Morgunblaðið - 10.01.1993, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. JANÚAR 1993
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10: JANÚAR19Ö3
2f:

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Arvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. j lausasölu 110 kr. eintakið.
Sala sjávarafurða
Tíminn birti í gær viðtal við
Guðjón B. Ólafsson, fráfar-
andi forstjóra Sambands ísl.
samvinnufélaga, þar sem hann
fjallar um sölu á sjávarafurðum
okkar á erlendum mörkuðum á
þann veg, að athygli hlýtur að
vekja. Guðjón B. Olafsson segir
m.a.:
„Þróunin á síðustu árum hef-
ur að mörgu leyti verið í öfuga
átt. Við höfum flutt mikinn hluta
fískvinnslunnar út á haf og þar
eru eðli málsins samkvæmt til-
tölulega litlir möguleikar til að
vinna fiskinn að óskum markað-
arins. Við höfum einnig flutt
mikinn afla óunninn úr landi og
ég tel, að það sé mjög hættuleg
þróun.
Okkar aðal útflutningsat-
vinnuvegur stendur að mörgu
leyti aftar í dag heldur en t.d.
fyrir 10-20 árum síðan. Það
mikla markaðsstarf, sem búið
var að vinna í Bandaríkjunum,
er að verulegu leyti glatað í
dag. Um miðjan síðasta áratug
voru um 70% af físki flutt til
Bandaríkjanna. Þar störfuðu tvö
fyrirtæki, sem voru mikilsráð-
andi á þeim markaði. Þau réðu
markaðssetningu á frystum fiski
að mjög verulegu leyti. Til þeirra
var tekið mikið tillit og þau voru
stefnumarkandi á þessum mark-
aði. Núna á seinustu árum hefur
innan við 20% af frysta fiskinum
farið til Bandaríkjanna. íslenzku
fyrirtækin hafa ekki nálægt því
þá þýðingu í dag, sem þau höfðu.
Aðrar físktegundir og önnur
fyrirtæki eru þar ráðandi í dag.
Á móti höfum við haslað okk-
ur völl í Evrópu, en að lang-
mestu leyti í því, sem ég kalla
„commodity" sölu. Við erum að
selja samkennda vöru. Okkar
vörumerki ná ekki til neytand-
ans. Sú vara, sem frystitogar-
amir framleiða fer á fiskmark-
aði í Evrópu og Asíu og er ekki
auðkennd, sem íslenzk gæða-
vara til neytenda. Fiskurinn er
bara seldur sem þorskur eða
karfi ... Við eigum að vinna
okkar hráefni í landi og athuga
þarfir markaðarins og vinna
hráefni fyrir hann, en ekki senda
hráefnið til annarra, sem endur-
vinna eða endurpakka það að
þörfum neytenda. Markaðsstaða
okkar erlendis er því að mörgu
leyti veikari en hún var og er
mikið verk að vinna að úrbótum
í þeim efnum.“
Hér talar maður, sem árum
saman var framkvæmdastjóri
sjávarafurðadeildar SÍS og síðar
dótturfyrirtækis Sambandsins í
9S
ATHAFNA-
iskáldin eru víða.
Það er tilaðmynda
engin tilviljun hverjir
eru aflamenn einsog
Þórólfur Þórlindsson
prófessor hefur leitt
rök að í stórmerkri og fróðlegri
úttekt um þau efni. En þá má líka
minna á að annað fiskveiðistjómun-
arkerfi ríkti þegar aflaklærnar Egg-
ert og Þorsteinn Gíslasynir, Gunnar
Hermannsson og fleiri voru að
breyta silfri hafsins í veruleika vel-
ferðarríkisins á árunum 1959-’62,
svoað dæmi séu tekin. Auk eðlis-
lægrar tilfinningar fyrir sjónum og
lífríki hans þurfa einstæðir afla-
menn að búa yfir miklum dugnaði
og útsjónarsemi, auk lífsreynslu,
þekkingar og alúðar sem einkennir
ástríðufulla hugsjónamenn og
brautryðjendur.
