Morgunblaðið - 12.03.1994, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MARZ 1994
29
Viðvaranir til neytenda
SJONARHORN
í ERLENDUM blöðum og tímaritum má iðulega sjá greinar þar
sem neytendur eru varaðir við matvælum sem gætu reynst þeim
varhugaverð til neyslu. Slíkar viðvaranir ná sjaldnast hingað.
Þegar hér hafa komið upp tilfelli þar sem varasöm vara hefur
farið á markað, hefur neytendum ekki verið gefið upp heiti viðkom-
andi vörutegundar, þannig að þeir geti varið sig skaða með því
að fjarlæga hana úr eigin hillum. Þetta viðhorf verður að breytast.
Hvítlauksblanda í feitmeti á
ekki að standa við stofuhita
í tímaritinu Inform, sem er
tímarit um feitmeti, olíur og þess
konar efni, er vakin athygli á við-
vörun sem Matvæla- og lyfjaeftir-
lit Bandaríkjanna hefur nýlega
sent frá sér. Stofnunin vekur at-
hygli á að hvítlaukur í feitmeti,
eins og hvítlauksolíu, hvítlauks-
smjöri og öðrum svipuðum fíturík-
um afurðun, verði að geyma í
kæli. Stofnunin sendi frá sér
samskonar viðvörun til neytenda
árið 1989 þegar þrír einstaklingar
í New York þurftu á sjúkrahúsvist
að halda vegna bótulisma-eitrun-
ar, en þeir höfðu allir neytt verk-
smiðjuframleiddrar hvítlauks-
ídýfu sem geymd hafði verið við
stofuhita.
í ljós hefur komið, að margir
gera sér ekki grein fyrir þeirri
hættu sem getur stafað af slíkum
blöndum. Talsmaður stofnunar-
innar segir að af slíkum heimatil-
búnum blöndum geti stafað jafn-
vel enn meiri hætta þar sem verk-
smiðjum, sem framleiða slíkar
blöndur, sé fyrirlagt að bæta út í
þær efnum sem hindri bakteríu-
gróður.
Hér á landi eru framleidd mat-
væli sem innihalda hvítlauk eins
og smurostar, ídýfur o.fl. Spurn-
ing er hvort ekki sé nauðsynlegt
að vekja sérstaka athygli neytenda
á að geyma þessar vörur í kæli.
Neytendur varaðir við vegna
blýs í keramikvörum.
í verslunum hér má sjá ódýrt
keramik eða leirvörur m.a. frá
Austurlöndum íjær. Rétt er að
benda fólki á að kanna öryggi
þessa ódýra keramiks ef nota á
það undir mat.
í erlendum neytendatímaritum
má af og til sjá viðvaranir til neyt-
enda vegna of mikils blýinnihalds
í sumum þessum vörum. Slíkar
viðvaranir virðast fara hér hjá
garði. í febrúarblaði Food Chemic-
al News kemur fram að Matvæla-
og lyfjaeftirlit Bandaríkjanna hef-
ur bannað sölu á ákveðnum
keramikvörum vegna geysimikils
blý- og cadmíuminnihalds. Meðal
þess sem stofnunin bannar sölu á
nú eru diskar, 24 cm stórir, með
ferskju- og eplamunstri frá Crown
Ceramics Co. Ltd. Bangkok.
Geislun matvæla
Nú fer víða fram umræða um
geislun matvæla til að auka
geymsluþolið. í Bandaríkjunum er
geislun matvæla umdeild og þess-
ar vikumar er mikill þrýstingur
framleiðenda á bandarísk stjóm-
völd um að leyfa geislun á nauta-
kjöti. Samtök neytenda, sem beij-
ast fyrir framboði á ómenguðum
matvælum, leggja eindregið til að
ekki verði leyfð sala á geisluðu
kjöti fyrr en niðurstöður frekari
rannsókna, hvað varðar örygg-
isþáttinn, liggja fyrir. Landbúnað-
arráðherra Bandaríkjanna segir
að sala verði ekki leyfð fyrr en
fullsannað hafi verið að geislunin
sé neytendum skaðlaus og innan
eðlilegra marka.
