Morgunblaðið - 05.05.1993, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. MAÍ 1993
21
Markus Wolf, fyrrverandi yfirmaður austur-þýsku leyniþjónustunnar
„Njósnarmn
andlitslausi“
sóttur til saka
„NJÓSNARINN andlitslausi", Markus Wolf, yfirmaður leyniþjón-
ustu kommúnistaríkisins Austur-Þýskalands 1953-1987, var í gær
leiddur fyrir rétt, ákærður fyrir landráð. Hann er m.a. sakaður
um að hafa mútað fjölmörgum vestur-þýskum leyniþjónustumönn-
um sem urðu „moldvörpur" hans. Wolf er fyrirmynd skáldsagna-
höfundarins Johns le Carrés að sovéska njósnaranum Karla og
þykir maður mikilla andstæðna. Hann naut mikillar hylli á meðal
undirmanna sinna, sem þóttu hann hlýr og umhyggjusamur í fram-
komu, en hann veigraði sér ekki við að láta þá níðast á einmana
konum - einkum riturum — á mikilvægum skrifstofum í Bonn
og höfuðstöðvum Atlantshafsbandalagsins í Brussel.
Wolf er lýst sem hávöxnum og
glæsilegum manni, veikum fyrir
fögrum konum, dýrum og vönduð-
um fatnaði og öðrum munaði.
Leyniþjónustumenn beggja vegna
Járntjaldsins fýrrverandi töldu
hann snjallasta njósnaforingja
kalda stríðsins. Hann gekk lengi
undir nafninu „njósnarinn andlits-
lausi“ þar sem vestrænar leyni-
þjónustur höfðu engar myndir af
honum þar til hann kom til Stokk-
hólms árið 1978. Hann ferðaðist
þar undir nafninu dr. Kurt Werner
ásamt Christu, annarri af þremur
eiginkonum sínum. Sænska leyni-
þjónustan komst að því að þarna
fór yfirmaður austur-þýsku leyni-
þjónustunnar og náði myndum af
honum á fundi með einum af
helstu njósnurum hans í Vestur-
Þýskalandi, þingmanninum Fri-
edrich Cremer. Myndirnar urðu til
þess að Cremer var sakfelldur
fyrir njósnir og dæmdur í fangelsi
en Wolf komst til Austur-Þýska-
lands þar sem hann hafði ekki
gerst brotlegur við sænsk lög.
Wolf var lengi liarður stalínisti
og notfærði sér veikleika manna
af mikilli kænsku. Hann sýndi
undirmönnum sínum hlýju og
umhyggju og tryggði sér þannig
hollustu þeirra. Cremer kvaðst
hafa fengið mikið álit á Wolf, lýsti
honum sem opnum og skarp-
greindum manni, sem hefði átt
jafn auðvelt með að tjá sig um
bókmenntir og tónlist - og um-
hyggju sína fyrir velferð þing-
mannsins.
Ungur stalínisti í Moskvu
Faðir njósnaforingjans, Fri-
edrich Wolf, var kommúnisti,
þekkt leikskáld og læknir á tímum
Weimarlýðveldisins. Hann lét af
gyðingatrú í fyrri heimsstyijöld-
inni en hélt þeim uppruna sínum
leyndum eða flíkaði honum eftir
því sem það hentaði honum. Mark-
us Wolf lék það síðar eftir föður
sínum.
Wolf-fjölskyldan var rekin frá
Þýskalandi á valdatíma Hitlers og
hún fluttist til Sovétríkjanna.
Markus var 11 ára þegar hann
varð Mischa Wolf og gerðist ötull
félagi í Ungu frumkvöðlunum,
sem dýrkuðu Stalín þrátt fyrir
hreinsanirnar á ijórða áratugnum.
Margir af nágrönnum og vinum
fjölskyldunnar voru handteknir á
þessum tíma.
Wolf varð sovéskur borgari 16
ára að aldri og gekk í kommúni-
staflokkinn 19 ára. Hann gekk í
skóla þriðju alþjóðasamtaka
kommúnista þar sem ungir Þjóð-
verjar voru búnir undir það að
taka við mikilvægum embættum
eftir ósigur Hitlers. Þar kynntist
hann fyrstu eiginkonu sinni, Emmi
Stenzel, dóttur þýsks þingmanns
sem nasistar myrtu, og þau fóru
saman til Berlínar árið 1945.