Þorsteinn Gíslason sagði þegar
hann var spurður um óvenjulega
skipsstjórnarhæfileika hans og til-
finningu fyrir miðunum á síldarár-
unum að skýringin á velgengni
hans sem síldarskipstjóra væri ein-
föld; hann hefði verið innlifaður í
staiflð einsog hann sagði af allri
sinni hógværð, en hún er eitt helzta
einkenni athafnaskálda. Þau
hreykja sér ekki. Þau fylla tómið
með framkvæmdum. Og þau lærðu
tungutak hagsældar af Jónasi.
Innlifaður einsog önnur skáld.
En fólk verður þá líka að hafa
hæflleika til innlifunar, það hafa
ekki allir. Á næstu grösum við inn-
lifun er hugljómun. Og andagift.
Og svo geta athafnaskáldin sótt
leiðsögn í yfirnáttúrulega reynslu
einsog Guðmundur Jörundsson lýsir
HELGI
spjall
í minningum sínum,
sem ég bjó undir
prentun á sínum tíma,
en Guðmundur var í
senn mikil kempa og
óvenjulegum kostum
búinn; hégómalaus og
grasnáinn náttúrunni.
Nú er kvótinn bundinn við skip
en kannski ætti að tengja hann við
þá sem kunna að fiska, einsog ég
hef áður ýjað að, og afla helmingi
meira en allir aðrir, eða helmingi
meira en meðaítalsafli yfir flotann
— en þá væri kannski líka hægt
að fækka skipum um þau 40% sem
nauðsynlegt er og ekki hefur verið
unnt með kvótakerfi og skipsbund-
inni fiskveiðistjómun. Bezt hefði
þó kannski verið að senda hlutabréf
í auðlindinni til þeirra sem eiga,
þ.e. þjóðarinnar, svoað hún hefði
sjálf getað ráðstafað eigninni í
hendur þeirra sem bezt kunna til
verka á sjónum. Það hefði verið
einsog nýtt landnám að ráðstafa
eigninni að eigin geðþótta. Þannig
hefði verið hægt að mynda eignar-
rétt, án yfirgangs. Á það benti ég
fyrir margt löngu og engu líkara
en enginn nema Jeltsín hafi tekið
þá athugasemd til greina þvíað
hann er að senda Rússum ávísanir
svoað þeir geti keypt þjóðnýttar
eignir Sovétríkjanna af sjálfum sér,
ef svo mætti að orði komast(!)
Aflakóngamir nota nýjar aðferð-
ir, finna ný mið. Einsog hvertannað
athafnaskáld láta þeir verk fullorð-
insáranna réttlæta drauma æsk-
unnar og sýna að þeir hafi ekki
verið tómur heilaspuni eða loftkast-
alar, svoað ég umskrifi orð Sigurð-
ar Nordals í Lífsskoðun. Þeir yrkja
Bandaríkjunum. Guðjón B.
Ólafsson hefur mikla þekkingu
á sölu sjávarafurða okkar er-
lendis og þess vegna hljóta ofan-
greind ummæli hans að vekja
menn til umhugsunar.
Hér heima fyrir hafa menn
►litið svo á, að fiskurinn hafí í
vaxandi mæli farið á -Evrópu-
markað af þeirri einföldu
ástæðu, að þar hafí fengizt fyr-
ir hann hærra verð en í Banda-
ríkjunum. Og auðvitað má velta
því fyrir sér, hvort íslenzku fyr-
irtækin í Bandaríkjunum hefðu
getað haldið betur stöðu sinni á
markaðnum með því að kaupa
fisk frá öðrum löndum, sem þau
hafa gert að einhveiju leyti, en
þann fisk er að sjálfsögðu ekki
hægt að selja sem íslenzkan fisk.
