Morgunblaðið - 19.08.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. ÁGÚST 1993
Gróðureyðing og uppblástur
eftir Krislján
Benediktsson
það kemur vissulega við hjartað
í mér þegar sjónvarpið sýnir rykský-
ið yfir Haukadalsheiðinni og frétta-
maðurinn segir okkur að hluti af
landinu sé að fjúka á haf út. Þetta
skeður nokkuð árvisst eftir langvar-
andi þurrka og í hvassri norðaust-
anátt.
Umræður um gróðureyðingu og
áhrifavalda hennar hafa verið með
mesta móti síðustu vikur og mán-
uði. Öfgakenndir sjónvarpsþættir
Baldurs Hermannssonar komu
vissulega róti á hugi margra og
stuðluðu að umræðu bæði manna á
meðal og í sjónvarpi. Einn slíkur
umræðuþáttur var í sjónvarpinu
þriðjudaginn 10. ágúst sl. Slíkir
þættir eru mjög af hinu góða sé
fjallað um málefnið á fræðandi og
öfgalausan hátt. Því miður fór
stjórnandinn- offari í umræddum
þætti í tilraunum sínum til að koma
eigin skoðunum á framfæri og
þröngva þeim upp á viðmælend-
uma. Það spillti mjög þessum þætti.
Þá lágmarkskröfu verður að gera
til fjölmiðlanna að þeir feli ekki
öðrum að annast svona þætti en
þeim sem einhverja lágmarksþekk-
ingu hafa í málefninu sem til með-
ferðar er. Á það skorti vissulega í
þetta sinn.
Þáttur sauðkindarinnar
Mjög held ég að þáttur sauðkind-
arinnar sé ofmetinn þegar íjallað
er um gróðureyðingu landsins. Þar
eru að mínum dómi aðrir áhrifa-
valdar sem mun meira kveður að.
Má þar til nefna langvarandi kulda-
tímabil, eldgos og síðast en ekki
síst skógarhöggið þar sem næstum
öllum skógum landsins var eytt á
seinni hluta síðustu aldar og í bytj-
un þessarar. Skógana voru menn
tilneyddir til að nota á öldum áður
bæði til eldiviðar og kolagerðar til
þess hreint og beint að lifa af.
Kolin voru nauðsynleg til að geta
hamrað jám í ljái en án þeirra varð
heyja ekki aflað. Svona einfalt var
þetta í raun og vem.
Eyðing skóganna varð hvað mest
að talið er á átjándu og nítjándu
öldunum enda vom þá mikil harð-
indatímabil af og til og stórkostleg
eldgos. Þegar skógurinn fór sigldi
uppblásturinn í kjölfarið á móbergs-
svæðunum þar sem jarðvegurinn
er alla jafna laus í sér. Gleggsta
dæmið um þetta era uppsveitir
Rangárvallasýslu. Þar teygði birki-
skógurinn sig áður langt upp í land-
ið, allt upp undir Tungnaá.
Ég held að engum heilvita manni
detti í hug að halda því fram að
sauðkindin eigi sök á þeim stór-
felldu landspjöllum sem orðið hafa
á þessu svæði og náðu áður en við-
nám var veitt allt niður undir hið
foma höfuðból Odda.
Önnur svæði skoðuð
Til skamms tíma vom Dalirnir
og Strandasýslan hreinræktuð
sauðijárhémð og víða ijármörg býli.
Frá Holtavörðuheiði að Gilsfirði og
„Veikburða gróður og
þá sér í lagi nýgræðing-
ur á uppgræðslusvæð-
um þolir ekki ágang
búfjár. Slík svæði verð-
ur að friða. En það er
eins með grösin og svif-
ið í sjónum. Þau eru
hluti af lífkeðjunni.
Hæfilegt beitarálag
bætir landið en spillir
því ekki.“
Bitrufirði iiggja^ afréttir þessara
sýslna saman. Á heiðunum milli
byggðanna hefur sauðfé gengið
hvert sumar í u.þ.b. ijóra mánuði.
