Morgunblaðið - 22.01.1993, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1993
17
Niðurstaðan faglegrar athugun-
ar var sú, að óráðlegt væri að leggja
til meira en 15% hækkun á viðmið-
unarmörkum reiknaðra launa, sem
samkvæmt athugunum sérfróðra
skattamanna gæfi um 200 m.kr. í
tekjur. Þá var það mál manna að
hert skatteftirlit gæti aldrei skilað
meira en u.þ.b. 100 m.kr. árið 1993.
Jafnvel þótt allar aðrar tekjutölur
ASÍ væru samþykktar sem efnis-
lega réttar (sem sumir draga í efa),
vantar hér 2,5 mrð. kr. inn í tekju-
öflun fyrrverandi forseta ASÍ. Eftir
stendur, að á móti 21,5 mrð. kr.
tekjuvöntun stóð aðeins 6,5 mrð.
kr. tekjuöflun. Það er 15 mrð. kr.
hrein tekjuvöntun. Til að vega upp
á móti þessari vöntun hefði þurft
að hækka aðrar skatttekjur sem
þessu nam, sem t.d. þýddi að út-
svarsprósent hefði þurft að hækka
um 2% í stað 1% eins og tillaga var
um.
Jafnvel þótt teknir hefðu verið 6
mrð. kr. að láni erlendis frá, eins
og þeir ASÍ-menn gerðu ráð fyrir,
væri þó enn við um 9 mrð. kr. halla
á ríkissjóði að glíma. Miðað við þá
stöðu sem ríkissjóður var í sl. haust
voru tillögur þær, sem ASÍ kynnti,
glæfraför hvað ríkisfjármál snerti
og ábyrgðarlausar þegar höfð er í
huga skuldsetning landsins út á
við. Höfðu menn þó staðið sig nokk-
uð vel við þá iðju að auka erlendar
skuldir þjóðarinnar, því þær jukust
um 24 mrð. kr. á síðasta ári.
Hér lá í reynd meginmunur til-
lagna ASÍ og þeirra, sem ríkis-
stjórnin síðan ákvað. ASI vildi af-
greiða tekjuvanda atvinnuveganna
með erlendum lántökum og aukinni
skuldsetningu ríkissjóðs til viðbótar
ófullnægjandi kostnaðarlækkun.
Það hefði verið afar óábyrgt að
halda áfram að herða skuldafjötr-
ana um þessa þjóð enn frekar. Ég
hélt satt að segja að það væri hugs-
unarháttur sem væri að hverfa að
fresta óþægilegri aðgerð með því
að dæla deyfilyfjum í sjúklinginn.
Þjóð sem eytt hefur um 70 millj-
örðum á undanförnum fimm árum
til misheppnaðrar atvinnuuppbygg-
ingar ætti að vera varkárari í því
að leggja til nýjar erlendar lántökur
til skyndiaðgerða jafnvel þótt til-
gangurinn sé góður.
IV
Séð frá heildarhagsmunum þjóð-
arbúsins var ekki hægt að sam-
þykkja þessar tillögur óbreyttar.
Þær hefðu valdið bæði verðþenslu
án tekjuhækkunar fyrir atvinnu-
ursins á sama stað. Húsin í Þorláks-
höfn voru ekki hæf til að vinna fisk
til útflutnings á markaði í Evrópu
og í Bandaríkjunum, en húsið á
Stokkseyri var í mjög góðu ástandi
og stór hlutí þess ónýttur. Var leik-
ur einn að sameina alla vinnslu fyr-
irtækisins á neðri hæð hússins og
þar að auki var efri hæðin ekki
nema að hluta nýtt. Var í kjölfar
þessarar ákvörðunar öllu starfsfólki
Árness í Þorlákshöfn sagt upp
störfum. Varð þá allt vitlaust hjá
Glettingsarmi fyrirtækisins og mik-
ill þrýstingur settur á fyrirtækið frá
verkalýðsfélaginu og Ölfushreppi
og hefur forstjórinn eflaust verið
tekinn á teppið og honum hótað
öllu illu. Það bar þann árangur að
fram komu allskonar kenningar og
útreikningar um að hagkvæmara
væri að flytja alla starfsemina í
braggana í Þorlákshöfn en úrelda
15 ára gamalt hraðfrystihús í full-
um rekstri og í mjög góðu standi á
Stokkseyri. Er það ótrúlegt að
menn skuli gera svo lítið úr sér að
setja fram svona kenningar.
