Morgunblaðið - 14.07.1994, Blaðsíða 24

24 FIMMTUÐAGUR 14. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 69U11. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á raánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
STAÐA
ÞÝZKALANDS
Clinton, Bandaríkjaforseti, sagði í opinberri heimsókn til
Þýzkalands um síðustu helgi, að Þýzkaland gegndi
lykilhlutverki í Evrópu og hvatti þýzku ríkisstjórnina til
þess að leggja Bandaríkjamönnum lið við lausn vandamála
víða um heim. Hann lagði ríka áherzlu á samband Banda-
ríkjanna og Þýzkalands og benti á, að það væri þýðingar-
meira nú um stundir en hin sérstöku tengsl Bandaríkja-
manna og Breta.
Yfirlýsingar Clintons um stöðu Þýzkalands hafa vakið
athygli en koma ekki á óvart. í allmörg undanfarin ár hef-
ur verið ljóst, að til þess mundi koma, að Þjóðveijar tækju
við því pólitíska hlutverki, sem óhjákvæmlega fylgir fyrr
eða síðar miklum efnahagsstyrk. Hins vegar hafa Þjóðveij-
ar sjálfir verið tregir til að taka við því hlutverki eða öllu
heldur axla þær byrðar. Eftir að sameining Þýzkalands er
orðin að veruleika og Þjóðverjar hafa komizt yfir erfiðustu
vandamálin í efnahagsmálum, sem leitt hafa af sameiningu
þýzku ríkjanna er ljóst, að Þjóðverjar geta ekki öllu lengur
vikizt undan því að taka á sig þá ábyrgð, sem fylgir sterkri
stöðu þeirra á meginlandi Evrópu.
Það hefur ekki farið á milli mála, að nágrannar Þjóð-
verja hafa haft vissar áhyggjur ef endurnýjuðum styrk
Þýzkalands. Þær áhyggjur eru skiljanlegar í ljósi sögunnar.
Þjóðverjar sjálfir hafa augljóslega haft áhyggjur af eigin
stöðu ekki síður en nágrannar þeirra og verið tregir til að
láta aðra finna fyrir styrk sínum. Þeir hafa farið með lönd-
um. En nú geta þeir ekki öllu lengur fylgt þeirri hógværu
stefnu. Það eru einfaldlega gerðar svo miklar kröfur til
þeirra, sem þeir verða að svara með einhveijum hætti.
Samvinna Evrópuríkjanna innan Atlantshafsbandalagsins
og síðustu árin í vaxandi mæli innan Evrópusambandsins
hefur orðið til þess að draga úr þessum áhyggjum á báða
bóga. Ljóst er að Þjóðverjar vilja beita styrk sínum innan
Evrópusambandsins á þann veg, að hann komi fram sem
sameiginlegur styrkleiki evrópsku ríkjanna á alþjóðavett-
vangi. Það er skynsamlegt en breytir engu um það, að
Þýzkaland hefur endurheimt fyrri stöðu á meginlandi Evr-
ópu og gegnir nú lykilhlutverki, hvort sem litið er til ann-
arra Vestur-Evrópuríkja eða Mið-Evrópuríkjanna, sem áður
lutu valdi Sovétríkjanna. Með sama hætti hafa Þjóðveijar
mikilvægu hlutverki að gegna í samskiptum við Rússa og
þekkja vandamál Rússa frá gamalli tíð betur en engilsax-
nesku þjóðirnar, Bretar og Bandaríkjamenn.
Tengslin við Bandaríkin hafa ráðið úrslitum fyrir Þjóð-
veija frá stríðslokum. Þegar hvað mest gekk á í Berlín fyr-
ir rúmum 30 árum kom John Kennedy í eftirminnilega heim-
sókn til borgarinnar og flutti ræðu yfir hálfri milljón Berlín-
arbúa, þar sem hann hvatti þá til dáða í baráttunni við
kommúnismann. Sú heimsókn og sú ræða gerði Berlínarbú-
um kleift að þrauka. í raun og veru voru Bandaríkjamenn
í hálfa öld sá bakhjarl, sem öllu skipti fyrir Þjóðveija.
Nú er Þýzkaland orðið þriðja mesta iðnaðarveldi heims
og eðlilegt að Bandaríkjamenn ætlist til þess að Þjóðveijar
taka á sig ábyrgð og skyldur,. sem því eru samfara. Þess
vegna má búast við að þátttaka þeirra í alþjóðamálum eigi
eftir að aukast mjög á næstu árum.
