Morgunblaðið - 07.11.1992, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 07.11.1992, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 1992 Öfugmælaskáld- skapur aldarinnar Uppgjör kostnaðar og ábata eftir Hannes Jónsson Við höfum í grein minni Öfug- mælaskáldskapur aldarinnar: „Allt fyrir ekkert“ skoðað ýmsa þætti fórnarkostnaðar okkar vegna aðild- ar að EES. Lítum nú á meinta tekju- hlið og reynum svo að gera heildar- dæmið upp. Fyrsti ábati: Vöxtur þjóðartekna Sagt er að þjóðartekjur muni vaxa vegna EES. Allt er þetta þó mjög óljóst. EB-ríkin sjálf telja, að hjá þeim eigi þjóðartekjur að vaxa eitthvað fyrst framan af en komast í hámark 2-4,5% af landsfram- leiðslu 1998, verði mest í fátækari ríkjum S-Evrópu en minni í ríkari ríkjum N^Evrópu. Talsmenn EB segja að um helm- ingur ábatans komi til vegna hag- ræðingar, framleiðni- og fram- leiðsluaukningar í iðnaði, stærra markaðssvæðis án landamæra, meiri samkeppni og minni skrif- finnsku vegna afnáms tollaf- greiðslna á innri markaðinum. Stærsti hluti hins helmingsins verð- ur svo til vegna um 6% lækkunar á iðnvöruverði. Þetta eru væntingar EB-ríkjanna byggðar á þeirra líkindareikningum um ábatann. En hvemig horfír þetta við ís- lenska hagkerfínu? Sjávarafurðir eru um 75% af vöruútflutningi okkar. Þær eru utan fjórfrelsisins og njóta ekki fríversl- unar. Á þær verður lagður tollur og þær þarf að tollafgreiða. Skrif- fínnskan sparast því ekki. Svo er hitt, að iðnvöruútflutning- ur frá íslandi er sáralítill. Hann nýtur fullrar fríverslunar á báðar hliðar samkvæmt fríverslunar- samningum EFTA-ríkjanna við EB. Samkvæmt bókun 6, sem tók gildi 1976, em þegar um 60% af fískút- flutningi okkar undanþegin tolli í EB-ríkjunum. Það sem verið er að kaupa með öllum ókostum EES er því nokkur frekari tollalækkun á um 30% af sjávaraflaútflutningi okkar til EB. Hitt er líka augljóst, að 6% verð- lækkun iðnvara í EB kemur fram í lækkuðu iðnvöruverði vegna inn- flutnings frá EB. Sá helmingur al- menna ábatans kemur okkur því til góða án tillits til þess, hvort við samþykkjum EES eða ekki. Hinu má þó ekki gleyma að mestur vöxt- ur í okkar útflutningsiðnaði er og hefur verið hjá fírmum eins og Marel, Icecon og Orkint, sem selja vöm sína og þjónustu fýrst og fremst utan EES-svæðisins, þ.e. í Ameríku, Asíu og Austur-Evrópu. Með allt þetta í huga er eðlilegt að spurt sé: Hvar er okkar almenni ábati af fjórfrelsinu? Er hann ekki tómt mýrarljós? Gleymum því ekki, að Þjóðhags- stofnun sendi frá sér greinargerð um áhrif EES á íslenskan þjóðarbú- skap 15. febrúar 1991 og komst að þeirri niðurstöðu „að beinn þjóð- hagslegur ávinningur íslendinga af því að tengjast EB/EES verði minni heldur en aðrar þjóðir gera sér von- ir um.“ - En hversu mikið minni? Verður hinn almenni ábati okkar Íslendinga af EES yfírleitt nokkur? Og ef í EES-kerfinu eru einhveij- ar fáar hugmyndir um efnahagsleg- ar skipulagsbreytingar sem gætu reynst okkur ábatasamar, því þá ekki að gera þær á eigin forsend- um, með eigin löggjöf, án þess að ánetjast laga- og reglugerðarfrum- skógi skrifræðisveldisins í Brussel, og án hins miklar kostnaðar, sem EES hefði í för með sér fýrir okkur? Annar ábati: Lækkun innflutingstolla á fiski Enginn neitar því, að sérsamn- ingurinn um sjávarafurðir, sem enn er ófrágenginn, af því að EB neitar að leggja til grundvallar raunveru- legar veiðar upp í umsamda kvóta en vill byggja eingöngu á veiði- magnstölunum á pappírunum, gerir ráð fyrir nokkrum tollalækkunum af