Nú, eins og áður sagði, hefur
fiskvinnslan verið flutt til Þorláks-
hafnar og braggarnir málaðir og
mokað hefur verið sandinum út úr
þeim. Kannski tekst mönnum að
framleiða þar freðfisk til útflutn-
ings á markaði þriðja heims landa,
en ég efast um að um útflutning á
Evrópumarkað og Bandaríkjamark-
að verði að ræða. Jafnvel þó fram-
leiðsla verði stöðvuð í mesta sand-
rokinu eru kröfurnar um hreinlæti
og aðbúnað, sem kaupendur þar
gera, slíkar að Árnes í Þorlákshöfn
getur ekki uppfyllt þær með
óbreyttum húsakosti.
Nú vil ég beina orðum mínum
vegina og vaxtahækkun vegna auk-
innar lánsfjárþarfar ríkissjóðs. Þá
eyði ég ekki frekari orðum að þeirri
ógeðfelldu grundvallarhugsun sem
þær byggjast á sem er — eyðum í
dag, borgum á morgun.
Hinsvegar er sú sjálfsagða
spurning gagnleg, hvort tillögur
ASI gátu nokkurn tímann uppfyllt
þær kröfur sem höfundar þeirra
gerðu til þeirra. Það á bæði við um
áhrif á atvinnustig og rekstrarbata
gagnvart sjávarútveginum.
Þetta hlutu að vera megin
markmiðin. Þetta var tilgangurinn
með allri flugeldasýningunni.
Krafan um jöfnun byrðanna var að
vísu sterk en það gefur augaleið
að fjárhagslegar álögur á almenn-
ing sem hvorki hefðu styrkt nægi-
lega rekstrar- og fjárhagsstöðu
sjávarútvegsins né slegið verulega
á atvinnuleysið til lengri tíma, hefðu
verið frágangssök jafnvel þótt byrð-
unum hefði verið deilt jafnt.
Það verður því að fá úr því skor:
ið með hvaða hætti tillögur ASÍ
hefðu leyst þessi tvö viðfangsefni
áður en farið er út í samanburðar-
æfingar.
Því verður ekki á móti mælt að
tillögur sem gera ráð fyrir milli
10-15 mrð. kr. fjárhagshalla ríkis-
sjóðs hljóta að auka umsvif og at-
vinnu á einhveijum sviðum. Annað
er nánast óhugsandi. En slík stefna
hefur bæði í för með sér verðlags-
þensluáhrif og vaxtahækkun sem
bætist við þá vaxtahækkun sem
vaxtaskatturinn hefði leitt af sér.
Það hefði gert öðrum erfitt fyrir.
Árangur þess konar gervilífgun-
ar hefði verið skammvinnur og skil-
ið eftir sig timburmenn. En þetta
hefði haft áhrif á meðan áhrifa
sprautunnar gætti. Til að viðhalda
áhrifum hefði þurft viðbótarinn-
spýtingu. Framhaldið þekkjum við.
Við vitum að þegar fyrirtækjum er
stjórnað á þennan hátt lýkur þeirri
för fyrr eða síðar í skúffu hjá fóg-
eta.
Þjóðarbúskapur einnar þjóðar er
svipuðum sköpum undirorpinn,
nema hvað þar eru það skattseðlar
almennings sem taka við greiðslu-
þrotinu.
En sjávarútvegurinn — hver
hefði staða hans orðið? Hún hefði
batnað um 2 prósentustig vegna
kostnaðarlækkana. Að viðbættum
batnandi viðskiptahalla hefði heild-
arbati sjávarútvegsins getað orðið
alls 3-3'/2%. Vinnuveitendur sögðu
þetta allsendis ófullnægjandi og
myndi skilja greinina eftir í bull-
aftur til ykkar, sveitarstjórnamenn,
og spyrja ykkur hvort þetta sé ekki
gott dæmi um yfirtöku þess sterk-
ari og áhrifameiri á eignum og at-
vinnutækifærum þess veikari. Vil
ég minna á að ákvæðið um 5 ára
fiskvinnslu á Stokkseyri virðist ekki
vera pappírsins virði sem það er
skrifað á, slíkur er réttur hins sterk-
ari. Vil ég vara stjórnendur minni
sveitarfélaganna við að semja ekki
af sér því þá geta orðið til svefnbæj-
ir hingað og þangað um landið. Það
hlutskipti bíður nú Stokkseyrar.
Verður bærinn svefnbær fýrir þá
íbúa sem ekki geta selt hús sín og
flust burt, því ekki verða fasteign-
irnar mikils virði í slíkum drauga-
bæ. Er það aumt hlutskipti fýrir
bæ sem iðaði af atvinnulífi mestallt
árið.
Höfundur er fyrrverandi
starfsmaður Hraðfrystihúss
Stokkseyrar ognú húsvörður við
grunnskólann þar.
andi halla enda var halli greinarinn-
ar þá um 8%. Það verður því miður
að segjast að tillögur ASÍ bættu
stöðu flestra atvinnuvega nægilega
nema þeirra sem mest þurftu á leið-
réttingu að halda, þ.e. útflutnings-
og samkeppnisgreina.
