Morgunblaðið - 20.10.1993, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 1993
Stálkonan
Líkaminn sem listaverk
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Maður var satt að segja farinn
að sakna sýninganna sem Hannes
Sigurðsson listsögufræðingur í
New York lagði hönd að á Mokka
kaffi. Einfaldlega vegna þess að
þetta voru einhverjar best skipu-
lögðu og upp settu sýningar sem
sést hafa í listhúsi í Reykjavík,
og sannkallaður óskadraumur
okkar listrýnanna. Nógar upplýs-
ingar um sýnendur og auk þess
löng ritgerð um viðkomandi lista-
mann eða eðli sýningarinnar, sem
maður fékk stundum upp í hend-
umar löngu fýrir sýningarnar. En
í þessum efnum eigum við því
miður, án efa, heimsmet í sérvisku
og útkjálkahætti.
Nú er Hannes sem betur fer
kominn aftur á stúfana og enn
kemur hann á óvart, því að þetta
er ekki nein venjuleg sýning, þó
hún sé borin uppi af glæsilegum
ljósmyndum Bill Dobbins, heldur
er niðurtálgaður kvenlíkaminn
tekinn til meðferðar, eða réttara
sagt vöðvar hans upptendraðir og
þjálfaðir. Sjálf stálkonan er kom-
inn á vettvang!
Menn hugsa almennt öðruvísi
til konunnar en sem vöðvafjalls,
og til að mynda dýrka ég mýkt
kvenlíkamans og formræna yfir-
burði hans, og er að auk lítt hrif-
inn af af þeirri tegund vaxtar-
ræktar hjá karlpeninginum, sem
hér er hafður að leiðarljósi.
Ennfremur er ég alveg ósam-
mála þeirri fullyrðingu, sem kem-
ur fram á fýrstu síðu viðtals
Hannesar við vöðvabúntið Laurie
Fierstein „að kona sé álitin veik-
byggð og aum, eða með öðrum
orðum duttlungafull og ósjálf-
bjarga, villt og ótamin, og í sam-
ræmi við það hafí henni síðan
verið stjórnað".
Nú álít ég konuna í eðli sínu
einmitt mjög sterka og hafa um
margt yfírburði yfír karlmanninn
í ljósi kvenleika síns, og á bak við
karlmann sem náð hefur langt í
lífinu er oftar en ekki sterk og
ákveðin kona. Þá er það hinn
heimski, en ekki sterki, sem vill
drottna vegna aflsmunar, því að
andagift og hugvit hafa ávalt sigr-
að kraftana að lokum. Flettum
einungis upp í mannkynssögunni
og þar eru nöfn margra kvenna
skráð, sem sigrað hafa kraftana
fýrir hugvit stjómvisku og slægð.
Hins vegar er ég hjartanlega
sammála Fierstein í því að konur
eiga, eða ættu að hafa, fullkominn
rétt á að klæðast því holdafari sem
þeim er eiginlegast - óáreittar.
Formrænt samræmi kemur nefni-
lega einnig fram hjá feitum kon-
um og getur ekki síður verið hríf-
andi, og það er alveg óháð hæð
og þyngd. Margbreytileikinn er
það sem gildir.
Viðtalið er upp á heilar 16 þétt-
skrifaðar síður, en er mjög fróð-
legt og á köflum launkímið. Hefði
átt skilið að birtast einhvers stað-
ar og ríkulega myndskreytt, því
að hér er hreyft við atriðum, sem
að mestu hafa farið fram hjá okk-
ur, ásamt því að frumleg og
ögrandi rökfræði Laurie Fierstein
er óþekkt hér í sambandi við þessa
tegund líkamsræktar.
Til viðbótar liggur frammi á
sýningunni grein eftir Fierstein
„Bodybuilding and the Female
Physique", sem ætti að vera fróð-
leg lesning fyrir vöðvadýrkendur.
Stálkonan er alveg ný stærð
hvað kvenréttindi snertir og eðli-
legt er að ýmsum hrylli við henni,
því að líkast er sem hún sé að
þurka út þann lífgefandi og yndis-
þokkafulla mismun kynjanna, sem
býr yfír svo miklum dulmögnum
og töfrum („gender indentity“).
Alveg ósjálfrátt fer maður að
hugleiða hvað og hvernig skyldi
það breytast hjá stálkonunni, sem
Morgunblaðið/Bill Dobbins
„Hugsuðurinn“ Ungfrú Alþjóð Laura Crevalle í íhugunarfullri
stellingu. Hinn skúlptúríski eiginleiki líkamsræktarkonunnar býð-
ur upp á skírskotanir til klassískra gilda.
svo oft hefur verið tíundað varð-
andi karlpeninginn, þar sem mikil-
vægur útlimur missir „fyllingu"
svo maður noti orðfæri vaxtar-
ræktarfólksins og kvenfólk er
væntanlega ekki par hrifið af?
