Morgunblaðið - 12.03.1994, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1400 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Það er eitthvað að!
Slakur árangur Bandaríkja-
manna þegar kemur að
landafræðikunnáttu hefur oft
verið hafður í flimtingum, ekki
síst í kjölfar könnunar Gallup
og National Geographic Society
árið 1988. í þeirri könnun gat
rúmlega helmingur Bandaríkja-
manna ekki sagt til um hversu
margir Bandaríkjamenn væru
og 14% gátu ekki bent á Banda-
ríkin á landakorti.
í niðurstöðum könnunar um
landafræðikunnáttu grunnskóla-
nema í tuttugu og fimm ríkjum,
sem gerð var á vegum Alþjóða-
landfræðisambandsins, kemur
hins vegar í ljós að landafræði-
þekking íslenskra og banda-
rískra grunnskólanema er nán-
ast hin sama. íslenskir grunn-
skólanemar eru í 17. sæti af 25
í könnuninni, sem framkvæmd
var í marsmánuði árið 1991 í
9. bekk grunnskóla. Voru íslend-
ingar með 49,4% svara rétt en
Bandaríkjamenn, sem voru í átj-
ánda sæti, með 49,3%. Breskir
og danskir grunnskólanemendur
voru einnig á svipuðu róli.
Þetta er ekki í fyrsta skipti
sem alþjóðlegar kannanir sýna
fram á að ekki er allt með felldu
hvað þekkingu íslenskra skóla-
barna viðkemur. Fyrir tæpum
tveimur árum voru birtar niður-
stöður alþjóðlegrar könnunar á
læsi níu og fjórtán ára bama í
þrjátíu og einu ríki. íslensku
bömin lentu þar í níunda sæti
og voru Danir eina Norðurlanda-
þjóðin sem var með lakari árang-
ur.
Þá má benda á könnun þriggja
stjórnmálafræðinema við Há-
skóla íslands á landafræðiþekk-
ingu menntaskólanema í Reykja-
vík og á Akureyri. Reyndist
meðalútkoma menntaskólanem-
anna vera 2,7 en meðaleinkunn
viðmiðunarhóps fiskvinnslufólks
á Akureyri var rúmlega 4,3.
Það er löngu tímabært að það
sé dregið fram í dagsljósið og
um það fjallað á opinberum vett-
vangi að áherslur í íslensku
menntakerfí eru rangar. í erindi
sem Tryggvi Jakobsson hjá
Námsgagnastofnun flutti á aðal-
fundi Félags landfræðinga ný-
lega segir m.a.: „Upp úr 1970
urðu víða verulegar áherslu-
breytingar í þeim greinum
grunnskólans, sem ég kýs að
kalla einu nafni samfélagsgrein-
ar. Rætur þessara breytinga
hafa stundum verið kenndar við
Sputnik, þegar Bandaríkjamenn
þóttust vakna upp við þann
vonda draum að hafa dregist
aftur úr öðrum þjóðum á sviði
þekkingar og mennta. Með
síaukinni þekkingu og umfangi
fræðigreina varð einnig í æ rík-
ara mæli að vega og meta það
sem leggja ætti áherslu á í skóla-
starfí. Ohætt er að fullyrða að
minni áhersla hafí verið lögð á
staðreyndanám í anda göjnlu
svæðalandafræðinnar, en því
meiri á samþættingu ýmissa
greina. Hér heima var hafíst
handa um endurskoðun náms-
efnis í sögu, landafræði, átt-
hagafræði og fleiri efnisþátta
undir samheitinu samfélags-
fræði. Það er kunnara en frá
þurfi að segja að um þessar
breytingar hefur fráleitt ríkt ein-
hugur og oft og tíðum hafa kom-
ið upp hatrammar deilur um
þetta stórskólapólitíska mál.“
Það er eitthvað mikið að í ís-
lensku menntakerfí þegar stað-
reyndaþekking og lestrarkunn-
átta íslenskra barna og ung-
menna er ekki betri en raun ber
vitni. Þetta vandamál snýst ekki
einvörðungu um landafræði-
þekkingu heldur að flestum svið-
um staðreyndanáms. Ástandið
er síst betra á sviði til dæmis
sögu, stærðfræði eða íslensku.
