Morgunblaðið - 01.11.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ AFMÆLI SUNNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1992
70 ára afmæli
Hjalti Pálsson
fyrrv. forsljóri
íslenski hesturinn er í öndvegi
hjá mörgum. Lengst af í sögu þjóð-
arinnar hefur hann gert landið
byggilegt og enn kemur ekkert í
staðinn fyrir hann í smalamennsku
á hinum víðáttumiklu afréttum.
Þjóðin elskar gæðingana og kýs að
eyða frítíma sínum á hestbaki. í
þessum hóp eru aliir jafnir, ekkert
kynslóðabil og auður, ættir og
hreppapólitík skipta ekki máli. Það
eina sem skiptir máli er að hanga
á baki með einhverri reisn eða
„sláðu í og ríddu“ eins og karlinn
sagði, því óneitanlega er sá neðar
settur sem dottinn er af baki. Meira
að segja konungar hafa boðið allt
ríki sitt fyrir einn hest í slíku ástandi
og hvað skyldi þá sveitapolli hugsa,
þegar hann hefur Reykjavíkur-
hestamennskuna.
Að vísu var það svona og svona
að hanga á baki, því efnin voru
rétt mátuleg og því fleiru riðið en
vökru eins og sagt er. Þeim mun
meiri var ánægjan og upplifunin,
þegar skotið var að manni vingjam-
legri ráðleggingu, jafnvel spurt um
hestinn, sem skondrað var á, eða
bara tekið eftir því að reynt var að
vera snyrtilega klæddur á hestbaki.
Nú ef allt þraut, þá talað um reið-
leiðir landsins og svona um daginn
og veginn, enda er ísland fallegt
land og orð um daginn og veginn
líklega heppilegust ef færleikurinn
er ljótur, víxlaður, hrekkjóttur og
kannski bara farinn þegar brölt er
á lappimar.
Hinn sjötugi unglingur Hjalti
Pálsson er svona maður og þótt
ekki sé langt síðan ég hafi séð hann
fljúga af baki Kóngi sínum, þá var
fjarri honum að bjóða ríkið falt.
Heldur svift sér á bak aftur og
brosað eins og honum er einum
lagið og sagt: „Mikið asskoti hnaut
klárinn illa.“
Maður sem á góð orð og uppörf-
un fyrir byijendur í hestamennsk-
unni á auðvitað góða konu og góð
böm sem eru vel að manni. Það sáu
líka allir hér á Mumeyrum um árið,
þegar Karl Óskar var að hleypa
jörpum og hafði sigur, þótt jálkur-
inn hafí stungið sér stanslaust hálf-
an sprettinn og dró ekki af sér.
Kona Hjalta, Ingigerður Karls-
dóttir, er ein af fyrstu flugfreyjum
landsins, en í það starf hefur jafnan
ráðið hvort tveggja, fegurð og hæfí-
leikar. Inga varð heimsfræg þegar
hún fór niður með Geysi á Vatna-
jökul og slasaðist illa.
Hjalti fasddist á biskupssetrinu
Hólum í Hjaltadal og elskar Skaga-
Qörð og Norðurland mikið. Hann
ritstýrði og gaf út Deildartunguætt-
ina, sem er móðurætt hans úr Borg-
arfírði, en faðir hans, þingmaðurinn
og búnaðarmálastjórinn Páll Zóph-
óníasson, var af norðlenskum
presta- og höfðingjaættum.
Hann nam verkfræði í Fargo í
Bandaríkjunum og byggði upp
Dráttarvélar og véladeild Sam-
bandsins ásamt verslunardeildinni.
Hann var byggingarstjóri á stórhýs-
unum Ármúla 3 og Holtagörðum.
Spor hans liggja því út um allan
bæ, allt land og allan heim og er
það vel, því hann er glæsimenni og
góðmenni. Hann hefur ritstýrt bók-
um fyrir hestamenn og er ævifélagi
í Hestamannafélaginu Fáki, ásamt
því að vera heiðursfélagi í Lands-
sambandi hestamannafélaga og í
samtökum sykursjúkra.