fískinnflutningi á EB-markað. Vegna gildandi fríverslunarsamn- inga og bókunar 6 við þá, njóta um 60% af okkar fískútflutningi til EB tollfríðinda. Með EES yrði þetta hlutfall um 80-90% eftir 1997, minna fram að þeim tíma. Ábatinn gæti því orðið 20-30% tollalækkun til viðbótar. En hvað þýðir þetta í beinum tölum? Utanríkisráðherra lét gefa út „ábata“-reikning vegna tollalækk- ana af sjávarafurðum, sem kæmu til framkvæmda 1993 og 1997. Reiknað var út frá magni, tegunda- samsetningu og tollum, sem EB- innflytjandinn, ekki vjð, greiddi af íslenskum sjávarafurðum 1990. Tollgreiðslur EB-innflytjandans voru þá 2,1 milljarður af íslenskum sjávarafurðum, samkvæmt tölum utanríkisráðherra. Þetta sagði hann að mundi lækka um 1,6 "milljarða 1993 og verða 500 milljónir til 1997. Þá lækkaði tollurinn enn um 300 milljónir og yrði upp frá því 200 milljónir króna á ári. Lækkunin frá upphafi átti samkvæmt þessu að vera 1,9 milljarðar á ári. En hér þarf vamaðar við. Fyrst, viðmiðunin við aflasölu 1990 er óraunhæf og ofreiknuð vegna mikils niðurskurðar á afla- kvóta nýlega. Einnig er reiknað með tollfrelsi af saltsíld en tollur verður 12%. í öðru lagi, greiðsla innflutnings- tolla og tollafgreiðsla er samkvæmt alþjóðlegri venju yfírleitt alfarið í höndum innflytjenda, ekki útflytj- enda, og reiknast endanlega inn í vöruverð neytendans í innflutnings- landinu. Augljóst dæmi, sem allir ættu að skilja, er t.d. að Volkswag- en greiðir ekki innflutningstolla af bílaútflutningi sínum hingað heldur innflytjandinn, Hekla hf. Hún reikn- ar hann inn í bílverðið, sem við greiðum við bílakaupin: Sama aðal- regla gildir um aðrar útflutnings- vörur, t.d. saltfísk og aðrar sjávar- afurðir, sem við flytjum út á EB- markað. í þriðja lagi, færustu sérfræðing- ar hagfræðinnar á sviði tollamála og milliríkjaviðskipta hafa fyrir löngu sannað, að þegar til lengdar lætur skiptist ábati af tollalækkun nokkurn veginn til helminga á milli framleiðenda og neytenda, innflytj- enda og útflytjenda, en nákvæm skipti ráðast af framboði og eftir- spurn vörunnar. Okkar fískútflytj- endur á EB-markað gætu því búist við bættri samkeppnisstöðu á mark- aðnum og allt að 50% skilaverðs- hækkun. Þetta þýðir, að ábatinn af tollalækkunum gæti fært íslensk- um útflytjendum í mesta lagi um 800 milljónir króna á ári 1993- 1997 en 950 milljónir eftir 1997. í fjórða lagi er það nýmæli í bókhaldi, hvergi viðurkennt nema hjá utanríkisráðherra, að reikna aðeins tekjuhliðina, ekki gjaldahlið- ina við uppgjör. Nákvæm athugun á gjaldahliðinni vegna EES sýnir svo ekki verður um villst, að miðað við sama ár og utanríkisráðherra miðar tekjuhliðina við, 1990, verða aukin gjöld vegna EES um 945 milljónir króna á ári 1993-1997 en 995 milljónir króna eftir 1997. Beint peningalegt tap okkar af EES yrði því um 145 milljónir á ári fyrra tímabilið og 45 milljónir á ári eftir 1997. ISiá meðf. töflu.l Hannes Jónsson „Þeg’ar tekið er tillit til allra þessara atriða er augljóst, að það er langt í frá, að við fáum „allt fyrir ekkert“ með ÉES. Þvert á móti verð- ur tap okkar af aðild að EES mjög mikið.