Því miður er jafnvel farið að
bera á því að ungmenni eigi í
erfiðleikum með sjálft stafrófíð
og verði að grípa til vasatölvu
vegna einföldustu margföldun-
arútreikninga.
Margir virðast vera farnir að
gera sér grein fyrir umfangi
vandans en lítil sem engin um-
ræða fer fram um málið á opin-
berum vettvangi. Um tvö ár eru
nú liðin frá því niðurstöður lestr-
arkönnunarinnar voru birtar.
Hvað hefur verið gert til að vinna
bót á þessum vanda? Hefur end-
urmat á skólastefnu undanfar-
inna ára farið fram til dæmis
innan samtaka kennara og
Kennaraháskóla íslands eða
halda menn þar enn fast í þær
kenningar, sem teknar voru upp
á áttunda áratugnum?
Þeir sem njóta þjónustu
menntakerfisins og greiða hana,
þ.e. böm og foreldrar þeirra,
hljóta að eiga kröfu á því að
nemendur fái nothæfa menntun
í helstu undirstöðugreinum.
Menntunarstig þjóðarinnar á
ekki að lækka með almennari
menntun.
Engu að síður er ekki unnt
að gera skólakerfið eingöngu
ábyrgt fyrir öllu því sem miður
hefur farið. Foreldrar verða
einnig að axla ábyrgð á börnum
sínum og sjá til að hin almenna
menntun þeirra og þekkingaröfl-
un heQist og haldi áfram á heim-
ilinu. Það eru ekki bara skólar,
sem eiga að kenna bömum að
lesa, skrifa, reikna og kunna
skil á þeirri veröld sem þau fæð-
ast í. Ef aga- og kæmleysi ríkir
heima fyrir varðandi þau mál
mun það endurspeglast í náms-
árangri barnanna í skólum. Á
sama tíma og skólakerfíð verður
að taka sér tak er því nauðsyn-
legt að foreldrar komi á virkan
hátt inn í menntun bama í stað
þess að treysta alfarið á stofnan-
ir, sjónvarp og tölvuleiki.
Hluthafar í Eimskipafélagi íslands biðu mikið eignatjón á árunum 1991-1993
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
eignar í félaginu, hlýtur að teljast ólíklegt að hún
muni ráðast í slíka ráðstöfun, sem jafngildir stór-
kostiegu valdaafsali í íslensku viðskiptalífi.
Sá hópur sem mestu varðar fyrir félagið
Indriði Pálsson, stjórnarformaður Eimskips, lýsti
hluthöfum í Eimskip á eftirfarandi hátt í ræðu sinni,
á aðalfundi félagsins í fyrradag: „Þetta er sá hópur
tugþúsunda íslendinga, sem skapað hefur þá vel-
vild sem ég hef fundið fyrir í garð félagsins og
þetta er sá stóri hópur sem mestu varðar fyrir félag-
ið.“ Væri sú'raunin, leikur vart vafí á því að stjórn-
arformaðurinn myndi ásamt meðstjórnendum sínum
hið bráðasta beita sér fyrir því að losað yrði um
mikla fjármuni sem bundnir eru
í hlutabréfaeign í öðrum og
óskyldum fyrirtækjum og þeir
greiddir út til þessara tuga þús-
unda hluthafa.
Hluthafarnir
TÓLF stærstu hluthafarnir í Eimskipafélagi íslands eiga 36,22% hlut í félaginu. 62,8% eignarhlutur var á hinn bóginn í eigu 14.085 íslendinga, þann 1. mars á síðastliðnu ári.