Þau Inga eiga þijú böm: Karl
Óskar, verslunarmann, Guðrúnu
Þóru, matvælafræðing, og Pál
Hjalta, arkitekt. Bamabömin em
fímm.
Innilegustu hamingjuóskir með
sérstöku þakklæti fyrir útreiðartúr-
inn í sumar. Sjáumst á baki.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
„Hratt flýgur stund." Það em
orð að sönnu, já því ekki fínnst
mér svo ýkja langt síðan ég var í
stórfagnaði er Hjalti Pálsson átti
sextíu ára afmæli, að tíu ár séu
síðan finnst mér með ólíkindum en
staðreyndimar tala og tilgangslaust
að deila við dómarann, og mikið
vatn hefur mnnið til sjávar síðan
þetta var. Eg hef viljann en getuna
knappa til að minnast þessara tíma-
móta góðkunningja míns sem Hjalti
stendur nú á. En ekki verður Hjalta
Pálssonar getið án þess að SÍS
tvinnist inn í umræðuna, en þar var
hans starfsvettvangur öll hans
manndómsár. Ekki ber að skilja það
svo að nein allsheijarúttekt á störf-
um hans þar verði gerð, til þess
skortir mig kunnugleika, hins vegar
verður stiklað á stóm. Heim kominn
frá námi 1947 í Bandaríkjunum þar
sem hann nam og lauk landbúnað-
arverkfræði við Háskóla Norður-
Dakóta-ríkis í Fargó og háskóla
Iowa-ríkis í Ames BS-próf, hóf
hann störf hjá Sambandi íslenskra
samvinnufélaga (SÍS). Þar byijaði
hann sem fulltrúi véladeildar Sam-
bandsins, framkvæmdastjóri Drátt-
arvéla hf. frá stofnun þeirra og síð-
an framkvæmdastjóri innflutnings-
deildarinnar. Öll þau ár sem Hjalti
gegndi störfum hjá SÍS vom vel-
gengnistímar Sambandsins þegar
það var og hét og bar nafn með
rentu, var leiðandi afl í þjóðfélag-
inu, bæði verslunar- og þjóðmála-
lega, og hefur Hjalti átt sinn þátt
í því. Á þessum ámm var Samband-
ið risi innan þjóðfélagsins og þymir
í augum hinna ýmsu svokölluðu
hægri afla. Segja má um Samband-
ið nú eins og sagt var forðum: „Nú
er hún Snorrabúð stekkur."
Víst er um það að Hjalti á marg-
ar góðar minningar frá störfum sín-
um hjá SÍS sem eðlilegt er eftir svo
langan starfsferil, eða nær fjóra
áratugi. En mér býður í gmn að
hann hefði viljað eiga betri minning-
ar undir það síðasta frá sumum sín-
um nánustu samstarfsmönnum. Ég
veit af kynnum mínum af Hjalta í
gegnum árin að hann er hreinskipt-
inn og góður félagi, með ákveðnar
skoðanir og flytur mál sitt með
festu, en getur bmgðið fyrir sig
hörkuskráp, en undir grímunni býr
hreinleikinn og hjartahlýja. Hans
mottó er heiðarleiki sem hann krefst
bæði af sjálfum sér og öðmm. Mér
dettur í því sambandi í hug persónu-
lýsing á föðurafa Hjalta, séra Zoph-
oniasi Halldórssyni. í henni er með-
al annars þetta: „Hann var svo ár-
vakur í embætti, að hann gerði jafn-
an meira en skylda hans bauð.“
„Honum fylgdi fjármálagifta, hvort
heldur hann fór með eigið fé eða
gætti hagsmuna annarra." Ég held
að þessa eiginleika afa hans megi
færa yfír á sonarsoninn.