Hins vegar er það áleitin
spurning hvort við getum fengið
meira fyrir fiskinn, sem við veið-
um á fiskimiðunum við ísland,
með því að vinna hann betur og
þ. á m. í neytendaumbúðir. Þeir,
sem kynna sér vöruframboð í
stórmörkuðum í Evrópu undrast
það, hve sjaldgæft er að sjá ís-
lenzkar fiskafurðir þar á boð-
stólum en hins vegar mikið um
unnar fískafurðir frá öðrum
löndum.
Morgunblaðið hefur áður vik-
ið að því að við íslendingar
gætum fært út kvíarnar í sölu
sjávarafurða með því að eignast
dreifingarkerfí í Evrópu og ná
þeim hagnaði, sem fæst með því
að koma fiskinum í hendur neyt-
enda en láta okkur ekki nægja
að selja hann til heildsöluaðila
eða vinnsluaðila á hafnarbökk-
um í Evrópu.
Þetta er ekki sízt umhugsun-
arefni á krepputímum, sem nú,
þegar fískmagnið sem á land
berst fer minnkandi. Þá skulum
við ekki gleyma því, að við eig-
um nú. á að skipa miklum fjölda
ungs fólks sem hefur aflað sér
viðskiptamenntunar, sem er
sambærileg við þá menntun sem
stjórnendur fyrirtækja í stærri
löndum hafa hlotið. Þetta unga
fólk á að fá tækifæri til að
byggja upp aukna sölustarfsemi
á fískafurðum okkar á erlendri
grund.
nýjan þátt inní þjóðfélagið og breyta
ævintýri í veruleika. Athafnaskáld
eru sjáendur, skapendur. Og braut-
ryðjendur.
6
VIÐ MEGUM EKKIGLEYMA
•því ísland er ungt land í þeim
skilningi, að landnám verklegra
framkvæmda hófst ekki fyrren um
síðustu aldamót. Forsenda þess var
að sjálfsögðu ný tækni, sem hafði
í för með sér rniidu meiri möguleika
en áður var. íslendingar voru frum-
stætt bændafólk, sem hírðist framá
síðustu öld í fátækt og einangrun
og lék sér að draumsjónum um
forna frægð og konunglegt hlut-
verk, en átti jafnframt þann draum,
sem dýrmætastur er hveijum
manni: sjálfstæði þjóðar sinnar og
viðreisn í verklegum efnum. íslend-
ingar voru í sporum þriðja heimsins
nú, þarsem vonarneistinn er að
kveikja það bál, sem skipta mun
sköpum. Islenzka ævintýrið hófst
með þilskipaútgerð og aukinni sjó-
sókn. Þá fundu margir öreigar
kröftum sínum viðnám vegna þess
þeir fengu ný tækifæri við sjósókn
og gátu þannig brotizt úr sárustu
fátækt heimahaganna og horft
bjartari augum en áður framá veg-
inn. Og það var ekki fyrren á þess-
ari öld, sem mikilvægar nýjungar í
verklegum framkvæmdum breyttu
fátækt í farsæld bæði í Reykjavík
og annars staðar, og þá auðvitað
vegna tækniframfara. Við getum
nefnt vegagerð, hafnarmannvirki,
vatnsveitur og orkuframkvæmdir,
svoað ekki sé talað um fjarskipti
og samgöngutæki.
M.
(meira næsta sunnudag)
IGÆRKVÖLDI, FÖSTUDAGS-
kvöld, komu fulltrúar verkalýðs-
félaga á Norðurlandi eystra
saman til fundar á Akureyri,
sem Alþýðusamband íslands
hafði boðað til. Þetta var fyrsti
fundur af mörgum, sem forystu-
menn ASÍ efna til víðs vegar
um land á næstu dögum til þess að ræða
viðhorf í komandi kjarasamningum. Þeir
samningar, sem gerðir voru vorið 1992
og höfðu þá verið lausir frá hausti 1991
renna út eftir nokkrar vikur en verkalýðs-
félögin hafa raunar sum hver sagt upp
samningum með tilvísun til efnahagsað-
gerða ríkisstjómarinnar.