Nú kynni einhver að álykta sem svo
að þarna hlyti að vera sviðin jörð
eftir allan þennan ágang sauðkind-
arinnar. Slík ályktun væri eðlileg
hjá þeim sem gagnrýnislaust hefðu
horft á þætti Baldurs Hermanns-
sonar eða hlustað á lærisvein hans
sem stjórnaði sjónvarpsþættinum
sem áður er minnst á. Þarna er
hins vegar allt öðm vísi um að lit-
ast. Að vísu eru skógamir horfnir
og lággróður kominn í staðinn.
Gróðurþekjan má heita samfelld. í
sumar fór ég alllangt inn á eina
af þessum heiðum og kynnti mér
þetta af eigin raun. Kunnuga menn
hef ég spurt um önnur svæði. Þess-
Kristján Benediktsson
ar heiðar eru utan hins eldvirka
móbergssvæðis. Þarna er jarðvegur
þéttur og rætur fá því góða festu.
Þrátt fyrir mikið beitarálag lítur
Iandið og gróðurinn vel út séð með
augum ferðamannsins.
Grösin hluti lífkeðjunnar
Þar sem ég dvaldi í sveit á 4.
áratugnum vom afréttarlönd frem-
ur þröng. Þar voru þó 6-8 þúsund
fjár í sumarhögum. Oft hef ég skoð-
að þessi afréttarlönd síðan. Þarna
er að vísu færra fé í högum en
áður var. Ekki verður hins vegar
annað séð en gróðurinn haldi vel
hlut sínum gagnvart sauðkindinni.
Vissulega má ofgera landinu með
of miklu beitarálagi hvort sem um
er að ræða sauðfé, hross eða naut-
gripi. Dæmi um slíkt má því miður
finna og ekki er hægt að mæla því
bót.
Veikburða gróðurinn og þá sér í
lagi nýgræðingur á uppgræðslu-
svæðum þolir ekki ágang búfjár.
Slík svæði verður að friða. En það
er eins með grösin og svifið í sjón-
um. Þau eru hluti af lífkeðjunni.
Hæfilegt beitarálag bætir landið en
spillir því ekki.
Eyðingaröflin
Yfirborð móbergssvæðanna er
víða vikur og eldfjallaaska, laust í
sér. Þar sem svo er má stormurinn
ekki komast undir gróðurþekjuna.
Þá er voðinn vís. Síðan kemur sand-
fokið og kæfir gróðurinn. Gróður-
eyðingin sem orðið hefur á þessum
svæðum er fyrst og fremst af völd-
um náttúmnnar svo og forfeðra
okkar sem eyddu skógunum og
skildu eftir opin sár í landinu. Þátt-
ur sauðkindarinnar er ekki stór í
þessari miklu eyðingu þótt ýmsir
vilji telja hana aðalsökudólginn.
Þeir hinir sömu benda gjarnan á
sandfláka, mela og moldarflög og
segja: „Þama sjáið þið hvað rollum-
ar hafa gert.“
Ég tel rétt að sauðkindin njóti
sannmælis. Skrifum ekki á hennar
reikning meira en hún á. Til að
skilja eðli þess vanda sem nú blasir
við varðandi stöðvun eyðingar og
uppgræðslu er nauðsynlegt að
byggja á réttum forsendum.
Höfundur er fyrrverandi
borgarfulltrúi
Ungmenni í klóm fast-
eignasala og Islandsbanka
eftir Vilhjálm Inga
Árnason
Vorið 1990 gerðu tvö ungmenni
rúmlega 10 milljóna króna tilboð í
einbýlishús á Akureyri í gegnum
fasteignasalann A. Upp í kaupverð-
ið buðu þau andvirði íbúðar sem þau
áttu, peninga og skuldabréf. Af-
ganginn ætluðu þau svo að greiða
með 6 milljónum í húsbréfum. Jafn-
framt var íbúðin sett á söluskrá hjá
fasteignasalanum, með fyrirvara
um að ekki yrði gengið frá sölu,
fyrr en eftir að þau væm búin að
fá staðfestingu á láni frá Húsnæðis-
stofnun ríkisins, sem dygði fyrir
húsbréfum vegna kaupanna á ein-
býlishúsinu.