Samkvæmt febrúarblaði Food
Chemical News er geislun á kjúkl-
ingum leyfð þar í landi. Matvæla-
og lyQaeftirlitið heldur því fram
að fjöldi rannsókna hafi leitt í ljós
að geislunin skapi enga hættu
fyrir neytendur og hún geti verið
áhrifarík við að koma í veg fyrir
að sýkingar geti borist með mat-
vælum í neytendur. Einnig er því
haldið fram að geislunin geti verið
mikilvægur þáttur í endurskipu-
lagningu á öryggiseftirliti mat-
væla — en muni aldrei verða látin
koma í stað hreinlætis eða ann-
arra öryggisþátta á ferlinum frá
framleiðslubýli að borði neytenda.
í Bandaríkjunum þrýsta tals-
menn neytenda á stjórnvöld um
að hafna alfarið geislun sem að-
ferð til að eyða óæskilegum gerl-
um í matvælum. Þeir segja að
neytendur hafí áhyggjur af neyslu
slíkra matvæla. Þar að auki myndi
það hafa í för með sér hækkað
verð á matvælunum og minna á
að aldrei hafi verið sýnt fram á
að geislað nautakjöt sé neytendum
öruggt til neyslu.
Tekið er tillit til óska
neytenda
Þessar deilur í Bandaríkjunum
eru mjög athyglisverðar. Greini-
legt er að hjá opinberum eftirlits-
stofnunum gætir nú meiri var-
kámi en áður við að samþykkja
nýjar aðferðir við meðhöndlun
matvæla, sérstaklega ef álitið er
að þær geti haft í för með sér
efnabreytingar í matvælunum.
Kemur þar ekki síst til þrýstingur
frá neytendum.
Benda má á að hér á landi er
leyfð sala geislaðra matvæla. En
eins og fram hefur komið, hefur
ekki tekist að sanna að slík með-
höndlun matvæla sé neytendum
skaðlaus — til lengri tíma litið.
Nú eru ekki allir hér á landi sátt-
ir við þessa gerilsneyðingaraðferð,
því hljótum við neytendur — einn-
ig hér — að gera kröfu til þess að
á umbúðum þessara matvæla séu
upplýsingar eða greinilegar merk-
ingar um að matvælin hafi verið
geisluð, hvort sem um er að ræða
grænmeti, hrá kalkúnalæri í plast-
umbúðum eða önnur matvæli.
Viðskiptalönd herða kröfur
um hreinlæti og meðferð
matvæla
Nú eru viðskiptalönd að herða
reglur um meðferð og gerlainni-
hald matvæla, hvort sem um er
að ræða innlenda framleiðslu eða
innflutta. Ástæðan fyrir því er
sýkingarhætta. Eftir því sem
vinnsla matvæla er meiri, fara þau
um hendur fleiri aðila og um leið
eykst hætta á gerlamengun. Slík
mengun er ekki hættulaus, margir
gerlar geta verið hættulegir. Al-
varlegar sýkingar hafa komið
fram hjá neytendum í viðskipta-
löndum af völdum baktería bæði
í fiskmeti og landbúnaðarvörum
og vegna rangrar meðhöndlunar
matvæla. Þeir þættir verða teknir
fyrir í næsta Sjónarhomi.
M. Þorv.
FÁTT UM FRUMLEIKA
Músíktilraunir Tónabæjar hafnar
Kenýa
MÚSÍKTILRAUNIR Tónabæjar
hófust sl. fimmtudagskvöld, en þá
kepptu tíu bílskúrshljómsveitir
um að komast í úrslit og keppa
þar um hljóðverstíma. Rokk var í
fyrirrúmi og rokksveitir sem kom-
ust áfram, tvær valdar af áheyr-
endum og ein af dómnefnd.
