Morgunblaðið - 29.08.1992, Qupperneq 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. ÁGÚST 1992
11
• • •
Það var svo
• • •
Frá uppfærslu Leikfélags Kópavogs á söngleiknum „Hárið“ í
Glaumbæ 5. apríl 1971. Myndin hefði allt eins getað verið tekin
á dansleik á staðnum, svo einkennandi er hún fyrir andrúm tíma-
bilsins.
Rauðsokkur funda í Norræna húsinu 19. febrúar 1971.
Myndlist______________
Bragi Ásgeirsson
Árbæjarsafn heldur áfram þeim
ágæta sið að gangast fyrir sýning-
um afmarkaðra tímabila, sem
umbyltu íslenzkum hvunndegi, er
markaði upphaf sitt með sýningu
um mannlíf í Reykjavík á her-
námsárunum fyrir tveim árum.
í þetta sinn er farið nær okkar
tíma eða til hins svonefnda hippa-
tímabils og ’68 kynslóðarinnar.
Það kemur raunar fljótlega fram,
að margur vill frekar nefna þetta
’70 kynslóðina, þar sem íslenzk
æska hafi verið seinni að taka við
sér en t.d. róttækir námsmenn
erlendis.
Um það má sjálfsagt deila, en
víst er að hræringarnar áttu öðru
fremur upphaf sitt í Bandaríkjun-
um á sjötta áratugnum, er fram
komu friðelskandi hippar sem
höfnuðu borgarlegum lífsgildum
undir þeim nú margþvældu og inn-
antómu kjörorðum „peace, love,
music and flower power“.
Voru hér á ferð mótmæli gegn
stríðinu í Víetnam, herskyldu og
höfnun borgaralegra lífsgilda, en
einnig tók róttækni mjög að auk-
ast og þá einkum er hræringarnar
náðu til Evrópu, og voru sem vatn
á myllu pólitískra afla á vinstri
kantinum.
En það væri alls ekki rétt að
eigna æskunni og róttækum öflum
alfarið þetta tímabil, því að fólk á
öllum aldri og með mismunandi
stjórnmálaskoðanir lét fallerast af
þessari fjöldahreyfingu, er boðaði
svo hugsjónaríkt og áhyggjulaust
líferni. Þannig yfirgáfu jafnvel
virtir og ráðsettir kennarar skóla
sína í Kaliforníu og héldu upp í
skógi klædd fjöllin á vit hugleiðslu
og sælu hassvímunnar. Dæmi voru
til þess að gamlir kallar íklæddust
hippafötum og létu vaxa á sig sítt
hár, jafnvel niður á rass.
Þetta leit um margt ákaflega
vel út, og vissulega hefur það jafn-
an víðtæk áhrif þegargrónum gild-
um er hafnað á jafn áhrifaríkan
hátt. En þetta, sem var sums stað-
ar fjöldahreyfing ytra náði aldrei
að festa rætur hér á útskerinu
nema í afmörkuðum hópi og voru
hér ungir listamenn í leit að nýjum
listgildum framarlega í flokki, eins
og víðast annars staðar í Evrópu.
Sá farvegur er þeir ruddu hér á
landi var mjög í samræmi við þá
neðanjarðarlist sem þessi hreyfing
kom af stað í útlandinu.
Þetta hafði auðvitað dijúg áhrif
á þjóðfélagsumræðuna eins og á
meginlandinu og einkum sáu rót-
tæku öflin sér leik á borði, en í
mótmælum innan skóla voru menn
tveim árum á eftir.
Hér á landi var málefnalegi bak-
grunnurinn þó ekki eins hnitmiðað-
ur og afgerandi eins og ytra og
ýmislegt varð eðlilega til að þróast
öðruvísi. Sem betur fer má með
sanni segja, því að menntun innan
skóla setti ekki í sama mæli niður
og víða erlendis t.d. á Norðurlönd-
um. Menn útskrifuðust víða með
embættispróf án þess að kunna
neitt fyrir sér, enda innrituðust
ekki svo fáir aftur í skólana nokkr-
um árum seinna m.a. nokkrir af
forsprökkum ’68 kynslóðarinnar.
