Morgunblaðið - 17.04.1993, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. APRÍL 1993
31
Ágreiningur um afstöðu alþýðu-
bandalagsmanna til öryggismála
JÓN Baldvin Hannibalsson utanrikisráðherra og Björn Bjarnason (S-Rv)
formaður utanríkismálanefndar fagna vísbendingum frá Ólafi Ragnari
Grímssyni (Ab-Rn) formanni Alþýðubandalagsins um hugsanlega við-
horfsbreytingu þess flokks til Atlantshafsbandalagsins, NATO, og her-
stöðvarinnar í Keflavík. Steingrímur J. Sigfússon (Ab-Ne) varaformaður
Alþýðubandalagsins segir afstöðu síns flokks óbreytta. Alþýðubandalag-
ið sé á móti her í landinu og hernaðarbandalögum.
í gær var til umræðu skýrsla utan-
ríkisráðherra til Alþingis um utanrík-
ismál 1993. Jón Baldvin Hannibals-
son utanríkisráðherra benti á í upp-
hafi ræðu sinnar að skilin milli ein-
stakra þátta utanríkismála væru ekki
jafn skýr og áður. Nú væru öryggis-
mál samþætt efnahags- viðskipta-,
mannréttinda-' og umhverfismálum
sem aldrei fyrr. Þjóðleg en sveigjan-
leg utanríkisstefna krefðist því full-
nægjandi heildarsýnar yfir marga og
ólíka þætti alþjóðamála samtímis.
Utanríkisráðherra sagði að á tímum
umróts væri ekki síður brýnt en á
tímum kyrrstöðu kalda stríðsins að
Alþingi og ríkisstjóm stæðu saman
um meginmarkmið utanríkisstefn-
unnar.
Utanríkisráðherra taldi ástæðu til
að fagna vísbendingum sem nýlega
hefðu komið fram á Alþingi af hálfu
eins forystumanns stjórnarandstöð-
unnar, þ.e. Ólafs Ragnars Grímsson-
ar formanns Alþýðubandalagsins, um
að hans flokkur kunni e.t.v., við hin-
ar breyttu aðstæður í alþjóðamálum,
Ólafur Ragnar Grímsson gagn-
rýndi ríkisstjórnina fyrir að hafa lát-
ið aðila vinnumarkaðarins bíða í
margar vikur eftir svörum við tiltölu-
lega einföldum spumingum sem til
hennar var beint. Sagði hann að rík-
isstjóminni hefði verið ljóst fyrir
löngu hvaða ákvarðanir þyrfti að
taka til að greiða fyrir gerð kjara-
samninga til langs tíma. Þegar yfir-
lýsingin barst hafi því svo ekki verið
svarað hvrnig ætti að fjármagna
lækkun virðisaukaskaatts af matvæl-
um, lækka kostnað heimila af heil-
brigðisþjónustu eða standa að vaxta-
lækkun. Þingmaðurinn sagði ríkis-
stjórnina stefna þjóðfélaginu út í
óvissuna og skoraði á forsætisráð-
herra að endurskoða ákvarðanir rík-
isstjómarinnar yfir helgina þannig
að fullnægjandi grundvöllur fyrir
gerð kjarasamninga lægi fyrir á
mánudag.
Atbeini ríkisstjórnar
nauðsynlegur
Davíð Oddsson sagði að tvenns-
konar sjónarmið hefðu verið uppi
innan ASÍ og VSÍ um hvort aðstaðan
í þjóðfélaginu væri slík að skynsam-
legast væri að gera samninga til
skamms tíma eða langs tíma. Þær
raddir hefðu svo orðið ofan á að leita
leiða til að gera samninga sem tækju
til lengri tíma og ríkisstjórnin hefði
viljað stuðla að slíku enda hefði at-
beini ríkisstjórnarinnar verið for-
senda þess að slíkt tækist. Það væri
hins vegar mikill skaði að nú hefði
sú orðið niðurstaðan innan ASÍ að
fara ekki þá leið sem áður hefði ver-
ið talað um.
; Páll Pétursson þingflokksformað-
að vilja leggja þeirri samstöðu lið sem
öðru fremur hafi gert íslendingum
kleift á undanfömum áratugum að
standa vörð um sjálfstæði þjóðarinnar
og ná fram mikilvægum markmiðum
í samskiptum við aðrar þjóðir. Jón
Baldvin Hannibalsson vonaði að slík
viðhorfsbreyting, ef hugur fylgdi
máli, myndi skapa rökræðum um ís-
lensk utanríkismál vinsamlegra um-
hverfi en verið hefði.