Forystumenn verkalýðsfélaganna hafa
farið sér hægt en tónninn í yfírlýsingum
þeirra bendir til þess, að þeir vinni að því
að skapa jarðveg, andrúm og pólitískar
forsendur fyrir einhvers konar aðgerðum
á vinnumarkaðnum. Það verður ekki auð-
velt verk við þær aðstæður, sem nú ríkja.
í fyrsta lagi verður erfítt fyrir verkalýðs-
hreyfinguna að hafa uppi mikla kröfugerð
með hótun um aðgerðir, svo sem vinnu-
stöðvun í einhveiju formi, á sama tíma
og þjóðin býr við mesta atvinnuleysi í ára-
tugi. í öðru lagi verður erfitt fyrir forystu-
menn verkalýðsfélaganna að rökstyðja
kröfur um launabreytingar á sama tíma
pg landsframleiðsla minnkar verulega og
íslendingar eru í neðsta eða næstneðsta
sæti meðal tuttugu og fjögurra aðildar:
þjóða OECD, með neikvæðan hagvöxt. í
þriðja lagi er ljóst, að staða atvinnufyrir-
tækja er svo erfíð um þessar mundir, að
atvinnurekendur hljóta að yppta öxlum
frammi fyrir slíkum kröfum og loka frekar
fyrirtækjum sínum en skrifa undir samn-
inga, sem ekki eru nokkrar forsendur fyrir.
Vígstaða verkalýðshreyfíngarinnar get-
ur því tæpast verið verri, þegar litið er til
efnis málsins. Hitt er svo annað mál, hvort
aðgerðir ríkisstjórnarinnar, sem vissulega
eru þungbærar fyrir almenning, hafa vald-
ið svo mikilli reiði meðal fólks, að launþeg-
ar skeyti engu þeim veruleika, sem við
blasir og verði tilbúnir í aðgerðir á vinnu-
markaði reiðinnar vegna. Þá er líka spurn-
ing, hvort samskipti ríkisstjórnarinnar við
verkalýðshreyfinguna hafi verið með þeim
hætti á undanfömum mánuðum, að sá
samskiptamáti auðveldi forystumönnum
verkalýðshreyfíngarinnar að blása til sókn-
ar i komandi kjarasamningum.
Mat manna á því, hvernig þessi þróun
verður er misjafnt. Sumir telja, að gerð
nýrra kjarasamninga muni dragast mjög,
eins og gerðist frá hausti 1991 fram á vor
1992 og að jafnvel komi ekki til samninga
eða aðgerða af hálfu verkalýðsfélaga á
vinnumarkaði fyrr en næsta haust. I því
sambandi er ástæða til að vekja athygli
á, að sveitarstjórnakosningar fara fram
vorið 1994. Að óbreyttum aðstæðum verð-
ur Sjálfstæðisflokkurinn í þeirri stöðu að
veita forystu ríkisstjóm, sem hefur átt
undir högg að sækja á krepputímum. Og
þá er ekki óeðlilegt að spyrja, hvort for-
ystumenn verkalýðshreyfíngar og stjórn-
arandstöðu telji tækifæri til að endurtaka
leikinn frá vetrinum 1978, þegar þessir
aðilar tóku höndum saman um stórsókn
gegn þáverandi ríkisstjóm, sem leiddi til
falls meirihluta sjálfstæðismanna í borgar-
stjórn Reykjavíkur, áfalls stjórnarflokka í
þingkosningum og langvarandi pólitískra
átaka innan Sjálfstæðisflokksins.
Þegar á allt þetta er litið er ekki frá-
leitt að líta svo á, að fundir verkalýðsfor-
ingjanna á Akureyri í gærkvöldi, geti ver-
ið upphafíð að miklum pólitískum átökum
í landinu á næstu 18 mánuðum. Verkalýðs-
hreyfíngin hefur ekki náð vopnum sínum
frá því í átökunum 1978, ef svo má að
orði komast. Eftir þau átök hefur verka-
lýðshreyfíngin aldrei náð þeirri áhrifa-
stöðu, sem hún þá hafði og hafði raunar
haft í nokkra áratugi fram að þeim tíma.