1,4 milljarðar króna tapaðir
vegna hlutabréfa í Burðarási
AFKOMU Eimskips á liðnu ári var lýst af stjórnendum félagsins á aðalfundi þess í fyrradag
sem væri hún „vel viðunandi". Fulltrúi þriðja stærsta hluthafans í Eimskip, Lífeyrissjóðs versl-
unarmanna, sem á 4,03%, Guðmundur H. Garðarsson, tók dýpra í árinni en stjórnendur, er
hann þakkaði stjórn og forstjóra vel unnin störf. Hann sagði m.a. að svona rekstur og svona
niðurstaða gerði fjárfestingu í hlutafélögum trúverðuga. Eimskip gegndi veigamiklu hlutverki
í því að sannfæra menn um að þeir ættu að ávaxta eigið fé í hlutafé og hlutafélögum. Sé á
hinn bóginn haft í huga að hluthafar Eimskips hafa á undanförnum þremur árum tapað lið-
Iega 1,4 milljörðum króna, vegna hlutabréfaeignar Burðaráss í öðrum og óskyldum félags-
rekstri, verður ekki annað séð en stjórnendur Eimskips hafi fallið í þá gryfju að hunsa hags-
muni hluthafa sinna og þar með skilað ófullnægjandi arðsemi á það fjármagn sem bundið er
i rekstrinum. Ávöxtun hlutabréfa í Eimskip frá ársbyijun 1991 til ársloka 1993 er neikvæð um
4% á ári, miðað við markaðsvirði á hlutabréfunum, að teknu tilliti til arðgreiðslna. Þannig
hafa hluthafar tapað 11,5% af eign sinni á þessu tímabili, með því að binda fé sitt í hlutabréfum
í Eimskip, á meðan tekju- og eignarskattsfrjáls ríkisskuldabréf hafa skilað 6,7% til 8,2% raun-
ávöxtun á hveiju ári 1991-1993.
Auðvitað er það ekkert einsdæmi að eign hlut-
hafa í hlutafélögum hafi minnkað á undan-
förnum þremur árum, síður en svo, því þessi 11,5%
eignarýmun í hlutafé Eimskips er heldur undir
meðaltalsrýmun á markaðnum. Samt sem áður lít-
ur út fyrir að hagur hluthafanna hafi verið fyrir
borð borinn, því þeir hefðu verið mun betur settir
með því að fjárfest hefði verið í ríkisskuldabréfum
á þessu tímabili. ,
900 milljónir vantar upp á
eðlilega ávöxtun af eigin fé
Annar mælikvarði á frammistöðu stjórnenda fyr-
irtækja er að reikna þeim vexti sem talið er eðli-
legt að þeir skili á eigin fé. Líta má á eigið fé hluta-
félags sem lán á áhættufjármagni frá hluthöfum
til félagsins. Hluthafar í slíkum félögum ætlast
eðli málsins samkvæmt til þess að fá ávöxtun á fé
sitt sem er nokkru hærri en hægt er að fá eftir
áhættuminni leiðum, svo sem með íjárfestingu í
ríkisskuldabréfum. Séu meðalútlánavextir bank-
anna á verðtryggð lán notaðir sem mælikvarði á
frammistöðu síðustu ára kemur í ljós að Eimskip
vantar 434 milljónir króna upp á, til að skila þess-
um vöxtum. I þessum samanburði er miðað við
bókfært verð eigin fjár, samkvæmt ársreikningum,
en ekki er tekið tillit til þess að nokkurt dulið eigið
fé er falið í eignum félagsins samkvæmt skýringum
f ársreikningi. Ef dulið eigið fé í skipum og hluta-
bréfaeign er tekið með í samanburðinum, eru það
ekki 434 milljónir króna sem á vantar á þessu
þriggja ára tímabili, til þess að sambærileg ávöxtun
eigin fjár náist, heldur er upphæðin sem á vantar
liðlega 900 milljónir króna.
Fj árfestingarstefna í þágu hverra?
Eimskip á hlut í fjölmörgum félögum, bæði í
skyldri og óskyldri starfsemi. Af fjárfestingum fé-
lagsins erlendis að merkja, virðist sem nokkur vaxt-
arbroddur sé í starfsemi félagsins, og hlýtur það
að verða þjóðinni fagnaðarefni takist „óskabami"
hennar áð hasla sér völl í auknum mseli á alþjóðleg-
Hlutabréf í Eimskip hafa
skilað neikvæðri ávöxtun
undanfarin þrjú ár.
Hluthafar hafa tapað
11,5% af eign sinni með því
að binda fé sitt í
hlutabréfum í Eimskip.