Aðsókn að þessu fyrsta kvöldi til-
raunanna var prýðileg, sem lofar
góðu fyrir næsta tilraunakvöld,
næstkomandi fimmtudag. Athygli
vekur að flestar hljómsveitimar
sungu á ensku, sem er í samræmi
við almennan frumleikaskort; lítið
var um nýjungar og ferska strauma
en frekar innfluttar hugmyndir.
Tilraunirnar hófust með miklum
hamagangi á fönkrokksveit-
inni Pýþagóras, sem kynnti
sig með tilþrifum. Hljóm-
sveitin lék tvö lög án söngs;
nokkuð þekkileg lög en það
vantaði fyllingu og meiri
svip. Sungna lagið var held-
ur ekki gott, þó kannski
iliskásta.
Bláir skuggar komu úr
allt annarri átt en aðrar
hljómsveitir kvöldsins, léku
lágstemmda popptónlist
með jassinnskotum, en það
var bara fyrsta lagið sem
stóð uppúr og þá helst fyrir
gott innlegg klarinettuleik-
ara og ágætan söng. Sérlega
var þriðja lagið
þunnt með vondum
enskum texta.
Diesel Sæmi lék sýrða
rokktónlist en vantaði spila-
reynslu til að rennsli lag-
anna yrði betra. Þetta var
helst áberandi í lokalagi
sveitarinnar, þar sem lagið
hökti í stað þess að renna
áfram.
Cyclone var líklega með
yngstu hljómsveitum
kvöldsins, en líka með þeim
hressustu og komst hæglega
í úrslit.
Rasmus var aftur á móti
ekki eins hress; lék einskon-
ar epískt popp. Fyrsta lagið
byijaði ekki illa, en í fyrsta
viðlaginu var eins og það
dytti í sundur og sveitin komst ekki
á sporið eftir það. Söngkona sveitar-
innar hefur þekkilega rödd, en ekki
góða raddbeitingu; nokkuð sem lær-
ist.
Eftir vel þegið hlé sté spaugsveit-
in Thunder Love á svið og stóð sig
nógu vel til að komast í úrslit.
Gröm var önnur tveggja hljóm-
sveita kvöldsins sem var með ís-
lenska texta og á köflum var hljóm-
sveitin ansi góð, helst í keyrsluköfl-
um laganna, en rólegri sprettir gengu
ekki eins vel upp. Söngvari sveitar-
innar var góður þegar hann sieppti
sér og hljómsveitin lofar einkar góðu.
Wool, sem á eftir kom, minnti á
tónleika dönsku jassrokksveitarinnar
Weghevyll
Gröm
Pýþagóras
_ \
Ljósmynd/Björg Sveinsdóttir
Diesel Sæmi
Secret Oyster í Tónabæ á sínum
tíma, með góðum hamagangi á
hljómborð og skemmtilegum rokk-
frösum, þá sumir væru gamaldags.
Dómnefnd fannst ástæða til að
hleypa hljómsveitinni í úrslit.
Weghevyll var bráðskemmtileg,
en hafði þá galla helsta að vera með
þunna enska texta og söngstíll ann-
ars prýðilegs söngvara var einhæfur
og þreytandi í stórum skömmtum.
Weghevyll er hljómsveit sem gæti
komist vel áfram með raeiri vinnu,
enda var spilamennska með ágætum,
sérstaklega fjölbreyttur trommuleik-
ur.
Kenýa var ekki jafn skemmtileg
sveit, þó hún hafi byijað með látum.
Reyndar var á köflum sem hljóm-
sveitin væri ekki vel æfð og til að
mynda var trommuhluti fyrsta lags-
ins afleitur og sumstaðar S lagi núm-
er tvo skrikaði hrynsveitinni fótur.
Þriðja lag sveitarinnar var líklega
það besta, þó ekki væri það nýstár-
legt eða frumlegt.
Texti: Árni Matthíasson