Morgunblaðið - 09.08.1992, Blaðsíða 6

6t fréttir/innlent
seei T8Ú0Á .G 5ÍUOAOUVÍV1U8 ÖIQAjaH'JOHOM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST1992
AF INKLENDUM
VETTVANGI
ÓMAR FRIÐRIKSSON
Deila lækna og Tryggingastofnunar:
Kostnaður af rannsóknum hækkaði
um 14% á fyrstu 4 mánuðum ársins
Heilbrigðisyfirvöld standa nú frammi fyrir því að kostnaður almanna-
trygginga vegna greiðslna til sérfræðilækna geti farið 200 milljónir
króna fram úr fjárlagaheimildum ársins og hefur verið talað um
útgjaldasprengingu ef ekki verði gripið til aðgerða til að draga úr
kostnaðinum. Skyndileg ákvörðun samninganefndar Tryggingastofn-
unar um að setja þak á hámarksgreiðslur til sérfræðinga í ágústmán-
uði sem miðast við 65 þúsund starfseiningar og tekur til 44 sérfræði-
Iækna var liður í þessari viðleitni. Að sögn Jóns Sæmundar Sigurjóns-
sonar, formanns tryggingaráðs, mun þetta þak gilda út mánuðinn
þó leitað sé annarra aðferða til að ná niður kostnaðinum á næstu
mánuðum. Þetta mál var til umfjöllunar á fundi tryggingaráðs á
föstudag en heilbrigðisráðuneytið hefur boðað deiluaðila til fundar
næstkomandi fimmtudag.
Ákvörðun samninganefndar hef-
ur mætt harðri andstöðu lækna og
hefur formaður Læknafélags
Reykjavíkur hvatt þá til að hafa
ákvörðunina að engu. Hún var tek-
in án samráðs við samninganefnd
þeirra og var viðkomandi sérfræð-
ingum gefínn viku frestur til að
gera athugasemdir við þetta fyrir-
komulag. Hefur Læknafélag
Reykjavíkur sent Tryggingastofn-
un bréf þar sem þessu fyrirkomu-
lagi er harðlega mótmælt.
Jón Sæmundur fer ekki dult með
að hugsanlega verði gripið til enn
harðari aðgerða og kveðst hafa
lagt til að þakið miðaðist við 55
þúsund starfseiningar sem tæki þá
til 155 lækna. Að sögn Högna
Óskarssonar, formanns Læknafé-
lags Reykjavíkur, hefði slík ákvörð-
un 20% samdrátt í starfsemi sér-
fræðilæknisþjónustunnar í för með
sér, læknisverkin færðust þá yfir á
sjúkrahúsin eða sjúklingarnir yrði
sjálfir látnir bera kostnaðinn við
læknisþjónustuna.
Högni mótmælir því að um út-
gjaldasprengju sé að ræða. Út-
reikningar Tryggingastofnunar
sýni að greiðslur til sérfræðinga
hafi hækkað um 4,3% á fyrstu fjór-
um mánuðum ársins samanborið
við sama tíma árið 1991. Aðeins í
einni grein sérfræðilæknisþjón-
ustunnar hafí orðið meiri vöxtur
en fyrirsjáanlegt var en það er í
starfsemi rannsóknarstofa. Þar
hefur kostnaðurinn hækkað um
14% á fyrstu fjórum mánuðum árs-
ins. Þetta segir hann stafa af því
að heilsugæslustöðvar hafi í aukn-
um mæli vísað sjúklingum á rann-
sóknarstofur sérfræðinga þar sem
rannsóknarstofur heilsugæslu-
stöðvanna séu yfirleitt litlar, óhag-
kvæmar og dýrar í rekstri. Þar
hafi því ekki átt sér stað útgjalda-
aukning heldur eingöngu tilflutn-
ingur á kostnaði.