Raunávöxtun af tekju- og
eignarskattsfrjálsum
ríkisskuldabréfum hefur
verið á bilinu 6,7% til 8,2%
um markaði. Það er að líkindum óumdeilt að fjár-
festingar Eimskips á erlendri grund, í dótturfélögum
í svipaðri eða sömu starfsemi, svo sem skrifstofu-
og þjónustumiðstöðvum félagsins, séu af hinu góða
og fullkomlega réttlætanlegar og muni skila félag-
inu auknum arði í framtíðinni.
Hitt er erfiðara að skilja, út frá áhættumati og
mati á ávöxtun, en það er fjárfestingarstefna félags-
ins í fyrirtækjum hér innanlands, í algjörlega óskyld-
um rekstri, svo sem flugrekstri, bankarekstri, trygg-
ingafélagarekstri og olíufélagarekstri. Eimskip átti
í árslok 1993 1.408 milljónir króna í Flugleiðum,
íslandsbanka, Marel, Sjóvá-Almennum og Skelj-
ungi, samkvæmt bókfærðu verði, en að nafnvirði
var þessi eign í árslok 1993 1.052 milljónir króna.
Markaðsverðið er í reynd lítillega hærra en hið
bókfærða. Svo er að sjá, sem þessi geysilega fjár-
festing í öðrum sterkum almenningshlutafélögum
skili hluthöfum Eimskips afar takmörkuðum arði,
og verður ekki í ^ljótu bragði annað séð, en stjórn-
endur fyrirtækisins hafi hagsmuni hluthafa félags-
ins að engu.
Hugsanlega gæti góð ávöxtun hlutafjár réttlætt
fjárfestingarstefnu sem þessa, en í tilviki Eimskips
virðist þeirri skýringu ekki vera til að dreifa. í
Burðarási hf., dótturfyrirtæki Eimskips, sem heldur
utan um hlutabréfaeign félagsins í öðrum félögum,
sem eru í óskyldum rekstri, var í árslok í fyrra
bundin hlutafjáreign, að upphæð tæplega 1,5 millj-
arðar króna í félögum sem skráð eru á hlutabréfa-
markaði.
Langt undir arðsemiskröfum
Ekki verður sagt að hluthafar Eimskips hafi að
sama skapi notið góðrar ávöxtunar af þessari
geymslu á eigin áhættufé í sjóðum Burðaráss, því
tekjur Burðaráss á árinu 1993 reyndust vera litlar
75 milljónir króna, sem hlýtur að vera langt undir
arðsemiskröfum hlutafjáreigenda. Þar af voru tæp-
lega 50 milljónir króna vegna 7% arðgreiðslna Flug-
leiða á liðnu ári, en Burðarás á 34% í Flugleiðum
- eignarhluti sem fallið hefur úr 1.200 milljónum
í 700 milljónir á þremur árum. Flugleiðir greiddu
7% arð í fyrra, þrátt fyrir 134 milljóna króna tap
félagsins á árinu 1992. Nú hefur á hinn bóginn
verið ákveðið, í ljósi 188 milljóna króna tapreksturs
Flugleiða á árinu 1993, að leggja til við hluthafa
á aðalfundi eftir tæpa viku að enginn arður verði
greiddur, þannig að einungis í ljósi þess, munu tekj-
ur Burðaráss í ár minnka um a.m.k. 50 milljónir
króna.
Hér í blaðinu í gær kom fram í fréttum af aðal-
fundi Eimskips, að hlutabréfaeign Burðaráss lækk-
aði um 242 milljónir króna á liðnu ári, úr 1.814
milljónum króna í 1.572 milljónir króna, samkvæmt
áætluðu markaðsvirði, sem er 13,5% eignarýrnun.
Tekjur Burðaráss voru eins og áður segir 75 millj-
óna króna arðgreiðslur félaga sem fyrirtækið á hlut
í, sem jafngildir um 4,8% ávöxtun hlutafjárins á
árinu. Hefðu 1.814 milljónirnar verið ávaxtaðar í
spariskírteinum ríkissjóðs á liðnu ári, hefði arður
fjárfestingarinnar verið 6,7% og þannig hefðu tekj-
urnar af fjárfestingunni orðið um 120 milljónir
króna. Hefði ávöxtunin á hinn bóginn verið sam-
bærileg við meðalútlánavexti banka á liðnu ári,
hefði hún orðið 9,1% og telq'ur af fjárfestingunni
þannig orðið 165 milljónir króna.