Reuter
Snjallasti njósnaforingi kalda stríðsins
Markus Wolf, fyrrverandi yfirmaður austur-þýsku leyniþjónustunnar, gengur inn í dómshús í Diis-
seldorf þar sem réttarhöld hófust í máli hans í gær. Wolf hefur verið ákærður fyrir landráð og
margir telja hann snjallasta njósnaforingja kalda stríðsins. Með honum er þriðja kona hans, Andrea.
Wolf var gerður að aðalfréttaskýr-
anda útvarpsins í Berlín og sendur
til starfa í austur-þýska sendiráð-
inu í Moskvu. Skömmu síðar var
hann færður til Efnahagsrann-
sóknastofnunarinnar, sem var dul-
nefni austur-þýsku leyniþjón-
ustunnar á þessum tíma. Hann
var síðan yfirmaður leyniþjón-
ustunnar á árunum 1953 til 1987
þegar hann settist í helgan
stein.
„Rómeó-njósnarar“
Wolf neitaði að nota námsmenn
eða áhuganjósnara við njósna-
starfsemina (eins og bandaríska
leyniþjónustan gerði á þessum
tíma) þar sem hann taldi of mikla
hættu á því að þeir yrðu staðnir
að verki. Ef einhver njósnara hans
var handtekinn reyndi hann allt
sem hann gat til að fá hann leyst-
an úr haldi og kom fram við njósn-
ara sína sem prinsa þegar þeir
sneru heim.
Á þessum tíma voru 600 austur-
þýskir njósnarar á Vesturlöndum.
Wolf átti hugmyndina að því að
láta nokkra þessara manna, svo-
kallaða „Rómeó-njósnara“, stofna
til náinna kynna við einmana kon-
ur - einkum ritara - á mikilvæg-
um skrifstofum í Bonn og Bruss-
el. Ein þessara kvenna, Dagmar
Kahlig-Scheffler, ritari á skrif-
stofu Helmuts Schmidts, þáver-
andi kanslara, njósnaði til að
mynda fyrir Austur-Þjóðveija eftir
að hafa gifst austur-þýskum
njósnara. Hjónavígslan reyndist
vera gabb, því það voru austur-
þýskir njósnarar sem gáfu þau
saman.
Wolf varð fyrsti yfirmaður
leyniþjónustu kommúnistaríkis
sem lét af embætti sjálfviljugur.
Hann áttaði sig á að kommúnism-
inn í Austur-Þýskalandi gæti ekki
haldið velli miklu lengur; hann
gerðist allt í einu harður stuðn-
ingsmaður Míkhaíls Gorbatsjovs
og skrifaði metsölubók þar sem
hann fordæmdi stalínismann.
Þótti efni í umbótasinnaðan
leiðtoga
Um tíma þótti hann jafnvel
koma til greina sem leiðtogi um-
bótasinnaðrar kommúnistastjórn-
ar í Austur-Þýskalandi. Þau áform
urðu að engu þegar hann ávarp-
aði rúma milljón Austur-Þjóðveija
á útifundi 4. nóvember 1989 og
gagnrýndi hvernig foringjar ör-
yggislögreglunnar, Stasi, sem
hann sagði hafa starfað „í góðri
trú“, hefðu verið gerðir að „blóra-
bögglum þjóðarinnar". Það þótti
Austur-Þjóðveijum ekki góð ræða.
Heimild: Financial Times.
200. aftak-
an í Banda-
ríkjimum
Huntsville. Reuter.
MAÐUR sem myrti unga konu að
dóttur hennar ásjáandi var tekinn
af lífi í Texas á fimmtudaginn síð-
astliðinn. Þetta var 200. aftakan
í Bandaríkjunum síðan hæstirétt-
ur tók dauðarefsingu upp aftur
árið 1976.