Jón Baldvin Hannibalsson fór í
nokkra máli gegnum helstu efnisat-
riði í skýrslu sinni, s.s. það að á sviði
öryggis- og vamarmála hefði ríkis-
stjórnin ákveðið að ísland gerðist
aukaaðili að Vestur-Evrópusamband-
inu til að tryggja íslendingum hlut-
deild í samráði Evrópuríkja Atlants-
hafsbandalagsins.
Utanríkisráðherra gerði grein fyrir
þeim erfiðleikum sem orðið hafa í
samrunaferli Evrópubandalagsins,
EB, og svo gæti farið að umsækjend-
ur um aðild úr röðum EFTA-ríkjanna
gætu þurft að treysta á EES-samn-
inginn lengur en þeir ætluðu. Hann
ur Framsóknarflokks sagði að sumt
væri skrumkennt í yfirlýsingu ríkis-
stjómarinnar og kvaðst telja að ríkis-
stjómin hefði vitað að tilboðið væri
ekki raunhæft. í tilboð ríkisstjórnar-
innar vanti kjarajöfnun, þar vanti
raunhæfa vaxtalækkun og benti Páll
á að BSRB hefði ekki verið þátttak-
andi í þessum umræðum heldur
hefðu samtökin verið hunsuð af ríkis-
stjóminni.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði
að það væra sameiginlegir hagsmun-
sagði vangaveltur um mögulega aðild
íslands að EB vera fjarlægari nú en
fyrir ári.
Breytt viðhorf
Ólafur Ragnar Grimsson (Ab-
Rn) þótti Iíkt og Steingrími Her-
mannssyni heldur þröngt horft yfir
sviðið í skýrslunni. Hann tók undir
þau orð sem stæðu í upphafi skýrsl-
unnar um mikilvægi þess á tímum
umróts í alþjóðastjórnmálum að Al-
þingi og ríkisstjórn stæðu saman um
meginmarkmið utanríkisstefnunnar.
Þess vegna væri það undrunarefni
að á eftir kæmu svo yfirlýsingar um
ákvarðanir ríkisstjórnarinnar, m.a.
um aukaaðild að VES. Ræðumaður
lagði ríka áherslu á mikilvægi þess
að skapa skilyrði fyrir umræðu um
hina breyttu heimsmynd sem nú
blasti við áður en þær ákvarðanir
væra teknar sem leiddu af hinni
breyttu heimsmynd.
Olafur Ragnar gagnrýndi það að
skýrslan væri líka stíluð með orðfæri
liðins tíma og miðaði við aðstæður
sem ekki væru lengur fyrir hendi. í
skýrslunni væri t.d. talað um og árétt-
að að vamarsamstarfíð við Bandarík-
in og þátttaka í samstarfinu innan
Atlantshafsbandalagsins séu og verði
„hin bjargfasta undirstaða öryggis
landsins". Þarna væri líka sérkenni-
ir launþega, forsvarsmanna atvinnu-
lífs og þjóðarheildarinnar að tækist
að gera samningar til langs tíma.
Jón Baldvin sagði það alrangt að
samningamir hefðu strandað á því
að ríkisstjórnin hefði verið ófús til
að leggja sitt af mörkum.
„Nú liggur fyrir að af hálfu ríkis-
stjórnarinnar var í boði að greiða
fyrir þessum samningum með veru-
lega auknum framlögum til atvinnu-
skapandi aðgerða, breytingum á
skattakerfinu, fyrst og fremst til að
koma til móts við kröfur Alþýðusam-
bandsins. Teflt var á tæpasta vað
um stöðuna í ríkisfjármálum," sagði
hann.
Fálmkennd vinnubrögð
Fimm aðrir stjórnarandstöðuþing-
menn tóku þátt í umræðunni og sagði
Þórhildur Þorleifsdóttir þingmaður
Kvennalistans að fátt væri fast í
hendi í yfirlýsingu ríkisstjómarinnar.
Ríkisstjómin yrði að setja fram fast-
mótaðar tillögur um áþreifanlegar
kjarabætur og um aðgerðir til að
bæta atvinnuástandið.
Jón Kristjánsson þingmaður
Framsóknarflokks gagnrýndi fálm-
kennd og sein vinnubrögð ríkisstjóm-
legur kafli um „óbreytt hlutverk
vamarliðsins". Þar segði að eftirlits-
og vamarhlutverk vamarliðsins væri
óbreytt. Ólafur Ragnar taldi fráleitt
að hlutverk herstöðvarinnar væri
óbreytt. Það mætti hins vegar ræða
að hve miklu leyti það kynni að breyt-
ast og hvernig þær breytingar ættu
að verða.
