Morgunblaðið - 02.06.1994, Qupperneq 8

8 FIMMTUDAGUR 2. JÚNÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Átök í vændum á flokksþingi Alþýöuflokksins
„Spegill, spegill herm þú mér...“
Samtök fiskvinnslustöðva
spá 2,5% halla á næsta ári
Morgunblaðið/Sigurgeir
UNNIÐ að uppskipun í Vestmannaeyjum.
SAMTÖK fiskvinnslustöðva
telja líklegt að sjávarútvegnr
verði í heild rekinn með 2-2,5%
halla á næsta fiskveiðiári í kjöl-
far aflasamdráttarins. Kristján
Ragnarsson formaður LÍÚ telur
víst að flotinn minnki og gífur-
legt atvinnuleysi blasi við mörg-
um sjávarplássum sem byggi
mest á þorskveiðum.
Arnar Sigurmundsson formaður
Samtaka fiskvinnslustöðva segir að
framlegð fiskvinnslustöðva vegna
þorskvinnslu, þ.e. þeir peningar sem
verða eftir hjá vinnslunni þegar
kostnaður vegna vinnulauna, hrá-
efnis og umbúða hefur verið greidd-
ur, minnki um 700 milljónir kr. á
næsta ári vegna samdráttar í þorsk-
veiðum. Þá leiði samdrátturinn af
sér að störfum í sjávarútvegi fækki
um 300-350 á ári. Fátt geti breytt
þessu nema þá frekari raunvaxta-
lækkanir og verðhækkanir á afurð-
um. Arnar telur að fyrirtæki í sjáv-
arútvegi muni í auknum mæli kaupa
fisk til vinnslu af erlendum skipum
og nú þegar megi sjá merki þess.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði í Morgunblaðinu í gær að
hann spáði því að sjávarútvegurinn
í heild yrði rekinn án halla á næsta
ári þrátt fyrir aflaniðurskurðinn.
Hann segir að þau kaflaskipti hafi
orðið í greininni að um frekari afla-
samdrátt verði ekki að ræða og
ekki sé ástæða til að spá frekari
verðlækkunum á sjávarafurðum Is-
lendinga auk þess sem nokkur verð-
hækkun hafi orðið að undanförnu.
Eyjólfur Sveinsson aðstoðarmaður
forsætisráðherra segir að Þjóðhags-
stofnun hafí gert áætianir um að
aflaniðurskurðurinn leiddi til 0,5%
halla sjávarútvegsins að öllum öðr-
um forsendum óbreyttum.
Undrast meðaltölur
f orsætisráðherra
„Ég er svolítið hissa á forsæt-
isráðherra =í þessuf samhengi að
nota meðaltölur. Hann hefur sjálfur
verið gagnrýninn á að meðaltölur
sé rétt viðmiðun þegar talað er um
sjávarútveg. í þessu samhengi eiga
meðaltölur alls ekki við því sá hluti
fiskiskipaflotans sem aðallega
stundar þorskveiðar, einkum báta-
og ísfisktogaraflotinn, verður rek-
inn með gríðarlegum halla við þessi
skilyrði," segir Kristján. Það muni
skipta mjög í tvö horn, því önnur
skip hafi aðstöðu til að drýgja sínar
veiðiheimildir með öðrum veiðum,
eins og t.a.m. úthafskarfaveiðum
og ná með því viðunandi afkomu.
Hann segir að menn verði að grípa
til ráðstafana, svo sem að sameina
aflaheimildir, því ekki sé grundvöll-
ur til að gera út jafnmörg skip til
veiða á svo litlu magni.
Arnar Sigurmundsson kveðst
ekki vera sammála Davíð Oddssyni
um hallalausan rekstur sjávarút-
vegsins á þessum forsendum. Hann
segir að enn hafi heildaráhrifín af
aflasamdrættinum ekki verið reikn-
uð en „okkur sýnist alveg ljóst að
samdrátturinn verði til þess, þrátt
fyrir að búast megi við góðri loðnu-
vertíð, að sjávarútvegurinn verði
dálítið undir núllinu," segir Arnar.