Þeir uppgötvuðu einfaldlega að
þeir kunnu svo lítið fyrir sér í þess-
um fræðigreinum sínum.
í listaskólum var margur í hass-
vímu og lét sér líða vel, og minn-
ist ég þess er ég heimsótti Listahá-
skólann í Stokkhólmi og hitti fyrir
nemendur lokadeilda í djúpum
hægindastólum með vínbari og
plötuspilara í kennslustofunum.
Af því sem maður sá af verkum
þeirra, var líkast sem hér væru á
ferðinni forskólanemendur á fyrsta
ári í MHÍ, en þó mun það hafa
verið sannfæring margra þeirra,
að aldrei hafi veirð gerðir merki-
legri hlutir í myndlist frá því að
sögur hófust! Sums staðar mátti
jafnvel ætla að meðal námsgreina
væri sú athöfn að ganga um götur
borga með skilti á bak og fyrir,
mótmæla stríðinu í Víetnam og
boða byltinguna, og gerðu hinir
eldrauðustú fátt annað.
En engar sögur fara af því, að
íslendingar, er luku prófum ytra á
þessum árum, hafi snúið aftur í
skólana eftir að prófessorarnir
gerðu uppreisn gegn ástandinu og
snéru taflinu við,
Sem betur' fer'komust róttæku
öflin ekki til valda í stjórnarkerf-
inu, en það gerðu þau hins vegar
í mennta- og listakerfinu, sem
gjalda þeirrar ósveigjanlegu mið-
stýringar og forræðishyggju enn
þann dag í dag, þrátt fyrir nötur-
lega útréið þeirra stefnumarka um
víða veröld. Hinar svonefndu rauð-
sokkahreyfingar gengu og sums
staðar svo langt að hafna karlpen-
ingnum svo algerlega, að þær
stofnuðu kvennakommúnur og
eins og róttæklingar sáu sér lesb-
íur hér á leik á borði og einkum
kvað rammt að því í Danaveldi,
þar sem allt var fyrir opnum tjöld-
um og líf kvenna með konum var
lofsungið og prísað. Hugtakinu
frelsi í ástum var og ákaft blótað
og því fylgdi taumlaust kynlíf með
opnum hjónaböndum, makaskip-
um, hópsex m.m.
Engin er rós án þyrna, að því
er sagt er, og afleiðingamar létu
ekki á sér standa, einkum fóru
blómabörn Kaliforníu illa út úr
hlutunum. Hundruð þúsunda eiga
að hafa yfirgefið heimili sín og
lent í vergangi m.a. farið til Ind-
lands á vit alsælunnar en endað í
göturæsunum sem fæða nagdýra.
Og að sjálfsögðu hafði hið vilta
ástalíf sínar afleiðingar eins og
önnur tímabil siðferðilegrar upp-
lausnar í sögu mannsins.
Trúarofstæki átti og miklu fylgi
að fagna ekki síður en róttæknin,
og óprúttnir gúrúar, sem sumir
höfðu aldrei komið til Indlands, en
voru sjálfskipaðir frelsarar afvega-
leiddra sálna, þénuðu miljarða á
trúgirni fólks og dollarastreymið í
leynireikninga í Sviss var á við
stórfljót.
\
Á þessum ámm fékk ég héim-
sókn af einkar ljúfu og myndarlegu
pari frá París, sem fékk að búa í
vinnustofu minni í fáeina daga.
Fyrir vikið munaði minnstu að ég
missti húsnæðið, því að konumar
í húsinu urðu felmtri slegnar, og
þetta fólk var að auk gert aftur-
reka úr Naustinu vegna litríks
klæðaburðar og síða hársins. Parið
var annars afskaplega menningar-
legt, hreinlátt og indælt í viðkynn-
ingu, en gekk að vísu fyrir maríjú-
ana og hassi, að ég síðar sann-
reyndi.