Ólafur Ragnar sagði að vandamál-
in í umhverfis- og öryggismálum og
útbreiddari þekking á smíði kjam-
orkuvopna knýðu á um nýtt alþjóð-
legt öryggiskerfi. Umræða um slíkt
færi fram frá mánuði til mánaðar á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna. Ólaf-
ur Ragnar minnti á að hann hefði
sagt að ræða yrði málin með nýjum
hætti. Hann gerði sér grein fyrir því
að ekki væra allir ánægðir með þær
yfirlýsingar, þ. á m. menn í hans eig-
in flokki. Hann lagði áherslu á að
krafan um að menn endurmætu for-
sendur og afstöðu sína næði til alla,
líka þeirra sem hefðu talið sitt helsta
skjól og traust vera í hinu gamla
öryggiskerfi. Nú á næstu mánuðum
myndi reyna á það hvort ríkisstjórnin
væri reiðbúinn til að opna fyrir mál-
efnalega umræðu.
Steingrímur J. Sigfússon (Ab-
Ne) sagði engan neita því að tímarn-
ir hefðu breyst. Ógnin af Rússum
hefði lengi verið helsta eða eina rétt-
ar og tók undir með öðrum stjórnar-
andstöðuþingmönnum um að yfírlýs-
ingin væri almennt orðuð og líkti
henni við kosningastefnuskrá. Sagði
þingmaðurinn að ríkisstjómin hefði
með þessu stórskaðað efnahagslífíð
og valdið mikilli óvissu.
Anna Ólafsdóttir Björnsson þing-
maður Kvennalistans sagði ríkis-
stjómina hafa létt álögum af fyrir-
tækjum með aðgerðum sem nýttust
síst þeim sem mest þyrftu á aðstoð
að halda. Sagði hún ríkisstjórnina
hafa hunsað BSRB í viðræðunum og
að sér sýndist að ásetningur ríkis-
stjómar væri að kljúfa launþega-
hreyfinguna.
Guðmundur Bjamason Framsókn-
arflokki sagði úrræðaleysi ríkis-
stjórnarinnar augljóst og yfirlýsingin
væri svo loðin og máttlaus að laun-
þegasamtökin gætu ekki tekið mikið
mark á því plaggi. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir Kvennalista sagði að
sjaldan hefði ríkisstjórn á íslandi
verið jafn stór crlagavaldur í kjara-
málum og efnahagsmálum og núver-
andi ríkisstjórn. Aðgerðir hennar og
aðgerðaleysi hefðu einkum beinst
gegn launafólki.
lætingin fyrir vera bandarísks herliðs
í Keflavíkurstöðinni. Nú sýndist hon-
um menn vera famir að leita annarra
raka. Það var auðheyrt að Steingrím-
ur taldi þau ekki finnast. Það gæti
svo farið að það yrði hinn erlendi her
sem tæki ákvörðun um að fara; segði:
„good bye“. Steingrímur sagði að það
væri miklu ánægjulegra ef Islending- .
ar tælq'u sjálfir ákvörðunina. í ljósi
hinna breyttu aðstæðna ætti að leita
samstöðu um brottför hersins. Stein-
grímur taldi það ekki lausn að Banda-
ríkin eða NATO tækju að sér ein-
hvers konar alþjóðlegt lögregluhlut-
verk.
„Djúpstæður ágreiningur“
Björn Bjarnason (S-Rv) sagði
kominn fram „djúpstæðan ágreining"
milli Steingríms J. Sigfússonar og
Ólafs Ragnars Grímssonar formanns
Alþýðubandalagsins um hlutverk
NATO og til vamarstöðvarinnar á
Keflavíkurflugvelli. Hann vitnaði til
þess að Ólafur Ragnar Grímsson
hefði m.a sagt í þingræðu um VES:
„þess vegna kann það vel að vera
að þeir sem hafa áhuga á að starf-
rækja þá herstöð sem hér hefur verið
geti velt því fyrir sér hvort hún eigi
kannski vænlegri framtíð, ef ég má
nota það orðalag, sem hluti af nýju
öryggiskerfi tengdu Sameinuðu þjóð-
unum og byggt á breiðri samvinnu
milli vesturheims Evrópu og annarra
heimshluta frekar en sem skipulags-
bundinn hluti af því stofnanaveldi
sem Evrópubandalagið hefur komið
sér upp.“ Bimi þótti Steingrímur J.