Hluthafar tapað 1,4 miljj*
örðum á þremur árum
Hluthafar Eimskips hafa á undanförnum þremur
árum tapað um 1,4 milljörðum króna á hlutabréfa-
kaupum eða hlutabréfaeign Eimskips í öðrum og
óskyldum rekstri, í gegnum Burðarás, miðað við
að leggja sömu fjármuni í sparisklrteini ríkissjóðs.
Þessi tala er fengin með því að miða við markaðs
verð hlutabréfaeignar Burðaráss í upphafi árs 1991,
að teknu tilliti til arðgreiðslna og viðbótaríjárfest-
inga, en í upphafi þess árs voru 2.288; milljónir
Markaðurinn hlýtur að vera hæfari til þess að dreifa
sinni áhættu með beinum hætti, en almennings-
hlutafélög, þar sem fáir stjórna.
Eitt af einkennum virks hlutabréfamarkaðar er
að allar opinberar upplýsingar endurspeglast mjög
hratt í verði hlutabréfa, sem sýndi sig á markaðnum
í fyrradag, þegar afkomutölur Fluleiða fyrir liðið
ár urðu ljósar. Markaðsverð hlutabréfa í Flugleiðum
féll í fyrradag um 7%, þannig að gengi bréfanna
féll úr 1,14 I 1,06. Það verð sem fjárfestar eru
reiðubúnir til að greiða fyrir hlutabréf mótast af
mati á núverandi stöðu og væntingum um framtíð-
ina, ásamt samanburði við aðra fíárfestingarval-
kosti. Stjómendur og tengdir aðilar geta ekki með
króna bundnar í hlutafé í ýmsum félögum. I árslok
1993 er virði þessa 2,3 milljarða króna hins vegar
einungis 1.776 milljóna króna virði. Þetta kemur
ekki skýrt fram í ársreikningum félagsins, þar sem
hlutabréfaeign Burðaráss er ekki færð á markaðs-
virði, heldur að líkindum á uppreiknuðu kaupverði.
Það vekur athygli að aðalstarfsemi Eimskips,
flutningastarfsemin, hefði skilað hluthöfum 4%
raunávöxtun, í stað -t-4% á liðnu ári, ef 1,4 milljarð-
arnir hefðu ekki tapast, vegna hlutaijáreignar
Burðaráss.
„Flutningastarfsemi er það
sem við kunnum“
Hörður Sigurgestsson, forstjóri Eimskips, virðist
gera sér fulla grein fyrir þeirri staðreynd, að það
er sjálf flutningastarfsemin sem er grunnur félags-
ins, því aðspurður um framtíðaráform fyrirtækisins
á aðalfundinum í fyrradag, sagði hann m.a.: „Flutn
ingastarfsemi er það sem við kunnum. Flutninga-
starfsemi er það sem við getum. Við eigum að
halda okkur við leistann okkar og færa út kvíarnar
á þeim vettvangi."
Það kom fram í ræðu stjórnarformanns Eimskips
á fundinum í fyrradag að tekjur félagsins jukust
um liðlega 1,4 milljarða króna á liðnu ári, eða um
20% og stærsti hluti tekjuaukans var vegna meiri
útflutnings, en hann var um 13% meiri á árinu
1993 en árið á undan. Stjórnarformaðurinn fjallaði
einnig um hagsmuni hluthafa. og arðgreiðslur og
gengi hlutabréfa á markaði og sagði m.a.: „Slök
arðsemi fyrirtækja ásamt háum raunvöxtum er ein
meginskýring þess hve áhugi hefur löngum verið
lítill á hlutabréfakaupum. Skýrir það meðal annars
hvers vegna gengi hlutabréfa á hlutabréfamarkaði
hefur lækkað nokkuð á árinu 1993.