Þó geti verðhækkanir á afurðurh
og framhald á vaxtalækkunum
breytt þeirri mynd. „Nafnvextir eru
enn háir og dráttarvextir sömuleið-
is. Verði frekari raunvaxtalækkun
mun það hjálpa til við að afkoma
sjávarútvegsins verði réttu megin
við núllið. Afurðaverðið virðist sem
betur fer ekki fara lækkandi heldur
standa í stað og verði örlítil hækkun
á því hjálpar það okkur til að nálg-
ast núllið,“ segir Arnar.
Um 70% af þorskafla lands-
manna fer til vinnslu í landi. Það
þýðir að um 135 þúsund tonn ber-
ast landvinnslunni á yfirstandandi
fiskveiðiári. Niðurskurðurinn í
þorskafla Ieiðir til þess að um 30
þúsundum tonnum minni afli berst
landvinnslunni á næsta fiskveiðiári,
þ.e. um 110 þúsund tonn í heildina.
Arnar segir þó að afkoman verði
afar misjöfn og fyrirtæki sem
byggja mest á þorskveiðum og
-vinnslu fari verr út úr samdrættin-
um en önnur. Hann telur einnig að
samdrátturinn í þorskveiðum komi
verst við Vestfirði og Vesturland.
því fyrirtæki í þessum landshlutum
gfti síður nýtt sér góðar horfur í
lo&nu- og rækjuveiði.
Íslandssíldin er fundin
Við verðum að
semja um Norður-
landssíldina
Jakob Jakobsson
Fréttir hafa borist af
því að rannsóknar-
skipið Bjami Sæ-
mundsson hafi fundið ís-
landssíld, eða Norðurlands-
síld norðaustur af íslandi.
Þetta er í fyrsta skiptið í
tæplega 30 ár sem þessi
síldarstofn kemur inn í ís-
lenska lögsögu. Síldarstofn-
inn, sem var ofveiddur á sjö-
undaáratugnum, er orðinn
öflugur að nýju. En hver er
þessi Íslandssíld og hvers
vegna eru það tíðindi þó hún
veiðist við ísland. Jakob
Jakobsson, forstjóri Haf-
rannsóknastofnunar, svarar
þeirri spurningu.
Við kölluðum þetta alltaf
Norðurlandssíld í gamla
daga, en þegar búið var að
salta hana var hún gjaman
kölluð Íslandssíld og þótti
besta saltsíldin sem völ var á.
Þessi síld er vorgotssíld.
Hún hrygnir við Noreg í
mars. Eftir hrygningu gengur hún
norðvestur í hafið eftir því sem
vorar. Aður fyrr gekk hún alla
leið til Norðurlands og var þar oft
síðast í júní eða júlí. Síldin elti
rauðátuna vestar og vestar í hafið
og át allt sumarið fram í ágústlok
þegar rauðátuflekkirnir voru bún-
ir. Þá safnaðist hún fyrir á Rauða
torginu sem kallað er, þ.e. svæði
um 60-100 mílur austur af land-
inu. Þar var hún allt haustið í
köldum sjó og notaði þá forðanær-
ingu sem hún hafði safnað yfír
sumarið til að þroska hrogn og
svil. Um áramótin lagði hún af
stað til Noregs. Sumt af henni
hryngdi reyndar við Færeyjar. Á
þessu samfelda fæðutímabili varð
hún oft um 20% feit síðsumars.
Sumargotssíldin okkar er stað-
bundinn stofn. Hún byijar að éta
eins og hin í apríl. Hrogn og svil
þroskast mjög hratt og hún hrygn-
ir í júlí og þá getur hún ekkert
étið á meðan. Hún byrjar síðan
að éta í ágúst og er þá horuð eft-
ir hrýgninguna. Hún nær því aldr-
ei upp jafnmikilli fitu eins og hin
síldin, sjaldan meira en svona
15-19% fítu. Munurinn á síldar-
stofnunum er því sá að vorgotsíld-
in á eitt samhangandi fæðutímabil
á meðan hin á tvö stutt sem er
klippt í sundur af hrygningunni."
