Morgunblaðið - 18.03.1993, Page 32

32
MORGUNBLAÐIÐ DAGLEGT LIF FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1993
T
Ekki þarf að óttast
aðskotaefni í íslenskri mjólk
Þær niðurstöður sem fengist
hafa með mælingum á aðskota-
efnum í íslenskri mjólk gefa
ekki tilefni til að óttast áhrif
þeirra á heilsu neytenda. Al-
mennt má segja að íslensk mjólk
innihaldi minna eða sambæri-
legt magn aðskotaefna þegar
samanburður er gerður við
mjólk í öðrum
löndum.
Þetta kom
m.a. fram í máli
Ólafs Reykdal á
Rannsókna-
stofnun land-
búnaðarins á
fundi um að-
skotaefni í mat-
vælum sl. þriðju-
dagskvöld. Hann
gerði grein fyrir
viðamikilli
mjólkurúttekt
sem unnin var
að frumkvæði
Osta- og smjör-
sölunnar og í
samvinnu við Landssamband kúa-
bænda. Sýni af gerilsneyddri ný-
mjólk voru tekin í öðrum hveijum
mánuði frá maí 1991 til maí 1992
í mjólkurbúunum á Selfossi, Akur-
eyri, Egilsstöðum og í Borgamesi.
Notkun þvottaefna í meira
magni en leiðbeiningar segja til
um og ónóg skolun eftir þvott geta
leitt til þess að þvottaefni komist
í mjólkina. Þær leifar þvottaefna
og sótthreinsiefna sem greinst
hafa í mjólk erlendis gefa ekki til-
efni til að óttast áhrif þeirra á
heilsu. Saltpéturssýra er mikið
notuð við hreinsun mjólkurbúnaðar
geta leifaj hennar borist í mjólk
sem nítrat. Úr nítrati getur mynd-
ast nítrít sem aftur getur myndað
nítrósamín, þekktan krabbameins-
vald. Nítrít reyndist ekki mælan-
legt í íslensku sýnunum og nítrat
er sömuleiðis óverulegt. Samt sem
áður er rétt að stuðla að lækkun
nítrats í mjólk með því að fara
sparlega með saltpéturssýru við
hreinsun.
Mörg lyf sem notuð era fyrir
mjólkurkýr eru einnig virk í mönn-
um, en ekki fundust neinar lyfja-
leifar í mjólkursýnunum.
Þungmálmamir blý, kadmíum
og kvikasilfur eru skaðlegir heilsu
manna ef magn þeirra fer yfir viss
mörk. Mestar líkur eru á að þung-
málmar berist með fóðri í mjólk
og ef förgun á
rafhlöðum og
rafgeymum er
ekki með trygg-
um hætti til
sveita geta bú-
vörur mengast.
Kvikasilfur var
ekki mælanlegt í
mjólkursýnunum
og styrkur blýs
og kadmíums
reyndist einnig
mjög lágur.
Aflatoxín er
dæmi um
sveppaeitur sem
myndast getur í
myglusveppum,
en ólíklegt er að það hafí skaðleg
áhirf á mjólkurneytendur.
Geislavirk efni hafa ætíð verið
í umhverfi okkar. Sesín-137 er það
geislavirka efni sem athyglin bein-
ist einkum að, en það er að finna
í mjög litlu magni í íslenskum
matvælum. Geislun af þess völdum
er hverfandi miðað við granngeisl-
un frá umhverfinu sem er lítil á
Islandi miðað við önnur lönd. Og
áhrif Tsjemobyl-slyssins era hverf-
andi lítil hér á landi.
Ýmis klórkolefnissambönd hafa
verið potuð sem varnarefni gegn
skordýrum, sveppum eða illgresi
og hafa þau komist inn í hringrás
náttúrannar og aukist að styrk
eftir því sem ofar kemur í fæðuk-
eðjunni. Einungis DDE fannst í
mælanlegu magni í mjólkinni, en
vegna þess hversu lítið magnið
reyndist er það talið skaðlaust.
Líklegt er að DDE í íslenskri mjólk
megi aðallega rekja til mengunar
af erlendum toga. ■
Sveppir sem kosta
um þúsund krónur stykkið
ÞEIR láta ekki mikið yfir sér sveppirnir sem Örn Svavarsson hjá
Heilsuhúsinu er farinn að flytja tii landsins. En af sælkerum eru
Tröfflur taldar hið mesta lostæti.
