Morgunblaðið - 01.12.1992, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUK 11 DESEMBER 1992
Í4
Eyjólfur Einarsson
Vatnslitamy ndir
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í FÍM-salnum í Garðastræti 6
sýnir Eyjólfur Einarsson 25
vatnslitamyndir og stendur sýn-
ingin til 13. desember.
Eyjólfur er vel kunnur mynd-
listarmaður, sem haldið hefur þó
nokkrar einkasýningar og tekið
þátt í fjölda samsýninga heima
og erlendis. Vatnslitir eru erfíðir
viðfangs, eins og allir vita, sem
hafa komist í kast við þá, og því
er ekki að undra þótt heilu sýn-
ingarnar á þeim eingöngu séu
frekar fágætar. Það þarf meira
að segja nokkurt hugrekki til að
koma fram með slíkar sýningar.
Því á þessu sviði eru menn mjög
gagnrýnir og einkum ef að um
hreina vatnslitatækni er að ræða.
Það er trúlega vegna þess, að
þeir, sem hafa lagt fyrir sig
tæknina og náð hafa umtalsverð-
um árnagri, hafa að baki áralaga
þjálfun áður en þeir áræða að
sýna árangurinn á opinberum
vettvangi og segir það nokkra
sögu. Vatnslitir eru líkt og
austurlenzka skriftin, kalligraf-
ían, meðal þeirra tæknibragða,
sem krefjast hvað mestrar skyn-
rænnar þjálfunar, en svo þegar
framúrskarandi árangri er náð
eru myndimar í tærleika sínum
hreint augnayndi.
Og þeir eru mjög fáir vatnslita-
málaramir, sem náð hafa úrsker-
andi árangri, en hins vegar mun
fleiri sem nota litina til gmnn-
ristra tæknibragða og spara þá
ekki áhrifabrögðin eða „effekt-
ana“ eins og það heitir á fagmáli.
Eyjólfur Einarsson hefur kosið
að ganga hreint til verks, sem
er mjög virðingarvert, en það
gerir hlutverk hans mun erfíðara.
Hann leitar þannig ekki að fögr-
um litasamböndum, heldur liggur
honum eitthvað alveg sérstakt á
hjarta, sem hann vill miðla til
skoðandans. Þá virðist hann ei
heldur vera að glíma við tærleika
litarins, þvert á móti virka þeir
iðulega nokkuð hráir og þoku-
kenndir. Ekki er manni þó ljóst
hvort hann stefni beinlínis að
þessari útkomu eða hvort hún sé
ósjálfráð, en maður kennir þó
vissa hugmyndafræði að baki
myndanna, en hún virðist ein-
faldlega ekki nógu skýrt fram
borin.
Röð þriggja mynda á enda-
vegg nr. 9-11 er í sérflokki um
skýra framsetningu myndefnis
og blæbrigðaríktjitaspil og nefn-
ast „Minning", „Tvö norðurljós"
og „Út í bláinn“. Auk þess er
hugmyndafræðin að baki mun
aðgengilegri.
Það er meira en líklegt að hin
hráu salarkynni dragi myndirnar
niður, því að vatnslitamyndir
þurfa vissan innileika í umhverf-
inu til að taka við sér og hann
er víðs fjarri á þessum stað í
nóvemberhretinu.
Tvö niðjatöl að norðan
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Niðjatal Björns Eysteinssonar og
Guðbjargar Jónasdóttur, Helgu
Sigurgeirsdóttur og Kristbjargar
Pétursdóttur.
Bókaútg. Dyngja, Hofi, Vatnsdal,
1991, 285 bls.
Niðjatal Jóhannesar Guðmunds-
sonar og Ingibjargar Eysteins-
dóttur.
Bókaútg. Dyngja, Hofi, Vatnsdal,
1992, 248 bls.
Réttlætanlegt er að fjalla um
bæði þessi niðjatöl í einni grein.
Ættforeldrarnir eru tvö systkini,
Björn Eysteinsson og Ingibjörg Ey-
steinsdóttir. Bæði eru niðjatölin
gerð með mjög svipuðum hætti og
gefín út á sama hátt, enda er út-
gáfufýrirtækið hið sama.
Þær ættir sem hér um ræðir
munu teljast húnvetnskar, enda þótt
föðurætt systkinanna sé það ekki
og makar ekki nema í litlu. En ald-
ur sinn ólu þessar fjölskyldur í
Húnaþingi og niðjar þeirra munu
fremur öðru telja sig til þeirrar
sýslu.
Sum héruð hafa verið býsna dug-
leg við að gefa út ættfræðibækur,
þar á meðal niðjatöl. En af einhverj-
um ástæðum virðast Húnvetningar
hafa orðið nokkuð útundan og hefur
þó svo sannarlega ekki skort fræði-
menn þar í sýslu. Nægir að nefna
Magnús á Syðra-Hóli, Bjarna í
Blöndudalshólum, Pál Kolka og
sagnfræðingana Jón Jóhannesson
og Bjöm Þorsteinsson. Mörg fleiri
nöfn koma í hugann, þó að ekki
verði nefnd. En vegna þessa skorts
á ættfræðiritum húnvetnskum er
nokkur fengur að þessum tveimur
niðjatölum.