Á síðasta áratug náðu vinnuveitendur póli-
tísku frumkvæði á vinnumarkaðnum, sem
gerðist undir forystu Þorsteins Pálssonar,
þáverandi framkvæmdastjóra Vinnuveit-
endasambands íslands og núverandi sjáv-
arútvegsráðherra. Ýmislegt bendir hins
vegar til þess, að sú vígstaða geti verið
að breytast á nýjan leik og að aðstæður
allar séu að skapa verkalýðssamtökunum
fótfestu til þess að ná meiri áhrifum en
þau hafa haft um skeið.
Yiðreisn og
verkalýðs-
hreyfing-
ÞEIR SEM FYLGJ-
ast með átökum
stórmeistara í skák
sjá, að sama staðan
kemur upp á tafl-
borðinu aftur og
aftur, þótt með mismunandi tilbrigðum sé.
Hið sama gerist á skákborði stjórnmál-
anna. Þar má sjá sömu meginlínur koma
upp aftur og aftur, þótt aðrir einstaklingar
eigi hlut að máli. Þess vegna er gagnlegt
að horfa til reynslu fýrri ára.
Ríkisstjórnir, sem Sjálfstæðisflokkur er
í forystu fyrir, eiga í megindráttum tveggja
kosta völ í samskiptum við verkalýðsfélög-
in, sem yfírleitt eru undir stjórn vinstri
manna, sem jafnframt eru margir hveijir
áhrifamenn í stjórnmálaflokkum og þá
ekki sízt Alþýðubandalaginu. Ríkisstjórnir
Sjálfstæðisflokks geta valið þá leið að láta
hart mæta hörðu í samskiptum við verka-
lýðshreyfínguna, þegar svo ber undir. Hinn
kosturinn er að taka upp náið málefnalegt
samstarf við forystumenn launþegasam-
takanna.
Það fer að sjálfsögðu eftir aðstæðum,
hvora leiðina skynsamlegt er að fara.
Stundum eru pólitískar aðstæður þannig,
að það getur tekið verkalýðsfélögin mörg
misseri að ná sóknarstöðu og þá er það
pólitískur afleikur að ganga til samninga
á óraunhæfum grundvelli. Viðreisnar-
stjórnin fyrri hélt svo sterku pólitísku
frumkvæði fyrsta kjörtímabil sitt, að það
var ekki fyrr en snemma á öðru kjörtíma-
bili hennar, að verkalýðshreyfíngin var
komin í þá stöðu, að pólitísk hyggindi
kölluðu á málamiðlun. Það gerðist með
dramatískum hætti síðla hausts 1963, þeg-
ar mættust stálin stinn og stefndi í stór-
pólitísk átök milli þáverandi ríkisstjórnar
Ólafs Thors og verkalýðshreyfíngar undir
forystu Eðvarðs Sigurðssonar og Hanni-
bals Valdimarssonar.
Á einni nóttu var blaðinu snúið við og
grundvöllur lagður að þeim samskiptum
viðreisnarstjómar og verkalýðshreyfíngar,
sem leiddu til júnísamkomulagsins 1964.
Þá skapaðist traust á milli forystumanna
verkalýðsfélaganna og þáverandi ríkis-
stjórnar Bjama Benediktssonar, sem var
lykillinn að því, að þjóðin komst án stór-
áfalla út úr kreppunni, sem stóð frá 1967
til 1969. Ef ríkisstjórn og verkalýðshreyf-
ing hefðu á þeim erfíðu árum staðið í stór-
átökum hefði saga þess tímabils orðið
önnur.
