sýnir, að þegar foreldrar
sýna áhuga verður starf kennara
og sérfræðinga mun auðveldara
og árangursríkara.“
Hann segir að lokum, að nú sé
verið að stíga mikið framfaraspor
með því að koma á fót tölvuneti
milli nokkurra skóla á Norðurlönd-
um, þar sem kennsla fyrir fatlaða
fari fram. Þannig gefist kennurum
og sérfræðingum í skólunum kost-
ur á að skiptast á upplýsingum
og bera saman bækur sínar um
þau vandamál, sem upp geti kom-
ið. „Vandamálin, sem þarf að fást
við eru mismunandi og það er ein-
staklingsbundið, hve mikla aðstoð
þarf að veita börnunum. En það
er samt afar mikilvægt fyrir þá
sem að þessu vinna, að geta með
þessum hætti leitað til annarra og
borið hugmyndir sínar undir þá.
Nú getum við gert þetta innan
Norðurlandanna og vonandi fáum
við líka fjárveitingar til að koma
á svona tölvusambandi við aðila
annars staðar í heiminum, sem
vinna að sambærilegum verkefn-
um.“
Jón Sigurðsson
saman, sagðist Jón telja það samrým-’
ast með ágætum. „Brussel-sáttmál-
inn, stofnsáttmáli VES, kveður skýrt
á um að störf Vestur-Evrópusam-
bandsins skuli taka mið af störfum
NATO. Þetta kemur meðal annars
fram þessa dagana við ákvörðun VES
í samstarfi við NATO um að freista
þess að stilla til friðar á Balkanskaga
með friðarsveitum,“ sagði hann.
„Önnur aðildarríki NATO hafa hvatt
til þess að sent verði boð til íslands,
Tyrklands og Noregs um aukaaðild.
Þar með talin eru Bandaríkin, sem
telja þátttöku allra evrópskra banda-
lagsríkja í störfum VES efla Atlants-
hafsbandalagið og öryggi í Evrópu
almennt. Við höfum gert okkur sér-
stakt far um að kanna hug samstarfs-
ríkja okkar í NATO, beggja vegna
hafsins, til hugsanlegrar aukaaðildar
evrópskra NATO-ríkja, sem ekki eru
í EB, og það er á hreinu að samstarfs-
ríkin eru henni mjög hlynnt," sagði
Jón. Hann sagði að norsk og tyrk-
nesk stjórnvöld hefðu frá upphafi
verið afdráttarlaus í afstöðu sinni til
aukaaðildar að VES og fyrir lægi að
þau myndu taka boðinu.
Jón lagði áherzlu á að NATO yrði
um fyrirsjáanlega framtíð mikilvæg-
ustu varnarsamtök vestrænna ríkjap
enda hefði bandalagið starfað farsæl-'
lega í meira en fjörutíu ár. „NATO
er grundvöllur skuldbindinga Banda-
ríkjamanna gagnvart vörnum Evrópu,
en VES mun á næstu árum axla
meiri ábyrgð á öryggi og vörnum
Vestur-Evrópu. íslands þarf að gæta
þar sinna hagsmuna," sagði Jón Sig-
urðsson.
----»------
Island og
EES-svæð-
iðítölum
HAGSTOFA Evrópubandalagsins
og Fríverslunarsamtök Evrópu,
EFTA, hafa í sameiningu gefið
út talnakver um evrópska efna-
hagssvæðið, EES.
Talnakverið er gefið út á öllum
tungumálum EFTA-ríkjanna, en að
öðru leyti eins að efni og útliti. ís-
lenska útgáfan nefnist EES í tölum
— Tölulegar upplýsingar um ísland
og evrópska efnahagssvæðið. Hag-
stofa EB og skrifstofa hagskýrslu-:
ráðgjafa EFTA ritstýrðu kverinu, en
Hagstofa íslands aflaði upplýsinga
hér á landi.
EES í tölum er 32 bls. og hefur
að geyma margs konar fróðleik um
mannfólkið og umhverfíð, efnahags-
lífið og daglegt líf í aðildarríkjum
EB og EFTA.
I