„Hækkun á kostnaði við rann-
sóknarstofur stafar af því að lækn-
ar senda inn aukin verkefni til
rannsóknarstofanna. Það eru dæmi
um sjúklinga sem hafa hringt í
okkur og segjast hafa farið til
þriggja mismunandi lækna, sem
allir þekktu feril sjúklingsins, en
sendu þó allir inn blóðsýni úr sama
sjúklingnum. Hnökrar af þessu tagi
hafa valdið þessum hækkunum og
auk þess hafa læknar í auknum
mæli sent sýni og beðið um margs-
konar rannsóknir,“ segir Jón Sæ-
mundur. Að mati hans er útilokað
að fara fram á það við rannsóknar-
lækna að þeir dragi úr starfsemi
sinni en hins vegar hafi Trygginga-
stofnun oftsinnis farið þess á leit
við þá að þeir veittu aukinn afslátt
af læknisverkum og því hefði verið
mætt með lipurð af þeirra hálfu.
Útgjaldaauki samnings 90
milljónir á tveimur árum
Samningur Tryggingastofnunar
ríkisins við sérfræðilækna var gerð-
ur 13. janúar 1991 og gildir til 1.
september 1993. í samningnum er
gert ráð fyrir ákveðnum greiðslum
vegna launa og rekstrarkostnaðar
á stofum sérræðinga sem miðast
við unnin læknisverk samkvæmt
reikningi. Eru læknisverk metin til
starfseininga sem eru verðlagðar
samkvæmt vísitölu. Fól samningur-
inn í sér talsverðar hækkanir til
lækna sem tóku gildi í þrepum í
janúar, maí og september á síðasta
ári. Heildarkostnaðarauki ríkisins
vegna samningsins var talinn verða
90 milljónir króna sem dreifðist
yfir fyrstu tvö ár gildistíma samn-
ingsins.
Talsmenn lækna hafa haldið því
fram að þær hækkanir sem fólust
í samningnum hafi eingöngu geng-
ið til greiðslu á kostnaði af rekstri
læknastofanna. Þar sem um verk-
takasamning sé að ræða sé aðeins
hluti kostnaðarins laun lækna en
rekstrarkostnaður stofanna geti
numið frá 50-75% af þeirri upphæð
sem renni til hvers sérfræðings.
Alls starfa 370 sérfræðingar eftir
samningnum á landinu. Er heildar-
kostnaður sjúkratrygginga vegna
greiðslna til sérfræðinga á' bilinu
900-1.000 milljónir króna á ári.
Fleiri læknisverk
Jón. Sæmundur segir að hærri
greiðslur til sérfræðinga að undan-
fömu stafi m.a. af því að starfsein-
ingum fyrir hverja heimsókn sjúkl-
ings á stofu sérfræðings hafi fjölg-
að samkvæmt þeim reikningum
sem berist til Tryggingastofnunar.
Læknisverkum hafi fjölgað og auk
þess hafí átt sér stað fjölgun sér-
fræðinga. „Þar gildir gamla reglan
að hvert framboð skapar sína eftir-
spum,“ sagði hann. Hins vegar
bendir hann á að við gerð fjárlaga
hafí verið gert ráð fyrir þeim hækk-
unum sem samið var um í samn-
ingi lækna og Tryggingastofnunar
á síðasta ári og þar sé því ekki
komin skýring á að greiðslur til
lækna fari 200 millj. kr. fram úr
fjárlögum.
Læknar eru á öðru máli og seg-
ir Högni að 4,3% kostnaðaraukning
á fyrstu mánuðum ársins sé í fullu
samræmi við þær hækkanir sem
samningur lækna og Trygginga-
stofnunar hafí falið i sér. Hann
segir að frá því að samningurinn
tók gildi hafí átt sér stað samdrátt-
ur í sumum sérgreinum, nokkur
vöxtur í öðrum greinum sem ein-
göngu megi rekja til breytinga í
samningnum en umtalsverð aukn-
ing hafí aðeins átt sér stað í rekstri
rannsóknarstofa sérfræðinga.
Ákvörðun samninganefndar
Tryggingastofnunar um seinustu
mánaðamót var tekin með vísun
til bókunar við samninginn sem
fulltrúar ríkisins gerðu einhliða í
samningaviðræðunum á seinasta
ári þar sem sagði að ef kostnaður
vegna launa sérfræðinga færi fram
úr fjárlögum yrði gripið til aðgerða.