Vissulega er ekki um að ræða
hina almennu kvenímynd um feg-
Á vit dulúðar
í fremri sal Portsins í Hafnar-
firði heldur ung myndlistarkona,
Berglind Sigurðardóttir, fyrstu
veigamiklu sýningu sína, og
stendur hún til 31. október. Áður
hefur hún tekið þátt í samsýningu
í menntamálaráðuneytinu (1991)
og sýnt í kaffístofu Hafnarborgar
fyrr á þessu ári.
Berglind nam við Myndlistar-
skóla Reykjavíkur og Myndlista-
og handíðaskóla íslands, og lauk
þaðan námi úr málunardeild
1990. Snemma kom fram til-
hneiging til hins dularfulla og
yfírskilvitlega í myndum Berg-
lindar, og þær einkenndust í senn
af einhverri innri togstreitu og
sálrænum átökum. Jafnframt var
hið trúarlega svið ekki langt und-
an, þótt ekki kæmi það jafn
greinilega fram og á þessari sýn-
ingu. Það eru ekki nema 6 mynd-
ir á sýningunni, en þær eru flest-
ar stórar og auðséð er að gerand-
inn hefur lagt mikið í þær hverja
og eina, þvi þær eru málaðar af
mikilli alúð.
Því miður er einhver áferð á
þeim, sem gerir það að verkum
að þær njóta sín ekki til fulls í
salarkynnunum, en undantekning
er þó minnsta málverkið „Þrá“ (4)
á hliðarvegg. Jafnframt er það
að mínu mati best málaða og
áhrifaríkasta mynd sýningarinn-
ar, þótt einungis sé hún af and-
liti. En þetta andlit er afar sér-
stakt í beinskeyttri tjáningu sinni
og segir mér mun meira en aðrar
og táknrænni myndir, þar sem
meira er lagt í beina frásögn.
Þessi mynd bendir til þess, að
með Berglindi búi ótvíræðir hæfi-
leikar, en sem liggja djúpt og hún
á ennþá erfítt með að nálgast. í
myndunum eru iðulega mjög vel
málaðir hlutir einkum hvað tján-
Berglind Sigurðardóttir
ingarrík andlitin og nakið hold
áhrærir, en heildaráhrifin eru dá-
lítið á reiki. Aðrar myndir sem
vöktu einkum athygli mína voru
urð, hér eru engin afbrigði úr hinu
sígilda kökuformi fegurðarímynd-
arinnar, engar limamjúkar
barbídúkkur formfagurra bobb-
inga og tælandi þjóhnappa, heldur
einungis harkan sex.
Það sem athygli vekur í ljós-
myndum Bill Dobbins er að sum
vöðvabúntin eru einmitt fyrrum
fegurðardrottningar úr nefndu
kökuformi, sem má sjá á fegurð
höfuðlagsins, en eins og segir í
viðtali Hannesar „þá er eins og
að höfuðuð á Dolly Parton hafi
farið ofan á einhvern kolvitlausan
algjörlega" speisaðan „búk“!
En ef við lítum á þetta sem
listaverk, skúlptúr, og hugsum
minna um að hér sé um hold og
blóð að ræða býr gjörningurinn
yfir vissri fegurð, harkalegri að
vísu og kannski ekki í samræmi
við almenn fagurfræðileg gildi,
en fegurðin er afstætt hugtak og
það ætti sýningin einmitt áþreif-
anlega að minna okkur á.
Ljósmyndarinn Bill Dobbins er
afburðamaður á sínu sviði og kann
eins vel að meta klassísku fegurð-
ina og niðurskornar stálkonur, því
að hann hefur m.a. tekið að sér
verkefni fyrir „dónablöð" eins og
Playboy og Penthouse. og Hann
hefur auk þess verið viðriðinn
fræg rit eins og „Newlook",
„Sport Illustratet", Muscle & Fit-
ness „og gefið út „Arnold’s
(Schwarzenegger) Encyclopedia
of Modern Bodybuilding“ í sam-
vinnu við vöðvatröllið o.fl. ofl.