Það varð eitthvað undan að
láta
Hvers vegna hvarf síldin?
„Hún var einfaldlega ofveidd.
Veiðin jókst mikið um 1960. Þá
voru menn farnir að
þekkja vel þessar
gönguleiðir. Ný veiði-
tækni var komin til sög-
unnar. Síldveiðitímabil-
ið lengdist. Hún var
fyrst bara veidd yfir hásumarið,
en menn voru farnir að veiða hana
í júní og hættu ekki fyrr en um
áramót. Það sem gerði svo útslag-
ið var að Normenn lærðu þessa
miklu síldveiðitækni af okkur og
sópuðu upp smássíldinni þannig
að það varð engin endumýjun í
stofninum. Eftir 1962 veiddu þeir
allan uppvaxtarfisk við Noreg og
í Barentshafi. Síðasti sterki ár-
gangurinn sem komst á legg var
frá árinu 1959. Árgangamir frá
árinu 1963 og 1964 vom einnig
sterkir, en þeir voru einfaldlega
þurrkaðir upp sem smásíld við
Noreg. Við og Rússar gengum síð-
an hart að fullorðnu síldinni. Til
að kóróna allt komu hafísár og
aðalætissvæðin á milii íslands og
Jan Mayen urðu eins og eyðimörk.
Það varð því eitthvað undan að
. láta.“
►•lakob Jakobsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunar, þekkir
vel norsk-íslenska síldarstofn-
inn, en stofninn hefur ekki
veiðst innan íslenskrar fisk-
veiðilögsögu í um 30 ár. Jakob
tók í vor ákvörðun um að senda
Bjarna Sæmundsson á gömlu
síldveiðisvæðin norðaustur af
landinu vegna þess að hann
grunaði að síldin myndi gefa sig
við Islánd í ár. Grunur hans
reyndist réttur. Jakob hefur
verið forstjóri Hafró frá árinu
1984. Hann er 62 ára gamall,
kvæntur Margréti E. Jónsdótt-
ur, fréttamanni. Þau eiga þrjú
börn.
Verðum að stjórna veiðunum
Er þá ekki mikilvægt núna þeg-
ar þessi stofn er að koma upp
aftur að reyna að stjórna veiðun-
um?
„Jú, ég held að það sé mjög
nauðsynlegt að reyna að ná sem
fyrst stjórn á veiðunum. Þjóðirnar
sem veiða úr stofninum þurfa að
koma sér saman um heildarafla-
mark og semja síðan um skiptingu
á milli sín. Þar koma við sögu
Norðmenn, íslendingar, Rússar og
Færeyingar. Þetta verður mikið
vandaverk því að menn hafa ör-
ugglega skiptar'skoðanir hvað á
að leggja til grundvallar. Norð-
menn hafa hingað til ekki verið
til viðtals við okkur og því finnst
mér mikilvægt fyrir okkur að at-
huga hvort við eigum einhveija
veiðimöguleika. Þá fyrst
fara menn að taka eftir
því sem við segjum um
málið. “
Er stofninn þá orðinn
það sterkur að við get-
um hafið veiðar af krafti?
„Alþjóðahafrannsóknarráðið
hefur viljað halda aftur af veiðun-
um þangað til hrygningarstofninn
yrði kominn yfír tvær og hálfa
milljón tonna. Það bendir allt til
þess að það muni gerast á þessu
ári og þess vegna hafa Norðmenn
aukið veiðar sínar mikið í ár.
Norðurlandssíldin hefur gengið
vestar og vestar og undanfarin tvö
ár hefur hún komið vestur undir
okkar lögsögu í júlí, en ekki í
maí. Það er breytingin."
Má þá ekki búast við að hún
haldi áfram líkt og hún gerði í
gamla daga?
„Um það er érfitt að spá. Við
fiskifræðingar erum mjög spenntir
að fylgjast með því hvað hún ger-
ir. Spurningin er hvenær og hvort
hún tekur upp sitt fyrra hátterni.“
Þetta eru
spennandi
tímar