“ í þessuum útreikningum er þó ekki reiknað með um 900 milljón króna tollatapi á ári vegna lækkun- ar innflutningstolla okkar af vörum frá EES. Því ætla stjórnvöld sér, samkvæmt fyrirliggjandi lagafrum- varpi, að mæta með 4,5% hækkun aðflutningsgjalda frá Bandaríkjun- um, Japan og ríkjum utan EES, en lækkunin á aðflutningsgjöldum frá EES eru talin verða a.m.k. 3,5%. Einnig er talað um að leggja á vöru- gjald, en óvissa ríkir um það. Í reynd er því ráðgert að við lokum okkur inni í tollajámtjaldi EES með minnst 8% tollamismun á milli ríkja þess og Bandaríkjanna, Japan og annarra ríkja heims. EES er hallærissamningur Það má vel vera að einstök fyrir- tæki, eins og t.d. SÍF, telji sér ábatavon í EES. Þjóðarbúið mun hins vegar tapa tugum milljóna á ári hverju í beinhörðum peningum. Frá hreinu viðskiptalegu sjónarmiði mundi enginn ógalinn kaupsýslu- maður láta sér detta í hug að gera slíkan samning, ef hann ætti að greiða skaðann. En meinið er, að ríkið á sér engan vin. Því er ætlað að greiða tapið, aðrir hyggjast græða á kostnað þess. Tap og út- gjöld ríkisins verða þó alltaf gjöld okkar skattborgaranna. Þessu til viðbótar kemur sá stór- kostlegi fórnarkostnaður, sem við eigum að færa í huglægum verð- mætum. * Okkur er ætlað að fórna góð- um árangri þorskastríðanna með bví að onna efnahae-slöc’söfruna fvr- ir rányrkjuflota EB og veita honum jafnréttisaðstöðu við íslensk skip í íslenskum höfnum. * Við eigum að fóma huglægum verðmætum í formi takmarkaðs fullveldisafsals til sjálfstæðrar ákvarðanatöku, lagasetningar og dómsúrskurða á samningssviðinu, með því að flækjast í ánauð skrif- ræðis-, laga- og reglugerðarfrum- skógar EB/EES. * Með lögtöku fjórfrelsisins er okkur ætlað að fórna efnahagslegu forræði okkar og sjálfstæði til þess að nýta einir gæði og auðlindir landsins í þágu íslendinga einna. Nýtingu þessara gæða og atvinnu við þá nýtingu eigum við að deila með 360 milljónum Evrópubúa, sem eiga að fá sama rétt og við til at- vinnu-, athafna-, fjármála- og þjón- ustustarfsemi Kér á landi. Þegar tekið er tillit til allra þess- ara atriða er augljóst, að það er langt í frá, að við fáum „allt fýrir ekkert“ með EES. Þvert á móti verður tap okkar af aðild að EES mjög mikið. Þetta hlýtur hugsandi fólk, þingmenn jafnt og aðrir, að sjá við nána skoðun málsins. Þess vegna verðum við að vona, að bæði Alþingi og þjóðin hafni þessum hallærissamningi. Lokaorð í bók minni „íslensk sjálfstæðis- og utanríkismál" sýni ég m.a. fram á, að mótun utanríkisstefnu sé öðr- um þræði „innsýn inn í framtíðina um hvernig ríkið vildi að staða mála yrði þegar stefnumarkmiðinu væri náð.“ Hlutlæg athugun á EES-samn- ingnum sýnir, að stefna utanríkis- ráðherra og Evrókrata í málinu er, eins og hann segir sjálfur, „vega- bréf inn í 21. öldina“, en ekki til velsældar heldur frá velferð til vandræða og fátæktar, frá frelsi og fullveldi sjálfstæðrar ákvarðana- töku á samningssviðinu til ánauðar skrifræðisveldis laga- og reglugerð- arfrumskógarins í Brussel. Það er döpur framtíðarsýn sem undirstrik- ar nauðsyn þess að við höfnum EES.' Að hafna EES hefði ekki í för með sér einangrun fyrir okkur. Með því mundum við einmitt fyrir- byggja, að við einangruðumst með 18 gömlum nýlenduríkjum Evrópu innan tollajárntjalds verndarstefnu EB, eins og George Bush, Banda- ríkjaforseti, komst svo vel að orði 13. janúar 1992. Utan EES gætum við átt eðlileg samskipti og við- , skipti við Evrópuríkin, eins og við gerum í dag, en auk þess tekið þátt í að móta sem víðtækasta fríverslun í heimi liðlega 176 ríkja, sem nú eiga aðild að Sameinuðu þjóðunum, og 108 ríkja, sem eiga aðild að GATT, án nokkurra þvingandi skil- yrða um fullveldisafsal, Iandhelgis- fórnir og afsal á einkarétti okkar til að nýta einir gæði landsins í þágu íslendinga einna. Eftir sem áður hefðum við stjórn- málasamband við mikinn íjölda ríkja og störfuðum með þeim á grundvelli tvíhliða