Sigurður H. Þorsteinsson, sonar-
sonur Bjöms Eysteinssonar, ritar
formála að niðjatali hans og er að
sjá að Sigurður hafí séð um frágang
bókarinnar, en margir aðrir ættingj-
ar hafa ritað um einstaka menn. Á
eftir niðjatali er ræða sem Bjöm
Þorsteinsson sagnfræðingur flutti á
niðjamóti 1979. Þar minnist hans
afa síns og kvenna hans. Að öðm
leyti er vísað til hinnar kunnu og
merku sjálfsævisögu Björns Ey-
steinssonar (1957).
Bjöm Eysteinsson (f. 1849, d.
1939) eignaðist ellefu börn með
þremur konum. Frá níu þeirra em
komnir afkomendur og er það mik-
ill ættbogi. Víða em fimm ættliðir
framgengnir.
Niðjatal Ingibjargar Eysteins-
dóttur og manns hennar Jóhannesar
Guðmundssonar ritar Jónas Ey-
steinsson sonarsonur þeirra formála
að. Hann greinir þar frá því að
hann og Sophus Guðmundsson hafí
tekið við efni frá ættmennum, raðað
því og fýlgst með tilurð bókarinnar.
Ingibjörg (f. 1856, d. 1923) og
Jóhannes (f. 1850, d. 1906) bjuggu
mestallan sinn búskap á Áuðunar-
stöðum í Víðidai. Böm þeirra vom
sjö og era niðjar frá sex þeirra. Er
fímmti ættliðurinn nú að byija að
ganga fram.
í niðjatali Bjöms Eysteinssonar
er einungis auk niðjatalsins áður-
greind ræða Björns Þorsteinssonar
ágrip af framætt Björns og síðustu
konu hans, Kristbjargar Pétursdótt-
ur (en ekki hinna tveggja, hvað sem
veldur) og nafnaskrá. í niðjatali
Ingibjargar og Jóhannesar er nokk-
uð rakin framætt þeirra beggja. Þá
er æviminning þeirra og að loknu
niðjatali er nafnaskrá.
Við lestur þessara tveggja niðja-
tala dylst ekki hversu margt menni-
legt fólk er innan þessara ætta.
Margir em þeir sem sett hafa svip
á samtíð sína og em áberandi í þjóð-
lífínu nú á dögum. Enginn vafi leik-
ur á að kynfylgjan er góð. Þá dylst
heldur ekki við skoðun mynda að
sterkur ættarsvipur er hjá mörgum
niðjanna.
Niðjatöl þessi em gerð með tals-
vert öðram hætti en tíðkast í flestum
niðjatölum sem ég hef séð. Venjan
er að einstaklingar fái sérstaka tölu
ali
Miró
Picasso
fyrir ættlið sinn og bókstaf fyrir röð
í systkinahópi. Þá eru upplýsingar
um hvern einstakling venjulega
staðlaðar og svo til hliðstæðar fyrir
alla og haldið í lágmarki. Hér er
öllum merkingum sleppt. Þetta ger-
ir lesendum sem vanir em hefð-
bundnum niðjatölum erfíðara fyrir
að átta sig á skyldleikatengslum.
Ekki kemur þetta þó vemlega að
sök, þar sem niðjatölin eru stutt og
auk þess geta þeir sem vilja sett
merkingar í eintak sitt ef þeim sýn-
ist svo, þó að enginn sé það fegurð-
arauki. Þá er miklu meira sagt frá
hverjum einstaklingi en venjulegt
er. Flestir fá allrækilega æviferil-
skýrslu, stundum allt að heilli blaðs-
íðu. Nokkuð er þetta þó misjafnt
og hefur bersýnilega ráðist af því
hver skrifaði. Þetta einkenni gerir
niðjatölin mun fróðlegri og læsilegri
en mörg önnur. Samt hefði ég talið
til bóta ef ritstjómin hefði samræmt
upplýsingarnar bæði hvað varðar
magn og frásagnarmáta. En hvað
sem því líður er því ekki að neita
að með þessum hætti verða frásagn-
irnar einhvern veginn „heimilis-
legri“ ef svo má segja. Manni getur
fundist að bækurnar séu einkum
ætlaðar ættmönnunum, sem eins
konar sendibréf til þeirra og eigin-
lega eigum við hin ekkert með að
vera að hnýsast alltof mikið í þessi
skilaboð á milli frænda.
Myndir em af nokkrum dvalar-
stöðum eldri kynslóðanna og aug-
ljóslega hefur verið lagt kapp á að
safna eins miklu af mannamyndum
og unnt var. Mikill fjöldi þeirra er
í bókinni. Gæði mannamynda eru
nokkuð misjöfn. Sumar eru ágætar,
en aðrar hafa prentast afar illa.