Margt bendir til, að núverandi ríkis-
stjóm Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
standi frammi fyrir svipuðu vali og sömu
flokkar þurftu að taka afstöðu til fyrir
þremur áratugum. Það fer ekki á milli
mála, að verkalýðsfélögin em að safna liði,
þótt ólíklegt megi telja, að forystumenn
þeirra hafí gert upp við sig hvert skuli
halda, þegar liðssafnaður hefur farið fram.
Líklegast er, að þeir muni spila það eftir
eyranu og taka ákvarðanir á grundvelli
þess, sem þeir heyra og sjá á ferðum sín-
um um landið. Raunar má spyija, hvort
nokkurt vit sé í því fyrir stjórnarflokkana
að láta verkalýðsforingjana eina um að
tala við fólkið í landinu við þessar aðstæð-
ur.
Ríkisstjórnin getur litið svo á, að það
sé einfaldlega óhugsandi fyrir verkalýðsfé-
lögin að skapa nokkurn stuðning við
óraunhæfa kröfugerð um launabreytingar,
að ekki sé talað um verkfallsaðgerðir og
að þess vegna sé ekkert vit í því að bjóða
upp á málamiðlun eða samstarf í einu eða
öðru formi. Eins og staðan er á þessari
stundu kann þetta að vera skynsamleg
leið en það á auðvitað eftir að koma í ljós,
hvort verkalýðsforingjunum tekst það ætl-
unarverk sitt að skapa jarðveg og andrúm
fyrir pólitíska sókn.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 9. janúar
Dansað við Kára.
Morgunblaðið/ÓI.K.M.
Samstarf
um hvað?
EF LITIÐ ER A
hinn kostinn, þ.e.
samstarf á milli rík-
isstjórnar og aðila
vinnumarkaðar um
sameiginlegt átak til þess að komast út
úr kreppunni, má spyija, hvort yfírleitt sé
svigrúm til einhvers samstarfs eða mála-
miðlunar. Til þess er ríkisstjórn og meiri-
hluti hennar á Alþingi, að taka ákvarðan-
ir, hvort sem þær leiða til vinsælda eða
óvinsælda. Líklegt má telja, að árið 1993
verði erfiðara en hið nýliðna ár og að ekki
fari að birta til fyrr en seint á árinu 1994
og jafnvel ekki fyrr en 1995 eða síðar.
Ríkisstjórn getur ekki búizt við því, að
verkalýðshreyfingin taki ábyrgð á erfíðum
og óvinsælum ákvörðunum, sem óhjá-
kvæmilegt er að taka og leiða til kjara-
skerðingar. Er um nokkuð að semja?
Frumforsendan er auðvitað sú, að það
skapist traust á milli aðila, sem ekki sýn-
ist vera fyrir hendi nú. Slíkt traust getur
leitt til þess að verkalýðshreyfingin láti
kyrrt liggja í stað þess að blása í herlúðra
vegna óhjákvæmilegra efnahagsaðgerða.
Náið samráð og samstarf getur leitt til
margs, sem menn sjá ekki endilega fyrir
í upphafi.
Höfuðmarkmið verkalýðshreyfíngarinn-
ar, ríkisstjórnar og Alþingis hlýtur að vera
að draga úr og helzt útrýma atvinnuleysi.
Markmiðið getur ekki verið að hækka laun
þeirra, sem hafa vinnu heldur að tryggja
atvinnu fyrir þá, sem ekki hafa vinnu og
auka kaupmátt ef unnt er. Það er erfítt
að sjá, hvernig verkalýðsfélögin eiga að
geta unnið að þessu markmiði í stríði við
stjómvöld. Þau hljóta að leita eftir sam-
starfi við þau til þess að draga úr atvinnu-
leysi. Með sama hætti er erfítt að sjá,
hvemig ríkisstjóm og Alþingi geta setið
aðgerðarlaus frammi fyrir því mikla at-
vinnuleysi, sem hér er að verða. Á þessum
aðilum hvílir sú siðferðilega ábyrgð að
taka til hendi til þess að auka atvinnu í
landinu og tryggja frambærileg lífskjör.