Það væri þó ósanngjarnt að
sleppa því að skv. tillögum ASÍ
áttu að renna 1.800 m.kr. árlega í
5-7 ár til sjávarútvegsins í formi
nýrrar byggðastefnu. Sé farinn
millivegur á árum þá er verið að
tala um 10,8 mrð. kr. gjöf til „sæ-
greifanna“ í nafni nýrrar byggða-
stefnu, eins og sú gamla hafi gefið
svo góða raun. Hver skyldi nú hafa
átt að borga þetta? Þetta er nokkuð
svipuð upphæð og ríkisstjórnin
ákvað að sjávarútvegurinn skyldi
greiða sjálfur upp í eigin skuldir í
gegnum Þróunarsjóð sjávarútvegs-
ins. Hún vildi forðast í lengstu lög
að velta þessu yfir á almenning.
Niðurstöður þessara hugleiðinga
eru þær að tillögur ASÍ hefðu
eflaust aukið atvinnu um skeið þótt
sú aðgerð hefði bæði verið skamm-
vinn og dýru verði keypt. En að-
gerðirnar hefðu engan veginn dug-
að til að gera sjávarútveginn gang-
færan á ný.
Tillögurnar hefðu kostað mikinn
pening sem þeir ASÍ-menn vildu
örugglega skipta réttlátlega niður
og að láta breiðu bökin bera hitann
og þungann af aukinni skattheimtu.
Það er því miður útúrsnúningur
að klifa sífellt á því að breiðu bökin
geti borgað öll viðbótargjöld hins
opinbera. Til þess eru þessi bök
hvorki nógu mörg né nógu breið.
Á öllu landinu hafa um 8.000
einstaklingar af 196 þúsund framt-
eljendum yfir 200 þús. kr. í fram-
taldar tekjur á mánuði. Þeim ber
að sjálfsögðu að borga sinn skerf
og vel það. En þessar miklu og lang-
varandi tilfærslur eru of stór biti
jafnvel fyrir breiðu bökin. Þess
vegna varð að fínna leið til að jafna
þessar byrðar sem mest.
Það varð, því miður, ekki hjá því
komist að lægra launað fólk tæki
einnig á sig kjaraskerðingu.
Höfundur er aðstoðarmaður
utanríkisráðherra.
------♦ ♦ ♦------
Pólfari held-
ur fyrirlestur
EINN þekktasti pólfari Norð-
manna, Sjur Mördre, er staddur
hér á landi til 25. janúar í boði
Skátabúðarinnar. Sjur Mördre
er einn af þeim fáu sem hafa
bæði farið á Suðurpólinn og
Norðurpólinn og náð alla leið.
Sjur mun halda fyrirlestur hér
á meðan dvöl hans stendur þar
sem hann mun segja frá ferðum
sínum í máli og myndum og hvaða
reynslu hann hefur öðlast hvað
varðar útbúnað og að sigrast á
náttúruöflunum, en á Suðurpóln-
um er um 3.200 km leið að fara
og náði hann því ásamt þrem öðr-
um á 120 dögum eða fjórum mán-
uðum.
Fyrirlestrarnir verða tveir og
tímasetning þeirra er sem hér seg-
ir: Akureyri, Hótel KEA kl. 20
föstudaginn 22. janúar, og Reykja-
vík, Sóknarhúsið kl. 20 sunnudag-
inn 24. janúar. Aðgangseyrir er
enginn á báða fyrirlestrana.
Tölvuvetrars
Tölvunámskeið fyrir hressa krakka og unglinga!
Tölvuvetrarskólinn er einstakt tækifæri fyrir börn og unglinga að fá
þjálfun í öllum grunnatriðum tölvunotkunar sem nýtist þeim í námi
og starfi og gefur þeim góðan grunn sem þau geta síðar byggt á.
Námsgreinar:
Ritvinnsla, vélritun, tölvuteiknun, myndgerð, tölvufræði, gagnagrunns-,
töflureiknisnotkun, tölvugeisladiskar og leikir.
Byrjenda- og framhaldsnámskeið á laugardögum - hagstætt verðHq^
þk-930ig
Tölvu- og verkfræöiþjónustan ír
Tölvuskóli Halldórs Kristjánssonar
Grensásvegi 16*stofnaður 1. mars 1986 (jj)
NSW* dT S WJ
■
TS WA ÚTSMA
NÖtóö..

3

50 " 80 d
o
staogbeiðsluafslái
6RE1ÐSLUK0RTAW0
X1IKLIG4RDUR
MARKAÐUR VIÐ SUND