Högni segir að ekki hafí verið
sýnt fram á hvort þessi fjölgun
læknisverka að undanfömu stafi
af ákvæðum samningsins eða hvort
sérfræðingar séu í raun farnir að
framkvæma fleiri læknisverk og
framvísa hærri reikningum til
Tryggingastofnunar vegna þess.
„Við sögðum strax að við vildum
gjarna líta á þetta. Ef læknar væru
famir að senda inn hærri reikn-
inga, væri sjálfsagt að gera úttekt
á því og þá þyrfti að stöðva það,“
segir Högni.
I samningum við sérfræðinga
eru sérstök ákvæði sem fela í sér
að þeir sérfræðingar sem mest
hafa umleikis gefa Trygginga-
stofnun ákveðinn afslátt af vinnu
sinni þegar ákveðinn fjöldi verka
hefur verið unninn. Högni bendir
á að ef stjórnvöld ætli aðeins að
beita sér fyrir því að lækka greiðsl-
ur til lækna sem hafi mestar tekjur
muni sjúklingar leita til annarra
lækna sem hafí minni þjónustu og
veiti þ.a.l. ekki afslátt. Áf því leiði
enginn spamaður fyrir ríkið.
Ákvörðun
Tryggingastofnunar
endurskoðuð
Ákvörðun sú sem Trygginga-
stofnun tók um nýliðin mánaðamót
er nú til endurskoðunar og hefur
heilbrigðisráðuneytið komið inn í
þá vinnu en heilbrigðisráðherra
hefur lýst yfír að ráðuneytið hafí
engin afskipti haft af ákvörðun
samninganefndarinnar. Er allra
leiða leitað til að draga úr kostnaði
og. hefur m.a. komið upp sú hug-
mynd að taka upp hlutfallsgreiðslur
eða að endurvekja tilvísanakerfíð,
sem var afnumið með lögum fyrir
nokkrum árum. Hefur sú ráðstöfun
oft verið talin hafa valdið auknum
sérfræðikostnaði sjúkratrygginga
en afnám þess fól í sér að sjúkling-
ar gátu snúið sér beint til sérfræð-
ings án milligöngu eða tilvísunar
heimilislæknis. 1
Á næstunni verður farið ofan í
saumana á athugasemdum þeirra
sérfræðinga sem ákvörðun samn-
inganefndarinnar tekur til. „Þá
fyrst þegar við eram búin með
þetta úrtak og höfum búið okkur
til aðferð erum við í stakk búnir
til að víkka þetta út,“ segir Jón
Sæmundur. Segir hann að gengið
sé út frá því að sú aðferð sem
endanlega verði ákveðin rúmist
innan gildandi samninga en aðrar
aðferðir kalli á nýjan samning.
„Við eram tilbúnir til að ræða
áfram við samninganefndina, svo
fremi sem við höfum einhverja
tryggingu fyrir því að það verði
vinnufriður og unnið verði af heil-
indum. Við viljum gjama horfa á
hvernig hægt sé að draga úr heild-
arkostnaðinum en að það verði að
fara saman við fagleg og rekstrar-
leg sjónarmið," segir Högni Ósk-
arsson.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
SIGÞÓR EINARSSON
Endurskoðun á reglum um þýðingaskyldu í kjölfar EES:
Möguleiki opnast fyrir bein-
ar útsendingar á óþýddu efni
TILSKIPUN Evrópubandalagsins um sjónvarpsútsendingar, sem
kemur til með að gilda á Evrópska efnahagssvæðinu ef af því
verður, kveður á um að aðildarríkjum sé ekki heimilt að hindra
útsendingar sjónvarpsefnis frá öðrum aðildarríkjum. Sérfræðingar
EB og EFTA sem skoðað hafa þetta mál komust að þeirri niður-
stöðu að íslenskar reglur um þýðingaskyldu séu slík hindrun, og
því er ljóst að torvelt muni reynast að koma í veg fyrir óþýddar
útsendingar erlendra sjónvarpsstöðva hingað til lands, til dæmis
eins og átti sér stað meðan á Persaflóastríðinu stóð, ef samningur-
inn verður samþykktur. Reglur um þýðingaskyldu fyrir íslenskar
sjónvarpsstöðvar bijóta hins vegar ekki I bága við samninginn.