Þegar horft er á stöðu mála frá þessu
sjónarhomi má spyija, hvort ríkisstjóm
og verkalýðshreyfing eigi yfírleitt nokkum
annan kost en taka upp náið samstarf sín
í milli. Hefðbundin hagsmunaátök eiga
ekki við í því ástandi, sem nú ríkir. Þessi
litla þjóð hefur ekki efni á slíkri togstreitu
nú. Við emm að dragast langt aftur úr
öðram þjóðum. Á sama tíma og fram-
leiðsla annarra þjóða er að aukast þrátt
fyrir samdrátt í efnahagslífi er okkar fram-
leiðsla að minnka. Ef þessi þróun heldur
áfram í nokkur ár flytur yngra fólk á brott
frá íslandi og skilur eldri kynslóðir eftir
til þess að sjá um sig.
Þegar grannt er skoðað er í raun og
veru ekki tveggja kosta völ. Þeir aðilar,
sem hér hefur verið fjallað um, verða að
slíðra sverðin. Verkalýðshreyfingin hlýtur
að blása sóknina af áður en hún er hafín.
Ríkisstjórnin hlýtur að rétta fram sáttar-
hönd. Og þetta verður að gerast fyrr en
síðar.
Viðreisnarstjórn Ólafs Thors, sem tók
við völdum haustið 1959, braut blað í efna-
hags- og atvinnumálum. Þess vegna náði
hún pólitísku framkvæði, sem dugði henni
á fímmta ár áður en gengið var til mála-
miðlunar við verkalýðsfélögin, sem byggð-
ist m.a. á vísitölutengingu launa. Þegar
viðreisnarstjórn Davíðs Oddssonar tók við
völdum fyrir einu og hálfu ári vora aðstæð-
ur allt aðrar. Þótt mikilla og róttækra
umbóta sé þörf geta þáttaskilin ekki orðið
eins afgerandi og þau urðu á fyrsta miss-
eri hinnar fyrri viðreisnar. Og þar af leið-
andi getur ný ríkisstjóm ekki búizt við að
halda pólitísku frumkvæði jafn lengi.
Samdráttarskeið í efnahagsmálum hef-
ur líka staðið í um fjögur ár þegar hér
er komið sögu og ekki útlit fyrir nokkum
bata, sem máli skiptir á næstu misseram.
Þess vegna mæla öll rök með ofangreindri
niðurstöðu. í nýrri bók eftir Alice M. Rivl-
in, sem hefur verið skipuð einn helzti ráð-
gjafí Clintons verðandi Bandaríkjaforseta,
spyr hún eftirfarandi spurninga: „Hvað
er að og hvað getum við gert til þess að
bæta úr því? Hvemig stendur á því, að
efnahagskerfi, sem byggir á miklum nátt-
úraauðlindum og duglegu, hæfileikamiklu
fólki, skilar ekki betri árangri? Hvemig
getum við náð okkur á strik? Hvers vegna
er reynslumikil lýðræðislega kjörin ríkis-
stjóm lömuð? Hvað getum við gert til þess
að gera hið pólitíska kerfí skilvirkara?"
Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og Alþýðu-
flokks, verkalýðshreyfíngin og vinnuveit- ’
endur og aðrir hagsmunahópar þurfa að
leita sameiginlegra svara við þessum
spurningum, sem eiga jafn vel við hér og
í Bandaríkjunum.
„Þegar grannt er
skoðað er í raun
og veru ekki
tveggja kosta völ.
Þeir aðilar, sem
hér hefur verið
fjallað um, verða
að slíðra sverðin.
Verkalýðshreyf-
ingin hlýtur að
blása sóknina af
áður en hán er
hafin. Ríkisstjórn-
in hlýtur að rétta
fram sáttarhönd.
Og þetta verður
að gerast fyrr en
síðar.“
4-4