Um hlutabréf í Eimskipafélaginu gegnir nokkuð
öðru máli. Þau hafa um langa tíð verið eftirsóknar-
verð og talsverð viðskipti eru yfirleitt með hlutabréf
í félaginu." Engar frekari skýringar komu fram í
máli stjórnarformannsins, að hvaða leyti gengi
hlutabréfa Eimskips væri háð öðrum markaðslög-
málum, en gengi annarra hlutabréfa á markaði.
Ættu að greiða hluthöfum út
1,5 milljarða króna
Samkvæmt viðurkenndum fjármálafræðum, ættu
stjórnendur Eimskips að greiða hluthöfum sínum
út þá fjármuni sem bundnir eru í hlutafé annarra
og óskyldra fyrirtækja, eins og þeirra sem er hér
að ofan getið. Þannig gætu hluthafar Eimskips
fengið liðlega 1,5 milljarða króna til ráðstöfunar
og hinn almenni hluthafi gæti þannig sjálfur litið
eftir eigin fé og ávaxtað sitt pund, án þess að eiga
á hættu, að stjórnendur fyrirtækisins fórnuðu hags-
munum hans, til þess að tryggja sér stjórnarsetu
í öðrum og óskyldum fyrirtækjum. En í ljósi þess
að stjóm fyrirtækisins, sem ræður öllu um fjárfesfy
ingarsteínu íáagsins; í'skjóli uþ.b. 35Í& Híutafjár-
Vantar samhljóm í
málflutning toppanna?
Ekki verður annað séð en til-
vitnuð orð forstjóra Eimskips
hér að framan um að flutninga-
starfsemi sé það sem Eimskip
^kunni og geti og þar eigi félagið
að færa út kvíarnar, stangist á
við ákveðinn hluta ræðu stjóm-
arformannsins, sem sagði m.a.:
,í íslensku þjóðfélagi hefur oft
borið á gagnrýni I garð þeirra
fyrirtækja sem eru talin stór á
íslenskan mælikvarða og áber-
andi I atvinnulífinu, sérstaklega
ef þau skila hagnaði og eru fjár-
hagslega sterk. Það hefur einnig
þótt óeðlilegt af sumum aðilum
að eignatengsl séu á milli fyrir-
tækja. Mér virðist þó að þetta
viðhorf sé að breytast nokkuð á
síðustu misserum."
Vart hefur stjómarformaður-
inn fundið fyrir slíkri viðhorfs-
breytingu hj_á hluthöfunum
14.085 (skv. íslensku atvinnu-
lífi, 01.03.1993), sem þá áttu
62,8% í Eimskip (allt smáir hlut-
hafar) og hafa samkvæmt ofan-
greindu tapað um 950 milljónum
króna af hlutafjáreign sinni á
hlutabréfakaupum og hluta-
bréfaeign Burðaráss í óskyldum
félögum undanfarin þrjú ár, mið-
að við aðrar áhættulausar fjár-
festingar. Að því gefnu að hver
þessara liðlega 14.000 hluthafa
eigi jafnan hlut, eða 0,004%,
jafngildir það því að hver hlut-
hafi hefur tapað um 68 þúsund
krónum á þessu tímabili. Erfitt
er því að ímynda sér að grasrót-
in í eigendahópi Eimskips, þ.e.
14 þúsund smáir hluthafar, taki
undir sjónarmið Indriða Pálsson-
ar, stjórnarformanns Eimskips,
fyrrum forstjóra Skeljungs, nú-
verandi stjórnarformanns Skelj-
uns og stjórnarmanns í Flugleið-
um, um eignatengsl milli fyrir-
tækja.
Líklegra er að þeir sem eiga
þennan stóra hluta í Eimskip,
séu sömu skoðunar og forstjóri
fyrirtækisins, Hörður Sigur-
EIMSKIP
þróun 1991-1993
Árleg ávöxtun hluthafa í Eimskip
Samanburður við spariskírteini og bankavexti
1 9 9 1 1 9 9 2..........
10%
7 Raunávöxtun
o hlutahala
í Bmskip
útlána bankanna
fíaunávöxtun 3-5 ára sparlskirtelna
Afkoma Eimskips eftir vexti af eigin fé
19 9 3
mitlj. kr.