Og þá er einungis að skunda á
Mokka og uppgötva nýjan flöt á
mannlífsflórunni.
myndirnar „Ævi“ (5) og „María“
(6) en í þeirri mynd er hin trúar-
lega skírskotun áþreifanlegust og
jafnframt er þetta eins konar
gjörningur. Andlit Maríu er dálítið
á skjön við mjúkt og fínt málaðan
líkamann og líkist frekar sjálfum
frelsaranum. Myndin er lýst upp
af 4 gildum kertum sem komið
er fyrir á gömlum kistli undir
henni, hvar á er hvítur dúkur.
Myndefnið er nakin liggjandi kona
og þvert yfir myndina ganga fimm
þráðbein strik, að því er virðist
laglína úr nótnablaði.
Hin tónræna skírskotun virðist
þannig ekki langt undan og ei
heldur hin ljóðræna, því Berglind
leggur út af ljóði eftir Jóhannes
úr Kötlum í sýningarskránni
„Djúpsæir, dularfullir/ dagarnir
hennar líða,/ tíbrá varpar titrandi
bliki/ á silkið síða/ og eitt er víst:/
að óskirnar fljúga víða“. Hér er
komið sjálft inntak sýningarinnar,
vonin blíð á mörkum draums og
veruleika, sem leynist í djúpi sál-
arkimunnar og reynir að þrengja
sér fram.
Lokabindi Þjóð-
sagna Sigfúsar Sig-
fússonar komið út
ítarlegar skrár fyrir allt safnið
Bókaútgáfan Þjóðsaga hefur sent frá sér XI. bindi íslenskra þjóð-
sagna og sagna Sigfúsar Sigfússonar frá Eyvindará. Það er loka-
bindi þessa mikla þjóðsagnasafns og hefur að geyma síðasta efnis-
flokk safnsins, Ijóðaþrautir, grein um ævi og starf Sigfúsar eftir dr.
Jón Hnefil Aðalsteinsson, textaskýringar og skrár, m.a. nafna- og
atriðaskrár sem Eiríkur Eiríksson og Knútur Hafsteinsson tóku sam-
an.
Söngsmiðjan
Agiista Agústs-
dóttir heldur
söngnámskeið
ÁGÚSTA Ágústsdóttir söngkona
mun halda söngnámskeið fyrir
söngvara og söngnema á vegum
Söngsmiðjunnar dagana 22.-24.
október n.k.
Allar nánari upplýsingar eru
veittar á skrifstofu Söngsmiðjunnar
virka daga.
Fjögur fyrstu bindi safnsins
komu út árið 1982 og bjó Óskar
Halldórsson þau til prentunar. Þeg-
ar Óskar lést árið 1983 tóku Grím-
ur M. Helgason og He’gi Grímsson
við verkinu og bjuggu V. - IX. bindi
til prentunar. Grímur féll frá árið
1989 og hefur Helgi annast útgáfu
X. og XI. bindis. Hafsteinn Guð-
mundsson stóð að útgáfu safnsins
uns hann seldi fyrirtæki sitt síðast-
liðinn vetur. Þá var vinna við undir-
búning lokabindis vel á veg komin
og hafa nýju eigendumir lagt sig
fram um að gera það vel úr garði.
Stærsta safn sinnar tegundar
Þjóðsagnasafn Sigfúsar Sigfús-
sonar er stærsta safn sinnar teg-
undar á íslandi skráð af einum
manni. Safninu er skipað í sextán
flokka sem greinast nánar eftir efni
í sagnahópa og atriði. Texti Sigfús-
ar er rúmar 4000 blaðsíður en for-
málar og skrár á sjötta hundrað
síðna. Sigfús Sigfússon fæddist á
Miðhúsum í Eiðaþinghá 21. október
1855. Hann ólst upp við hina fornu
sagnaskemmtun þjóðarinnar, las og
nam fornsögur, þjóðsögur og kvæði,
skráð og óskráð. Ungur hóf hann
að safna þjóðlegum fróðleik, helg-
aði líf sitt þeirri söfnun og hélt
henni ótrauður áfram til æviloka
árið 1935. Auk ýmissa draga og
smærri uppskrifta er heildarsafn
Islenskra þjóðsagna og sagna Sig-
fúsar til í tveimur megingerðum í
eiginhandarriti hans, um margt
ólíkum að efni, orðfæri og skipan
sagna. Árið 1922 hófst útgáfa yngri
gerðar safnsins á Seyðisfirði og
lauk henni í Reykjavík árið 1958.
í þeirri útgáfu sem nú er lokið hef-
ur verið farið eftir eldri gerðinni
en hún stendur nær hinni munnlegu
sagnalist, því formi og málfari frá-
sagnanna sem Sigfús nam af vörum
heimildarmanna sinna.
(Fréttatilkynning)