Fasteignasalinn hafði þennan fyr-
irvara ungmennanna að engu, seldi
íbúðina nær samstundis og fékk
ungmennin til að skrifa undir samn-
inginn með því að fullvissa þau um,
að þau fengju innan tíðar, nógu
hátt lán frá Húsnæðisstofnun til að
geta keypt einbýlishúsið.
Þegar svar barst frá Húsnæðis-
stofnun kom í ljós að ungmennin
fengu ekki nema 4 milljóna lánslof-
orð, og því ekki nógu hátt til að
geta fest kaup á einbýlishúsinu. Nú
var illt í efni, íbúðin seld, en eigna-
staðan ekki nógu góð til að Hús-
næðisstofnun lánaði það sem upp á
vantaði.
Húsnæðisstofnun ginnt með
graðfola
Fasteignasalinn uppgötvaði að
ungi maðurinn átti graðfola. Hann
fær hann til að skrifa undir falskan
sölusamning upp á hluta úr graðfol-
anum, þar sem fram kemur að fol-
inn sé milljóna virði. Þessi
sölusamningur er síðan sendur Hús-
næðisstofnun, sem bítur á agnið og
sendir um hæl nýtt lánsloforð þar
sem kemur fram að ungmennin
geti nú fengið 7 milljónir í húsbréf-
um, enda einnig búið að senda falsk-
an kaupsamning þar sem sagt er
að ungmennin ætli að borga 11
milljónir fyrir einbýlishúsið en ekki
rúmar 10.
Um þetta leyti veikist fasteigna-
sali A og við tekur fasteignasali B
en sami starfsmaður sér áfram um
húsakaupin.
Nú var lánsloforðið komið, og
meira að segja milljón krónum
Islenskt kvöld í
Norræna húsínu
UNNUR Guðjónsdóttir, ballett-
meistari, verður með dagskrá í
Norræna húsinu í kvöld, fimmtu-
daginn 19. ágúst kl. 20, sem hún
nefnir „Island i bild, sáng och
dans“ og er hún flutt á sænsku.
Unnur sýnir litskyggnur frá Is-
landi, syngur vísur og kennir gest-
um einfaldan vikivaka. Kaffíhlé
verður eftir fyrirlesturinn og í kaffí-
stofu er hægt að fá veitingar. Að
loknu hléi verður kvikmynd Osvalds
Knudsens, „Ubrottet pá Hemön“
sýnd. Það er opið til kl. 22 í kaffi-
stofu og á bókasafni.
Norræna húsið hefur undanfarin
þijú sumur staðið að fyrirlestrum
um íslenskt samfélag fyrir norræna
gesti hússins. Á sunnudaginn 22.
ágúst kl. 16 flytur Einar Karl Har-
aldsson í síðasta sinn á þessu sumri
yfírlit á sænsku um gang þjóðmála
á Islandi. Allir era velkomnir og
gefst fóiki tækifæri á að koma með
fyrirspumir á meðan á yfírlitinu
stendur. (Fréttatilkynning)
Vilhjálmur Ingi Árnason
áhvflandi veðum, þoka fyrir væntan-
legu láni ungmennanna. Það sem
ungmennin vissu ekki, var að
bankastjórinn hafði enga formlega
heimild til að láta öll fjögur veðin
þoka, og að þar að auki hafði lög-
fræðingur bankans gert veðleyfið
skilyrt með því að setja inn í það
klásúlu um það að seljandi einbýlis-
hússins yrði, til þess að fá veðleyf-
ið, að gjöra svo vel að borga gjald-
fallinn víxil óviðkomandi aðila út í
bæ, en sá víxill er talinn hafa verið
í eigu Aðalgeirs Finnssonar hf.