Umræður um óþýddar erlendar
útsendingar hér á iandi voru sér
í lagi miklar meðan á Persaflóa-
stríðinu stóð. Ljóst þótti, að þær
útsendingar sem þá fóru fram á
vegum íslensku sjónvarpsstöðv-
anna tveggja, þar sem dagskrá
erlendra fréttastöðva var send út
óþýdd, bryti í bága við reglur um
þýðingaskyldu sjónvarpsefnis.
Líklegt er að slíkar útsendingar
verði löglegar ef af Evrópska efna-
hagssvæðinu verður. I tilskipun
EB segir m.a.: „Aðildarríki skulu
tryggja frelsi til viðtöku á sjón-
varpssendingum frá öðrum aðild-
arríkjum og ekki setja hömlur á
endurútsendingar þeirra innan yf-
irráðasvæðis síns af ástæðum er
falla undir svið þau sem samræmd
eru með þessari tilskipun." Á öðr-
um stað segir: „Til þess að skapa
aðstæður til að framfylgja virkri
aðhlynningarstefnu er veiti til-
teknu tungumáli forgang er aðild-
arríkjum fijálst að setja nákvæm-
ari eða strangari reglur einkum á
grundvelli tungumálaviðmiðana,
svo fremi reglurnar séu í samræmi
við bandalagslög og einkum þó að
þær gildi ekki um endurvarp sjón-
varpssendinga sem eiga uppruna
sinn í öðrum aðildarríkjum."
Útvarpslaganefnd var í sumar
falið að gera tillögur að nýjum
útvarpslögum m.a. með hliðsjón
af EES-samningunum, og segir
Tómas Ingi Olrich, alþingismaður
og formaður nefndarinnar, að
hann líti svo á að störf nefndarinn-
ar verði einnig að taka til reglna
um þýðingaskyldu. Þórunn J. Haf-
stein deildarstjóri í menntamála-
ráðuneytinu sagði í samtali við
Morgunblaðið, að ekki væru til
skilgreiningar á því, hvaða sjón-
varpsútsendingar teljast vera end-
urvarp erlends efnis, og hvað telst
vera óbreyttur dagskrárliður ís-
lenskrar sjónvarpsstöðvar, á með-
an svo væri myndi reynast erfitt
að útkljá deilur um útsendingar
sem þær í Persaflóastyijöldinni.
Önnur hlið á tilskipun EB snýr j
að dreifingu fullrar dagskrár er- í
lendra sjónvarpsstöðva hérlendis,
hvort heldur sem um kapalkerfi
eða endurvarp yrði að ræða. Sam-
kvæmt tilskipuninni væri slík
dreifing heimil án þýðingar af er-
lendum tungumálum. Þannig gæti
opnast sá möguleiki að hér á landi ;
yrði boðið upp á áskriftarsjónvarp
á vegum sjónvarpsrása á borð við
Sky Movies, sem eingöngu sendir
út kvikmyndir. Á þennan hátt
myndu slíkir aðilar lenda í beinni
samkeppni við Stöð 2, eða jafnvel
aðra íslenska sjónvarpsstöð sem
einnig myndi aðeins senda út kvik-
myndir, sem hins vegar áfram ;
þurfa að þýða allt sitt efni, og 1
bera af því kostnað. Slík staða
gæti leitt til vangaveltna um sam-
keppnisaðstöðu íslenskra sjón-
varpsstöðva gagnvart erlendum
hér á lándi.
Víða erlendis er sjónvarpsáhorf-
endum boðið upp á að kaupa af-
not af kapalkerfi, sem hafa bæði
upp á innlendar og erlendar sjón-
varpstöðvar að bjóða. Eru slík
kerfi oftast rekin af einkaaðilum
eða póst- og símamálastofnunum
viðkomandi landa. Hér á landi
hafa þegar myndast vísar að slík-
um kerfum, þar sem hingað til
hefur verið heimilt að dreifa
óþýddu efni erlendra sjónvarps-
stöðva til allt að 36 heimila. Líkur
á að slík kerfi komi til með að
þróast á svipaðan hátt og erlendis
verða að teljast miklar, verði Evr-
ópska efnahagssvæðið að veru-
leika.