Sveppimir sem vaxa neðanjarð-
ar í vissum héraðum í Frakklandi
og á Ítalíu era eftirsóttir og sjald-
gæfir og hér á landi kostar stykk-
ið á bilinu 900-1.000 krónur. Öm
hefur síðastliðin ár verið að feta
sig áfram með vörur eins og svep-
pina sem era ekki ódýrar en taldar
ómissandi í matargerð hjá ítölskum
og frönskum sælkerum.
Viðskiptavinir Heilsuhússins í
Kringlunni geta einnig keypt sól-
þurrkaða tómata sem eru í krydd-
aðri ólífuolíu, ólífumauk, ýmsar
tegundir ólífuolíu, svoköllað bals-
am edik, æti þistilhjörtu í olíu,
pastasósur frá Ítalíu, ýmiskonar
kryddað sinnep, ansjósur með ka-
pers og svo mætti áfram telja.
Á næstunni mun þessi hluti
Lögð verður aukin áhersla á
sælkeravörur I Heilsuhúsinu,
Kringlunni.
verslunarinnar í Kringlunni taka
meira pláss en áður og vöruval
aukast. Þá verður einnig lögð auk-
in áhersla á lífrænt ræktaðar vör-
ur.
Nýjar bætiefnatöflur
FYRIR skömmu hóf
Omega Farma h.f. sem
er íslenskt lyfjafram-
' leiðslufyrirtæki sölu á
sterkum bætiefnatöfl-
um, sem era ætlaðar
íþrótta- og athafna-
fólki. í tilkynningu frá
fyrirtækinu segir að
töflurnar innihaldi
andoxunarefni, er veiti
vernd gegn sjúkdómum
og ótímabærri hrörnun.
Aðrar bætiefnategundir
í Táp línunni era Gáski,
fjölvítamín fyrir börn,
Fjörafl, fjölvítamín fyrir
fullorðna, C vítamín
300 mg tuggutöflur og
kalk og magnesíum
tuggutöflur.
UPPSKRIFT
VIKUNNAR
Fiskibaka að hætti Hafþórs
Á kaffihúsinu Sóloni íslandus
geta viðskiptavinir keypt sér
létta rétti í hádeginu og fram
á kvöld, súpu, bökur, salöt og
ýmiskonar smárétti sem Hafþór
Ólafsson matreiðslumeistari
eldar ofan í þá. Rósa Björg
Helgadóttir er líka í eldhúsinu
en sér aðallega um að baka
brauð og kökur en auk þess sem
gestir geta gætt sér á léttum
réttum á staðnum er líka úrval
af kökum á boðstólum.
Á efri hæð staðarins er sýning-
arsalur þar sem oft era myndlist-
arsýningar, Leynileikhúsið hefur
undanfarið sýnt þar Þrask og síð-
an era ýmsir aðrir menningarvið-
burðir á loftinu. En niðri í veit-
ingasalnum geta gestir líka alveg
eins átt von á því að fá að hlýða
á klassíska tóna, djass eða aðra
tónlist og auk þess sem opið er
allan daginn geta nátthrafnar
heimsótt staðinn til klukkan 1 á
virkum dögum og fram til klukkan
3 um helgar. Við föluðumst eftir
einni uppskrift frá matreiðslu-
meistaranum Hafþóri og hér kem-
ur hún, sem að þessu sinni er físki-
baka.
Fiskibaka með grænmeti
og loki
300 g fiskur, lúða eða steinbítur
150 g reykt ýsa
100 g sýrður rjómi
____________3-4 egg_____________
svartur pipar
salt
smó sletta af rjóma
Einnig mó setja í fiskimassann
svartar ólífur
spergilkól
rækjur
estragon eða dill
Fiskurinn er hakkaður og út í hann
sett egg, sýrður rjómi, krydd og
grænmeti. Hrært í með sleif. Bragð-
bætt og tjóma bætt út í að síðustu.
Deig
700 g hveiti
350 g smjörlíki eða smjör
salt
volgt vatn
Hveiti, salti og smjörlíki er mulið
saman þar til það hefur samlag-
ast vel. Volgu vatni bætt í án
þess að hnoða deigið. Flatt út með
kökukefli og skorinn hringur utan
um kringlótt form (best úr áli).