Auk hinna viðamiklu starfa sem
framkvæmdastjóri var hann ýmist
kosinn eða skipaður í ótal nefndir
sem snertu og höfðu áhrif á afkomu
einstaklinga og heilu stéttirnar, má
þar til nefna að hann var stjómar-
formaður í Dráttarvélum hf., Korn-
hlöðunni hf. og byggingamefnd
Holtagarða hf. Hann var ráðherra-
skipaður í ótal nefndir, bæði í milli-
ríkjasamninga og hér innanlands,
m.a. í Hólanefnd til að gera tillögur
um uppbyggingu og framtíð Hóla-
staðar. Já, í gegnum tíðina hefur
Hjalti notið virðingar og mikils
trausts, og það að verðleikum. í þau
rúm fímmtíu ár sem liðin eru síðan
leiðir okkar skildu sem skólafélagar
hefur Hjalti haft forustu um að
gleyma ekki gömlum kynnum og
staðið í fylkingarbijósti með að
skólafélagamir kæmu nokkuð
reglulega saman, og á síðasta ári
er við áttum 50 ára burtfararaf-
mæli frá Hólum var komið saman
á sumarheimili hjónanna í Lundar-
hólma í Lundarreykjadal. Þar var
sungið, matast, sofíð og spjallað og
þaðan lagt upp í tveggja daga ferð
um byggðir Snæfellsness og Borg-
arfjarðar undir leiðsögu Hjalta sem
var heill hafsjór af fróðleik bæði
um menn og héruð. Allar annir í
sambandi við móttökur hvíldi á
hans góðu konu, því án konunnar
er maður ei nema hálfur. Á liðnu
hausti nutum við hjónin ásamt fleir-
um gestrisni þeirra þar í Lundarhól-
manum. Eitt smáatvik minnti einn
félaga okkar mig á er gerðist fyrir
rúmum 50 árum og sýnir hvern
mann Hjalti hefur að geyma, er
hann gaf einum skólafélaga okkar
FRONSKU
LAMPARNIR
FALLEG HÖNNUN
MARGAR GERÐIR
le ^Oauphin
FRANCE
HEKLA
LAUGAVEG1174
S 695500/695550
FASTEIGNIR
ÁSPÁNI
Verð frá ísl.
kr. 1.500.000,-
Glæsilegt úrval, við strönd
eða fjær, eftir óskum.
^sn
JHASA ÁBYRGIRAÐILARI'ÁRATUGI
international umboðiðáíslandi,sími91 -44365.
5 ár á Islandi
Fjöldi einstaklinga, fjölskyldna
og fyrirtækja eiga nú
íbúðir/raðhús/einbýlishús frá
þessu trausta fyrirtæki.
Mánaðarlegar skoðunarferðir.
Vinsamlegast leitið
upplýsingaog fáið
myndabækling.
jakkaföt, en sá hafði minna milli
handa en margir aðrir og mátti sín
minna.
Ótalið er ýmislegt sem Hjalta er
til lista lagt, svo sem ættfræði sem
hann hefur lagt rækt við og ritað
og gefíð út Deildartunguættina, tvö
bindi, og einnig var hann ritstjóri
fræðslu- og fréttarits um verslunar-
mál, sem gefíð var út af innflutn-
ingsdeild SÍS. Þá skal nefna það
tómstundagaman auk ættfræðinnar
sem hefur gefið honum trúlega
mestu ánægjuna sem slíkt, en það
er samband hans við þann sem eitt
sinn var kallaður þarfasti þjónninn,
en hefur nú verið leystur frá því
sæmdarheiti, en mætti kalla hann
mesta gleðigjafa þeirra sem njóta.