Sigfússon vera gjörsamlega fastur í
gamla tímanum og ágreiningur milli
hans og Ólafs Ragnars hefði endur- '
speglast greinilega í ræðu hans. Það
væra greinilega enn til innan Alþýðu-
bandalagsins öflugir talsmenn
óbreyttrar atstöðu í utanríkis- og
öryggismálum þrátt fyrir þær miklu
breytingar sem orðið hefðu. Stein-
grímur J. Sigfússon sagðist ekki
halda að Björn Bjarnason þyrfti að
hafa áhyggjur af ágreiningi í Alþýðu-
bandalaginu. Afstaða Alþýðubanda-
lagsins í þessum grandvallarmálum
lægi skýr fyrir; það væri á móti er-
lendum her í landinu og það væri á 4 .
móti hemaðarbandalögum. Björn
Bjarnason taldi að Steingrímur
myndi komast að annarri niðurstöðu
ef hann ræddi við Ólaf Ragnar Gríms-
son um þessi mál en sá hefði sagt í
umræðunum um VES: „Ég tel ekki,
að það sé hægt fyrir nokkurn ábyrg-
an stjórnmálamann að gefa sér það
fyrirfram áður en slík umræða fer
fram, um hvað ágreiningur yrði.“
Bjöm sagðist ekki vera í nokkram
vafa um hvað yrði ágreiningsefni
þegar Ólafur Ragnar og Steingrímur
settust niður til að ræða málin. Kom-
inn væri fram djúpstæður ágreining-
ur um afstöðuna til utanríkis- og
öryggismála.
Umræðu um skýrslu utanríkisráð-
herra lauk um kvöldmatarleytið. <
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
Tréklossar
Verð kr.
1.995
Stærðir: 36-41
Litir: Hvítur, svartur,
blár, rauður
og gulur
Ath.:
Mikið úrval
af klossum!
Póstsendum samdægurs. 5% staðgreiðsluafsláttur
Domus Medica,
Egilsgötu 3,
sími 18519
Krlnglunnl,
Kringlunni 8-12,
sími 689212
Toppskórinn,
Veltusundi,
sími 21212.
Laust lyfsöluleyfi,
sem forseti íslands veitir
Laust er til umsóknar lyfsöluleyfi Akur-
eyrar Apóteks. Dánarbú fráfarandi lyfsala
óskar eftir því að viðtakandi lyfsali kaupi
húseign þá er lyfjabúðin er í, sbr. 11. gr.
laga nr. 76/1982, um lyfjadreifingu.
Viðtakandi lyfsali skal hefja rekstur frá
og með 1. ágúst 1993.
Umsóknir ásamt ítarlegum upplýsingum
um lyfjafræðimenntun og lyfjafræðistörf,
sendist ráðuneytinu fyrir 10. maí nk.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið,
14. apríl 1993.
Forsætisráðherra og utanríkisráðherra við umræður um kjaramál
•• >
Ofl innan ASI urðu ofaná sem
vildu semja til skamms tíma
ÞINGMENN stjórnarandstöðunnar gagnrýndu ríkisstjórnlna harðlega
fyrir hlut hennar í viðræðum aðila vinnumarkaðarins við utandagskrár-
umræður sem fram fóru að beiðni Ólafs Ragnars Grímssonar á Alþingi
í gær. Sögðu þingmenn yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar til aðila vinnu-
markaðar almennt orðaða og lítið mark á henni takandi. Davíð Odds-
son forsætisráðherra sagði að ríkisstjórnin hefði teygt sig lengra en
dæmi væru um til að stuðla að gerð kjarasamninga til langs tíma en
því miður hefðu þau öfl orðið ofan á innan Alþýðusambandsins sem
vildu leita eftir gerð bráðabrigðasamninga og það væri Ijóst að til slíkra
samninga þyrfti ekki atbeina ríkisvaldsins. Sagðist hann vonast til að
aðilar vinnumarkaðarins myndu hugsa sinn gang á nýjan leik og leita
eftir færum til að gera samninga til lengri tíma og við það borð sæti
ríkissíjórnin. „Sú staðreynd að samningar tókust ekki er ekki ríkis-
stjórninni að kenna, heldur, eins og fram kom þjá forsætisráðherra,
urðu þau öfl sem vildu af pólitiskum ástæðum ekki standa að slíkum
langtímasamningum, einfaldlega ofan á,“ sagði Jón Baldvin Hannibals-
son utanríkisráðherra við umræðurnar.