Darryl Stewart, 38 ára, var úr-
skurðaður látinn fimm mínútum eftir
að hafa fengið banvænan skammt
af lyfjum. Hann var fundinn sekur
um morðið á Donna Kate Tohmas,
22 ára gamalli konu, sem myrt var
árið 1980 í íbúð sinni í Houston.
Vopnaður skammbyssu braust
Stewart inn í íbúð Donnu, samkvæmt
vitnisburði félaga hans sem var með
honum er atburðurinn átti sér stað.
Vitnið sagði ennfremur að Stewart
hefði skipað Donnu að afklæðast og
setti hana svo inn í skáp ásamt fjög-
urra ára dóttur hennar. Hann skip-
aði þeim seinna að koma út úr skápn-
um og skaut Donnu tvisvar í höfuðið
eftir að hún neitaði honum um sam-
ræði og byijaði að gráta.
Stewart var þriðji maðurinn sem
aflífaður var á þessu ári og 57. síðan
dauðarefsingar voru teknar upp í rík-
inu árið 1982. Yfirvöld í Texas hafa
tekið fleiri af lífi en yfirvöld í nokkru
öðru ríki í Bandaríkjunum síðan
dauðarefsingin var tekin upp að nýju.
Sértrúarsöfnuður Davids Koresh í bænum Waco í Bandaríkjunum
Reuter
Sjónvarpsmynd um harmleikinn
Bandaríska sjónvarpið NBC hyggst framleiða mynd um harmleikinn
í Waco í Texas og verður leikarinn Timothy Daly í hlutverki Davids
Koresh. Frá vinstri á myndinni eru leikararnir Heather McAdam,
Daly, Susanna Thompson og Marlee Shelton, sem leika öll í mynd-
inni. Lík 72 manna hafa fundist í rústum trúboðsstöðvarinnar í
Waco. Talið er að 17 börn hafi týnt lífi.
Bömin barin af
minnsta tilefni
New York. Reuter.
BORN í söfnuði Davids Koresh voru barin með ár yrði þeim á ein-
hver mistök, svo sem að hella óvart niður úr mjólkurglasi. Einnig
var þeim refsað með hýðingu ef þau þættu ekki leggja sig nógu
mikið fram við æfingar undir lokabaráttuna við hið illa, að sögn
New York Times.
í blaðinu er vitnað í sérfræðinga
við barnaspítala sem vinna að með-
ferð og endurhæfingu safnaðar-
barna sem sluppu við vítislogana
sem gleyptu trúboðsstöð Koresh og
tugi fylgismanna hans 19. apríl sl.
Börnin hafa skýrt þeim frá því að
Koresh hafi fyrirskipað þeim að
kalla sig föður þeirra en foreldra
sína „hunda.“
Þá sögðu börnin að Koresh hefði
nælt stjörnu úr plasti í barm allt
niður í 11 ára gamalla stúlkna til
marks um að þær hefðu meðtekið
„ljósið“ og væru gjaldgengar til
þess að hafa kynmök við sig, Sam-
kvæmt ríkislögum í Texas teljast
kynmök við stúlkur undir 17 ára
aldri alvarlegur glæpur.
Að sögn sérfræðinganna við
barnaspítalann hafa þeir rætt við
19 safnaðarbörn af 21 sem sluppu
við að lenda í vítislogunum. Eru þau
á aldrinum fjögurra til 11 ára. Tvö
börn voru sjö mánaða og þriggja
ára og því ekki yfirheyrð.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti og
fulltrúar Alríkislögreglunnar (FBI)
héldu því fram strax eftir áhlaupið
á trúboðsstöðina 19. apríl, þar sem
gerð var tilraun til að svæla fólkið
út með táragasi, að kynferðisleg
misnotkun barna hefði átt sér stað
innan veggja stöðvarinnar. Hins
vegar eru frásagnir barnanna
fyrstu óyggjandi vísbendingarnar
um að þær fullyrðingar hafi átt við
rök að styðjast. Margir fullorðnir
fylgismenn Koresh og lögmenn
þeirra hafa haldið fast við það að
slíkar ásakanir væni tilhæfulausar.
AFI/AMMA
Allt fyrir minnsta bamabamið
ÞUMALÍNA