Slæmt er þegar þannig tekst til,
einkum fyrir þá sem myndirnar eru
af eða náin skyldmenni þeirra.
Þessi tvö bindi em hinar snyrti-
legustu bækur og eigulegar og hef-
ur augljóslega verið lagt kapp á að
vanda frágang þeirra sem best.
Ekki var mér kunnugt um áður að
bókaútgáfa væri hafin á Hofi i
Vatnsdal. Bækur þessar hef ég ekki
séð í bókabúðum á höfuðborg-
arsvæðinu og kann því að vera að
þeir sem vilja eignast bækurnar
þurfí að snúa sér beint til útgáf-
unnar.

Þrjár listaverkabækur
ÚT ERU komnar þrjár lista-
verkabækur, Dali, Miró og Pic-
asso.
í kynningu útgefanda segir:
„Salvador Dali á að baki einn lit-
ríkasta listferil aldarinnar. Verk
hans em bæði mikil að vöxtum
og afar fjölbreytt. Á blómaskeiði
sínu var hann hugrakkur, djarfur
og hugkvæmur nýjungasmiður
sem hleypti nýju blóði í súrrealis-
mann, bæði með hugmyndum sín-
um og hegðun og myndverkum
þar sem hann beitti tæknisnilli
sinni til hins ýtrasta. Kynferðisleg-
ur áhugi leiddi hann stundum inn
fyrir landamæri þeirra miklu laun-
helga mannlegrar reynslu sem lýst
er á opinn og hispurslausan hátt
í verkum hans sem aldrei fyrr.“
Höfundur er Eric Shanes. Ólöf
Kr. Pétursdóttir þýddi bókina sem
er 141 blaðsíða, prentuð í Hong
Kong og kostar 2.980 krónur.
í kynningu útgefanda segir:
„Joan Miró (1893-1983) var
Katalóníumaður en deildi lengst
af tíma sínum milli Spánar og
Parísar. Hann varð snemma einn
af fmmkvöðlum þeirra listhreyf-
inga sem um hans daga vom
kenndar við framúrstefnu. Hann
varð ofsafenginn málari, „villi-
rnaður" myndlistarinnar rétt eins
og Rimbaud í ljóðlistinni. Þessu
til vitnis em æpandi hreinlitimir
á málverkum Mirós og furðuver-
öldin sem hann skapar í kringum
fígúrur sínar.“
Höfundurinn heitir Georges
Raillard. Þorbjörn Magnússon
þýddi bókina sem er 141 blaðsíða,
prentuð í Hong Kong og kostar
2.980 krónur.
í kynningu útgefanda segir:
„Pablo Picasso er af mörgum tal-
inn helsti málari 20. aldar. Hann
vakti ungur athygli fyrir einstæða
hæfileika sem birtast m.a. í áhrifa-
miklum mannlífsmyndum hans frá
„bláa“ tímabilinu svokallaða.
Hann lagði gmndvöll að kúbism-
anum á fyrsta áratug aldarinnar,
mestu umbyltingu í vestrænni
málaralist síðan endurreisnar-
mennirnir vom og hétu. Hann tók
þátt í hreyfingu súrrealista og
hefur einnig verið kenndur við
expressjónisma og var óhræddur
að taka með list sinni þátt í átök-
um samtímans, eins og frægasta
meistaraverk hans, Guemica, sýn-
ir best.“
Höfundur bókarinnar er Daniéle
Boone, Mörður Árnason og Ámi
Óskarsson þýddu bókina, 143
blaðsíður, prentuð í Hong Kong
og kostar 2.980 krónur.
í hverri bók eru 48 litmyndir
af málverkum. Inngangur um ævi
listamannanna, listræna þróun og
félagslegan bakgmnn með svart-
hvítum myndum af verkum og
fólki. Aftast í bókunum eru helstu
æviatriði listamannanna rakin í
tímaröð.
Útgefandi bókanna er Mál og
menning og þær eru í ritröðinni
Meistaraverkin.
Nýjar
bækur
■ Puntrófur og pottormar
nefnist barnabók eftir Helgu Möll-
er og er þetta hennar fyrsta bók.
í kynningu útgefanda segir m.a.:
„Puntrófur og pottormar fjallar um
ósköp venjulega krakka og ævin-
týri þeirra; stelpur sem finnst gam-
an að leika sér í mömmuleik, drullu-
malla og hengja á sig perlufestar
þegar þær fara í afmæli og stráka
sem fara í indíánaleik og fótbolta/'
Útgefandi er Fróði. Búi Kristj-
ánsson teiknaði kápu bókarinnar
og myndskreytti hana. Bókin.
sem er 108 bls. er prentunnin
hjá G. Ben. Prentstofu hf. Verð
1.190 krónur.