Á milli íslendinga og Þjóðverja hafa á löngum tíma skap-
ast sérstök tengsl. Fáar þjóðir hafa sýnt íslandi jafn mikinn
áhuga og ræktarsemi og Þjóðveijar. Þá er ekki fyrst og
fremst átt við þýzk stjórnvöld heldur almenning í Þýzka-
landi, sem hefur jafnan haft meiri áhuga á því að heim-
sækja ísland en fólk í flestum öðrum löndum. Þennan áhuga
höfum við íslendingar kunnað að meta. Við gerum okkur
einnig grein fyrir því, að Þjóðveijar sækja mikið til fornrar
menningararfleifðar okkar eins og sjá má í þýzku menning-
arlífi fyrr og síðar.
Áhugi og velvild almennings í Þýzkalandi nefur skilað sér
í afstöðu þýzkra stjórnvalda til hagsmunamála okkar íslend-
inga. Við höfum yfirleitt átt hauk í horni, þar sem þýzk
stjórnvöld eru, þegar á hefur reynt. I samskiptum okkar
við Evrópusambandið á næstu mánuðum og misserum skipt-
ir velvilji Þjóðveija miklu máli. Raunar má ætla, að hann
geti skipt sköpum um það, að hagsmunir okkar verði tryggð-
ir, þótt við kjósum að fara aðrar leiðir en frændur okkar á
öðrum Norðurlöndum í samskiptum við Evrópusambandið.
EVRÓPSKA EFNAHAGSSVÆÐIC
Þarf að
breyta
smásölu?
Skiptar skoðanir eru á því hvort breyta þurfí
frekar fyrirkomulagi ÁTVR á smásölu áfeng-
is. Gréta Ingþórsdóttir kannaði viðhorf
nokkurra ólíkra aðila til málsins.
Fjármálaráðuneytið hefur nú
til umíjöllunar bréf frá
Eftirlitsstofnun EFTA,
skammstöfuð ESA (EFTA
Surveillance Authority), vegna
einkasölu ríkisins á áfengi. Friðrik
Sophusson fjármálaráðherra hefur
sagt að bréfið sé trúnaðarmál en
bréf sem stofnunin sendi sendinefnd
Svíþjóðar hjá Evrópusambandinu
vegna sænsku áfengiseinkasölunnar
hefur ekki farið leynt. í bréfinu til
Svía er minnt á að í 16. grein samn-
ingsins um Evrópska efnahagssvæð-
ið, EES, hafi aðildarríkin skuldbund-
ið sig til þess að tryggja breytingar
á ríkiseinkasölum í viðskiptum þann-
ig að enginn greinarmunur verði
gerður milli ríkisborgara aðildarríkja
EB og EFTA hvað snertir skilyrði
til aðdráttar og markaðssetningar
vara. Samkvæmt túlkun ESA sam-
ræmist einokun í innflutningi, út-
flutningi og heildsölu ekki samn-
ingnum og hefði átt að leggjast af
1. janúar sl. ESA telur einokun í
smásölu geta samræmst samningn-
um sé áfengistegundum í engu mis-
munað eftir uppruna þeirra, þ.a. að
reglur um kaup og sölu áfengis séu
hlutlausar, að þær taki jafnt til allra
EES-landa og EES-þegna og að þær
séu skýrar og aðgengilegar öllum
almenningi.
Mikil breyting á starfsemi
ÁTVR
Sérpantanir af frísvæði
ÁTVR Iagði af sérlista þegar nýja
kerfið var tekið upp 1. mars. Hösk-
uldur segir að í staðinn fyrir hann
muni koma svokallaður sérvalslisti.
Inn á hann muni m.a. sennilega
koma 6-7 tegundir af bjór og honum
sé ætlað að bæta úr þörf nýjunga-
gjarnra. Vörur sem fari inn á hann
þurfi ekki endilega að koma aftur
heldur verði þær aðeins í sölu þar
um skamman tíma enda séu allar
þær vörur sem séu í reglubundinni
sölu á aðallista eða a.m.k. á reynslu-
lista. Höskuldur segir að viðskipta-
vinir geti komið með hugmyndir um
tegundir á sérvalslista, því sé ekki
illa tekið. Fyrir utan þann lista sé
öllum fijálst að biðja um sérpantan-
ir af frísvæðinu sem komið var á í
Tollvörugeymslunni á síðasta ári.
„Þar er talsvert magn af áfengi falt
með dags fyrirvara og þar geta ein-
staklingar keypt áfengi," segir
Höskuldur. Hann segir að engin
gjöld séu lögð á úttektir veitinga-
húsa af frísvæðinu en hins vegar
þurfi einstaklingar að greiða 230
króna pöntunarkostnað vegna
skeyta, faxa o.þ.h. Höskuldur sagð-
ist að vísu ekki vita hvaða gjöld
kunni að falla á vöru sem ________
þar er vegna geymslu en
sá sem geymi vín þar hljóti
að bera einhvern kostnað
af því. Vín sem keypt er
af frísvæðinu bera að öðru
uldur segir að biðtími frá því sótt
er um reynslusölu og þar til vara
kemst að sé mjög misjafn en skv.
heimildum Morgunblaðsins horfa
menn fram á allt að fimm ár í vinsæl-
ustu flokkunum.