samskipta og innan fjölþjóða- og alþjóðasamtaka á sviði viðskipta, stjómmála og ör- yggis- og varnarmála. Á grundvelli gildandi milliríkjaviðskiptakerfís okkar stunduðum við ftjáls við- skipti á grundvelli gagnkvæms ábata án fullveldisafsals ög þving- andi skilyrða, sem EB-ríkin eru að reyna að grafa upp úr forneskju horfínnar aldar nýlendustefnunnar. í núverandi milliríkjaviðskipta- kerfí okkar, efldu og endurbættu með stóraukinni framsókn til frí- verslunar í hnattrænu samhengi, fremur en smásvæðisbundnu sam- starfí EES innan tollajárntjalds vemdarstefnu Evrópusamfélagsins, felst fjögur framtíðarsýn alhliða framfara til hagsbóta og heilla fyr- ir sjálfstætt og fullvalda ísland og íslendinga komandi aldar. Látum ekki glámskyggna óhappamenn, eins og þá sem leiddu okkur í ánauð árið 1262, fá tæki- færi til sömu örlagaríku áhrifanna nú og þá. Stöndum vörð um efna- hagslegt og stjórnarfarslegt full- veldi og sjálfstæði íslands. Höfundur er fyrrverandi sendiherra. Húsavík Mj ólkursamlagið hef- ur keypt Baulu hf. MJÓLKURSAMLAG Kaupfélags Þingeyinga á Húsavík hefur keypt jógúrtverksmiðju Baulu hf., og var kaupsamningurinn staðfestur á stjórnarfundi í kaupfélaginu á miðvikudaginn. Hreiðar Karlsson kaup- félagssljóri vildi í samtali við Morgunblaðið ekki gefa upp hvert kaup- verðið væri. Hann sagði að framleiðsla mjólkurvörum í nafni Baulu hefði legið niðri síðan í byijun október vegna skorts á hráefni og umbúðum, og enn lægi ekki ljóst fyrir hvenær framleiðslan hæfist að nýju. Mjólkursamlagið á Húsavík kaupir verksmiðju og vörumerki Baulu hf., en verksmiðjan er staðsett í húsnæði kaupfélagsins þar sem framleiðsla á Bauluvörunum hefur farið fram. Hreiðar sagði að ein ástæðan fyrir kaupunum væri einmitt sú að fram- leiðsluvélamar eru staðsettar í hús- næði kaupfélagsins, en einnig hefði lengi verið áhugi á því að auka breiddina í mjólkurvöruframleiðslu kaupfélagsins og styrkja stöðu fyrir- tækisins með þeim hætti. „Það teljum við okkur í raun og veru gera með þessum kaupum jafn- vel þótt framleiðslan sé ekki í gangi í dag. Við teljum okkur vera þarna með tæki í höndunum sem séu okkur nokkurs virði að spila úr þrátt fyrir allar hrakspár um innflutning og þess háttar. Hvernig og hvenær við vinnum úr þessu veltur hins vegar á því hvaða stefnu mjólkursamlagið tekur í heild, en grunntilgangurinn með þessu er auðvitað sá að geta framleitt Bauluvörumar," sagði Hreiðar. Gjalda- ogtekjuflokkar Gjöld Tekjur Gjöld Tekjur 1993-1997 Eftir 1997 50% hækkun skilaverðs sjávarafurða vegna tollalækkunar Ferða-, funda- og ráðstefnukostnaður 150 800 200 950 Þýðinga- og prentkostnaður 100 100 Hækkun árgjalds EFTA 35 35 Kostnaðarauki fastan. Genf 20 20 Kostnaðarauki fastan. Brussel Nýir fulltr. fagráðuneyta 20 20 við fastan. í Brussel 70 70 Aukinn stjórnsýslukostn. í Reykjavík 100 100 Þátttaka í starfi sérfræðinefnda EES 50 50 Aðildargjöld og kostnaður v. fulltr. hjá EES ráði, nefndar, þingm.ráði, fastanefndar EFTA hjá EES, eftirlitsnefndar og dómstóls EFTA 400 400 Samtals milljónir króna 945 800 995 950 Árlegt tap íslands af EES 145 45 Samtals milljónir króna 9.445 945 995 995 ATH. Ekki er reiknað með tollatapi okkar af innflutningi til íslands frá EES-ríkjunum, sem áætlað hefur verið að verði um 900-1.000 milljónir á ári. Algjör óvissa er um, hvort samþykkt verður af EES-ríkjunum, að við leggjum vörugjald á innflutning frá þeim til þess að bæta okkur inn- flutningstollatapið.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.