Hjalti er mikill náttúruunnandi og
-skoðandi og við þá iðju kemur
hesturinn sér vel. Hjalti hefur skoð-
að stóran hluta af landi voru, með
þann fjórfætta sem ferðafélaga og
marga staði margoft, í hálendi
landsins hefur hann sótt þar þrek
og þekkingu. Hann getur eflaust
tekið undir með Jónasi H.: Efst á
Amarvatnsheiði/ oft hef ég fáki
beitt/ þar er allt þakið í vötnum/
þar heitir Réttarvatn eitt.
í stjóm Landssambands hesta-
manna var hann í áraraðir og að
mínu mati einn sá besti kynnir á
hestamótum, stjómsamur og
áheyrilegur. Þá var hann hvatamað-
ur og í stjóm Samtaka sykursjúkra
á íslandi, en við þann vágest, sykur-
sýkina, hefur Hjalti lengi barist.
í einkalífí held ég megi fullyrða
að Hjalti hefur verið gæfumaður,
allt frá því að hann heimti heitmey
sína úr helju er flugvélin Geysir
lenti á Vatnajökli 14. sept. 1950,
en í þeirri ferð var hún flugfreyja.
Þjóðin öll var milli vonar og ótta
um örlög vélar og áhafnar, en sá
atburður er vel þekktur af spjöldum
sögunnar. Þann 21. febrúar 1951
gengu þau Hjalti og Ingigerður
Karlsdóttir í hjónaband. Ég er ekki
vel að mér i sköpunarsögunni, en
mig rámar í að hún geri ráð fyrir
að einstaklingurinn yrki jörðina og
auki kyn sitt og það hafa þau hjón
gert með sanni, þar sem þau eiga
þijú mannvænleg böm og fímm
bamabörn. M.ö.o. friðsælt og gott
heimili þar sem eiginkonan hefur
búið Hjalta griðastað í erilsömu
starfí. Ég læt mér detta í hug að
hann gæti tekið undir með Páli Ó.
þar sem hann kveður til konu sinn-
ar: Ásýndin þín engilbjört/ ef mér
hyrfí sýnum/ verða mundi sólin
svört/ sjónum fyrir mínum.
Kæri félagi, þú hefur gengið
götuna fram eftir veg og skilað
þínu hlutverki til þjóðfélagsins og
gert það vel, því getur þú borið
höfuðið hátt. En þó að þú hafir lagt
höfuðstörfín á hilluna átt þú margt
og mikið eftir af sjálfum þér, svo
ég trúi því að ég eigi eftir að sækja
mörg stórafmæli til þín. Ég hef
annars staðar minnst á samveru
okkar á Hólum í Hjaltadal og hlut-
verk þitt þar og því mun því sleppt
hér.
Kæm hjón, að lokum þökkum
við hjónin fyrir góð kynni og marg-
ar samverustundir í gegnum tíðina
og óskum ykkur til hamingju með
tímamótin og gæfu um ókomna
daga.
Guðmundur Jóhannsson.
Það er gömul sögn, að ekkert fái
staðið í stað. Allt færist, íjær eða
nær, eftir því hvernig á það er litið.
I dag eru áfangamót í lífí góðvinar
míns og náins frænda, Hjalta Páls-
sonar landbúnaðarverkfræðings og
fyrrum framkvæmdastjóra.
Hjalti er fæddur á Hólum í
Hjaltadal 1. nóvember 1922. For-
eldrar hans: Páll Zóphaníasson frá
Viðvík skólastjóri á Hólum, síðar
alþingismaður Norður-Múlasýslu
og búnaðarmálastjóri, og Guðrún
Hannesdóttir húsfreyja frá Deild-
artungu í Borgarfirði. Hjalti er af
norðlenzkum og borgfirzkum
bændahöfðingjaættum. Margt af
næstu skyldmennum Hjalta mun
hafa verið mjög duglegt og verklegt
búskaparfólk. í ætt Hjalta voru
menn sem fremur hneigðust til bók-
legra starfa og voru fróðleikshnýsn-
ir og má þar nefna langafa hans,
Jón Pétursson háyfírdómara.