Vinur minn í París, sem mælti
með fólkinu rakst einhverjum
ámm seinna á manninn, sem var
góður vinur hans, í göturæsinu í
Kalkútta að mig minnir. Hann var
þar að betla og þessi stóri stæði-
legi maður var nú ekkert annað
en skinin beinin og hinar fallegu
og skjannahvítu tennur kolsvartar
og brunnar niður í góm af eitur-
lyfjaneyslu.
I Kaliforníu urðu afleiðingarnar
hroðalegar, með því að sú eitur-
lyfjarækt sem hófst í hlíðum fjall-
anna, er enn þann dag í dag yfir-
gripsmikið og nær óyfírstíganlegt
vandamál og varð ógæfa milljóna.
Dæmi um hörmulegar afleiðing-
ar hér á landi em einnig til, en
hvergi nærri í sama mæli og ytra,
en líf sumra hmndi í rúst og aðrir
lentu á geðveikrahælum til styttri
sem lengri dvalar, sumir jafnvel
ævilangrar. Enn fleiri einkennir
hægur og slitróttur hugsanagang-
ur og skert einbeitingarhæfni líkt
og gerist hjá gamalmennum.
Upphafning og dýrkun sjálf-
hverfrar ímyndar var það sem ein-
kenndi tímana og var sem menn
hefðu höndlað nafla heimsins og
enn þann dag í dag eiga menn t.d.
í listum, erfitt með að viðurkenna
að eitthvað annað hafi verið að
gerast um langt árabil, en sem
þróaðist í hugarheimi þeirra og
samherja heima sem erlendis. Á
stundum er þetta sem bergmál frá
manninum sem sagði „Guð, er það
ekki ég!“
Það er sem sagt sýnishorn anga
þessarar hreyfingar sem verið er
að kynna í nokkrum herbergjum
efri hæðar Prófessorsbústaðarins
í Árbæjarsafni og stendur sýningin
út árið.
Byggist sýnishornið fyrst og
fremst á ýmsum munum er ein-
kenndu tímabilið 1968-72 auk
flölda ljósmynda. Auk þess fylgir
sýningarskrá með annáli helstu
viðburða frá ári til árs.
Á sýningunni kemur vel fram,
sem rétt er, að tímabilið losaði um
hömlur hjá ungu kynslóðinni, en
þá þróun mátti rekja allt aftur til
Bítlafiðringsins, er heltók svo
marga.
Öfgafullur klæðaburður, villt
geim og neysla léttra vímuefna
náðu vafalítið hámarki á þessum
árum ásamt hinu jákvæða við
fjöldahreyfinguna, en afleiðingam-
ar áttu enn eftir að gera vart við
sig. Sýningin er því réttnefni og
forvitnileg til skoðunar.
Hún er í sex herbergjum og í
einu þeirra em ljósmyndir en gegnt
því og í stærra herbergi hefur ver-
ið útbúin verzlunargata. Þar næst
kemur hippaherbergi og gegnt því
er brugðið upp svipmyndum frá
Glaumbæ. í hinum tveim herbergj-
unum em svo sýnd einstök heimili
sem vom einkennandi fyrir hippa-
tímabilið.
Þetta getur varla talist viðamik-
il sýning, enda leyfa húsakynnin
það því miður ekki, en bregður
engu að síður upp forvitniiegri og
sannverðugri mynd af tímabilinu.
Enginn sem kemur í Árbæ má
láta sýninguna fram hjá sér fara.
Sannast sagna, er framkvæmdin
dijúg ástæða til að bregða sér á
staðinn í því augnamiði einvörð-
ungu annars vegar, að rifja upp
þetta sérstæða tímabil, en hins
vegar og þá helst hvað yngstu
kynslóðir snertir, að kynnast því.
TEPPI
FLÍSAR
BÚTAR
„G DÚKAR
KORKUR
PARKETT
* MOTTUR
OG FL. OG FL
TEPPABÚÐIN
GÓLFEFNAMARKAÐUR
SUÐURLANDSBRAUT 26 S - 91 681950