Deigið þarf að vera það stórt að
það hangi yfír barmana. Pikkið í
deigbotna með gaffli. Fiskimassi
er settur í formið ofan á deigið
og annar hringur flattur út. Dei-
glokið er sett ofan á bökuna og
snúið saman með deiginu sem
hangir yfír barma formsins. Hægt
er að skera út myndir úr deigi til
að skreyta bökuna. Penslið með
eggjarauðu.
Bakið í 40 mínútur við 200
gráðu hita.
grg
Hvernig getur íslenskur
„neyslustaðall“ komið að notum í heimilishaldinu?
SPARNAðUR og hagsýni verða æ nauðsynlegri eftir því sem krepp-
ir að í þjóðfélaginu. Á næstunni má búast við því að fjöldi heimila
þurfi að laga sig að minnkandi ráðstöfunartekjum og draga saman
seglin á flestum sviðum. Að undanförnu hefur Sólrún Halldórsdótt-
ir, hagfræðingur Neytendasamtakanna, unnið að þróun svonefnds
neyslustaðals eða viðmiðunarneyslu fyrir íslensk heimili ásamt Krist-
ínu Færseth hjá Samkeppnisráði. Daglegt líf innti Sólrúnu eftir
upplýsingum um þennan neyslustaðal og hvort hann gæti komið að
notum í islensku heimilishaldi.
Sólrún sagði að fjárhagur heimil-
anna væri mun flóknari nú en áð-
ur. Margar fjölskyldur hefðu lítið
eða ekkert yfirlit yfír fjárhag sinn
og gerðu sér ekki grein fyrir afleið-
ingum fjárfestinga þegar til lengri
tíma væri litið. Því miður kæmi það
oft fyrir að fólk áttaði sig ekki á
þessu fyrr en það hefði lagt út í
miklar fjárfestingar eins og t.d.
húsnæðiskaup. - Fjölgun gjaldþrota
hjá einstaklingum bæru þessu sorg-
legt vitni. Þá ætti mikill fjöldi ann-
arra heimila í basli með heimilis-
reksturinn þótt gjaldþrot væri ekki
yfirvofandi. Fjármálin vefðust fyrir
mörgum og því ættu þeir í erfiðleik-
um með að hafa yfirlit yfír
útgjöldin og vissu ekki
hvernig bregðast ætti við
óvæntum reikningum. Þá
gæti það auðvitað komið fyr-
ir allar fjölskyldur að þurfa
að draga saman seglin vegna
atvinnumissis eða veikinda,
sem leiða til lægri ráðstöf-
unartekna en áður. Oftar en ekki
ættu þessar fjölskyldur í miklum
erfiðleikum með að laga útgjöld
heimilisins að lægri tekjum.
Sólrún segir að vegna þessara
atriða sé nauðsynlegt að efla fjár-
málaráðgjöf fyrir einstaklinga og
heimili. Góða ráðgjöf verði hins
vegar að byggja á traustum grunni
og því þurfi að vera til staðar upp-
lýsingar um útgjaldaliði heimila af
ólíkum stærðum og aldurssamsetn-
ingu. Á hinum Norðurlöndunum
hefur verið farin sú leið að reikna
út viðmiðunarneyslu (standardbud-
get) ólíkra heimila og á henni eiga
fjölskyldur að geta byggt þegar þær
skipuleggja fjárhag sinn og koma
sér þannig hjá erfiðleikum og
greiðsluvanda eða jafnvel þroti.
Með því að rannsaka útgjöld
almennings með þessum hætti verð-
ur unnt að sjá hvað það kostar að
lifa miðað við almennt viðurkennda
neyslu í þjóðfélaginu fyrir ólíkar
fjölskyldugerðir. Að lokum sagði
Sólrún að þennan neyslustaðal væri
síðan hægt að nota sem stjórntæki
við ákvarðanir hjá fjölda aðila í
þjóðfélaginu eða hjá ríkisstofnun-
um, bönkum, þeim sem fást við fjár-
málaráðgjöf og síðast en ekki síst
við áætlanagerð inni á sjálfum
heimilunum.
Kj.M.