400
300
200
100
0
(100)
(200)
(300)
(400)
(500)
(600)
Hagnaður ftap/ eltlr vexti al
eigln té og duiöu eigin féí
skipum og hlutaljáreign

ettfr vexti af ^
bóktærðu eigin fé
Hagnaður (tap)
skv. ársreikningi
Samanburður á raunávöxtun
10.0
10,0
-15.0
fíaunávöxtun hluthata í Eimskip
án hlutabrétaviðskipta
fíaunávöxtunarkrafa
3-5 ára spariskírteina
fíaunávöxtun af
hlutaljárelgn Eimskips
Raunávöxtun hluthata íEimskip
Markaðsverðmæti hlutafjár í Eimskip
millj. kr.
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
-1.000 ...1...............
-2.000 L Markaðsvlrði
hlutafjár
ars
í lok i
Markaðsverð-
hlutatjár í Eimskip
án hlutaljárviðskipta
Uppsalnaður -
iður (tap) vegna
htutatjareignar
gestsson, sem jafnframt er stjórnarformaður Flug-
leiða og stjórnarmaður í Skeljungi, að flutninga-
starfsemi sé það sem fyrirtækið kunni og geti.
Virkur markaður
Virkur hlutabréfamarkaður hefur verið að mynd-
ast á íslandi síðustu 3-4 árin. Til þess að gera
betur en aðrir fjárfestar á markaðnum verða for-
ráðamenn Eimskips að hafa yfirburðaþekkingu til
þess að meta framtíðarhorfur einstakra fyrirtækja
og atvinnugreina, hafa meiri og betri upplýsingar
en markaðurinn um starfsemi og framtíð einstakra
fyrirtækja eða geta lagt fyrirtækjunum til sérstaka
stjórnunarþekkingu. Af framansögðu um fjárfest-
ingu Burðaráss í óskyldum félögum á undanfömum
árum, er augljóst að þessu er ekki til að dreifa
meðal þeirra sem taka ákvarðanir um hlutabréfa-
kaup Burðaráss, enda nánast óhugsandi, sé gengið
út frá þeirri forsendu að hlutabréfamarkaðurinn sé
virkur hér á landi.
Tugþúsundir íslendinga fjárfesta á íslenska
hlutabréfamarkaðnum og verður það að teljast
hverfandi möguleiki að samanlögð þekking og
reynsla stjórnenda Eimskips sé meiri á þessu sviði
en samanlögð þekking og reynsla svo stórs hluta
I þjóðarinnar.,
' Rlð sáma a reyndar við um dreifingu áhættu.
löglegum hætti hagnýtt sér opinberar upplýsingar
fyrr en markaðurinn. Þess vegna verður að teljast
ólíklegt að Eimskip geti haft meiri og betri upplýs-
ingar en allir aðrir á markaðnum.
Umfangsmikill rekstur
Flutningastarfsemi Eimskips er mjög umfangs-
mikill rekstur og eðlilegt að álykta sem svo, að
ekki veiti af óskiptum tíma og kröftum stjómenda
við að stjórna þeirri starfsemi sem félagið kann
best, svo enn sé vitnað til orða forstjórans. Það
hlýtur að vera í þágu allra þeirra þúsunda sem eiga
hlutafé bundið í Eimskipafélaginu að stjórnendur
þess helgi starfsemi félagsins óskipta krafta sína,
og dótturfyrirtækjum í tengdri starfsemi.
Til þess að svo róttækri breytingu á fjárfesting-
arstefnu Eimskips verði hrundið í framkvæmd dug-
ar sennilega ekkert minna til, en að grasrótin I
eigendahópnum, þeir liðlega 14 þúsund hluthafar
sem samtals eiga tæp 63% í félaginu, myndi breið-
fylkingu, sem gerir kröfur á hendur stjóminni, í
þá veru að hámörkun arðsemi á fjárfestingu hluthaf-
anna verði höfuðmarkmið stjórnenda Hf. Eimskipa-
félags íslands.
(Meðal heimilda: Ársreikningar Eimskips, Hagvísir Þjóðhags-
stofnunar, Islcnskt atvinnulíf 1992, 1. bindi, og Morgunblaðið.)