Fasteignasali B vissi um þetta
skilyrði sem seljandinn var neyddur
til að gangast undir, því hann kom
fram gagnvart bankanum sem lög-
fræðingur seljandans. Lögfræðingar
íslandsbanka og Aðalgeir Finnsson
birtust á skrifstofu hans og sögðu,
„ef ekki verður gengið að skilmálum
bankans, verður ekkert veðleyfi gef-
ið út“ sem þýddi að ungmennin
hefðu ömgglega tapað öllu sínu.
Hann ráðlagði því seljandanum að
ganga að skilmálum bankans, þó
óeðlilegir væru.
„Nú er verið að leita
upplýsinga um það hver
séu réttindi og skyldur
fasteignasala og hversu
brotlegir þeir þurfi að
gerast við skjólstæð-
inga sína, til að greiðsl-
ur úr Tryggingasjóði
fasteignasala komi til.“
hærra en ungmennin þurftu á að
halda.
Bankastjórinn og falska
veðleyfið
Á einbýlishúsinu hvíldu veð á
nafni Aðalgeirs Finnssonar hf. þing-
lýsts éiganda eignarinnar, þannig
að gefa þurfti út veðleyfi. Banka-
stjóri íslandsbanka á Akureyri var
fenginn til að vera milliliður og búa
til.veðleyfí, vegna þess að ef skilyrt
veðleyfí hefði komið frá Aðalgeiri
hefðu engin húsbréf fengist.
Bankastjórinn býr til ódagsett og
rangt veðleyfí þar sem hann gefur
leyfí til að láta fjögur veðbréf með
Unnur Guðjónsdóttir, ballett-
meistari.
Lögbrot íslandsbanka
Þegar húsbréfin komu í íslands-
banka á Akureyri notaði bankinn
andvirði þeirra til að borga upp þijú
skuldabréf auk víxilsins og tók þar
að auki ólöglega tæpa hálfa milljón
og lagði inn á reikning Aðalgeirs
Finnssonar hf. Eftir var skilið
ógreitt eitt skuldabréf, enda pening-
amir ekki nægir þegar búið var að
borga víxilinn og greiða inn á reikn-
ing Aðalgeirs Finnssonar hf.
Óveðrið skellur á
Tíu dögum eftir að bankinn fékk
húsbréfin sem áttu að duga fyrir
eftirstöðvunum og ungmennin urðu
formlega eigendur einbýlishússins,
óskar eigandi ógreidda skuldabréfs-
ins eftir uppboði á húsinu og ósköp-
in byija fyrir alvöm.
Ungmennin reyndu að halda nýja
einbýlishúsinu sínu, en fjármálaleg-
ar vanefndir seljandans, sem naut
fulltingis lögfræðings og banka-
stjóra Islandsbanka á Akureyri urðu
til þess _að þau misstu húsið sitt í
greipar íslandsbanka.
Vonlaus barátta?
Ungmennin hafa ítrekað reynt
að fá hlut sinn leiðréttan gagnvart
Islandsbanka, en án árangurs. Selj-
andinn er nú sjálfur orðinn gjald-
þrota, og því ekkert þaðan að hafa.
Enginn lögfræðingur hefur viljað
hjálpa ungmennunum með máls-
sókn á hendur fasteignasala A sem
tældi þau út í kviksyndið, enginn
lögfræðingur hefur hingað til, viljað
„klekkja á kollega".
í dag standa ungmennin uppi sem
tveir einstaklingar úr sundraðri fjöl-
skyldu, 5 milljón krónum fátækari,
eftir að hafa verið auðveld bráð og
leiksoppar siðblindra fagmanna.
Siðferðispróf Félags
fasteignasala
Nú er verið að leita upplýsinga
um það hver séu réttindi og skyldur
fasteignasala og hversu brotlegir
þeir þurfi að gerast við skjólstæð-
inga sína, til að greiðslur úr Trygg-
ingasjóði fasteignasala komi til.
Það er staðreynd að aldrei hefði
orðið af þessum húsakaupum ef
ekki hefði komið til tilbúningur
falskra skjala og þrýstingur af hálfu
fasteignasala A og íslandsbanka.
Höfundur er formaður
Neytendafélags Akureyrar og
nágrennis.
<
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(