Ættu að
bretta upp
ermarnar
1. mars sl. tók ÁTVR upp nýtt
fyrirkomulag um val á víntegundum
og varð að sögn Höskuldar Jónsson-
ar, forstjóra ÁTVR, mikil breyting
á starfsemi fyrirtækisins. Fyrir-
komulagið felst í því að framleiðend-
ur eða umboðsmenn þeirra sækja
um að koma áfengistegund á
reynslulista. Áfengið er flokkað eftir
gerðum og í sumum flokkum eru
undirflokkar eftir verði. í hverjum
flokki og/eða undirflokki er reynslu-
listi. Höskuldur segir að fyrsta varan
af reynslulista hafi komið í sölu 1.
júní sl., núna séu á bilinu 10-15
vörur í reynslusölu og um hver mán-
aðamót muni koma 5-10 vörur inn
í reynslusölu. Miðað er við að 20%
af þeim vörum sem eru á aðallista
í viðkomandi vöruflokki. Vara fer í
reynslusölu í þrjár útsölur ÁTVR og
þarf að ná 0,5% hlutfalli af allri sölu
í sama flokki til að komast á aðal-
lista. Til að tolla inni á aðallista
þarf hún að ná 1% heildarsölu tólf
mánuði á undan hveiju sinni. Hösk-
leyti nákvæmlega sömu gjöld og þau
sem seld eru í útsölum ATVR. Að-
spurður um hvort honum fyndist
óeðlilegt að gjöld ÁTVR af því
áfengi væru lægri vegna þess að
ÁTVR þyrfti ekki að bera geymslu-
kostnað sagðist Höskuldur ekki vilja
tjá sig um það atriði. „Mikið af þeirri
vöru sem kemur til okkar stendur
ákaflega stutt við.“
öðru lagi breyttist vín með hveijum
árgangi, þ.e. á 12 mánaða fresti.
Viðmælandinn sagði að áfengis-
framleiðendur sem framleiddu eftir-
sótt vín á hagstæðu verði hrektust
frá vegna þessara óaðgengilegu
reglna og þeim fyndist ekki taka
að selja á íslenska markaðinn. Hösk-
uldur sagðist ekki kannast við þessa
óánægju enda hefðu mörg hundruð
framleiðenda samþykkt að gangast
undir reglurnar. Engin mismunun
fælist í þessu vegna þess að þær
giltu jafnt gagnvart öllum framleið-
endum. Höskuldur sagði
að þær væru mjög svipað-
ar á hinum Norðurlöndun-
um.
Ennþá ber innfluttur
bjór 35% aukagjald á cif-
Reglurnar óaðgengilegar
Höskuldur sagði að samningagerð
sem tengdist þeim vörum sem hafa
farið inn á reynslulista hafi gengið
eðlilega fyrir sig og átakalítið.
ÁTVR setur erlendum framleiðend-
um þau skilyrði að þeir gefi fast
cif-verð (verð á hafnarbakka á
áfangastað) til 14 mánaða og skuld-
bindi sig þar að auki til þess að
varan haldist óbreytt í 14 mánuði.
Áfengisinnflytjandi sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að framleið-
endur væru óánægðir með þessi
skilyrði. Það væri í fyrsta lagi erfitt
fyrir þá að ábyrgjast óbreytt flutn-
ingsgjöld til svo langs tíma og í
verð. Sú gjaldtaka samræmist ekki
EES-samningnum. Höskuldur sagð-
ist ekki geta tjáð sig um það mál.
Verðlagningarreglur væru staðfest-
ar af fjármálaráðuneytinu. Auka-
gjaldið hefði upphaflega verið 72%
og það hefði verið lækkað mun hrað-
ar en upphaflega hefði verið áætlað.
Aukagjaldið var sett á til að bæta
stöðu innlendrar framleiðslu gagn-
vart hinni erlendu og átti að leggj-
ast af í áföngum.
Markmið í heilbrigðis-
og félagsmálum
í greinargerð með 16. grein EES
kemur fram að til þess að tryggja
stöðu sína ef deilumál vegna 16.
greinar kæmi fyrir dómstóla hafí
Norðurlöndin fjögur, Finnland, ís-
land, Noregur og Svíþjóð, gefið yfir-
lýsingu við samninginn þar sem
áréttað er að áfengiseinkasala sé
mikilvægur þáttur í stefnu þessara
ríkja í heilbrigðis- og félagsmálum.
I lögum um ÁTVR segir að mark-
mið hennar sé að afla ríkissjóði
tekna. Aðspurður um hvernig heil-