Morgunblaðið - 21.09.1994, Qupperneq 22

22 MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
Vörubílar og skriðdrekar
BOGI Pálsson bíla-
kaupmaður skrifaði at-
hyglisverða grein í
Morgunblaðið á dögun-
um. Bogi veltir því fyr-
ir sér hversvegna ríkis-
valdið sé að skattleggja
innkaup almennings á
fólksbifreiðum með
misjöfnum hætti. Allt
eftir því hvort um er
að ræða stóra og smáa
fólksbíla. Ennfremur
glundroðann sem leiðir
af því, að ríkisvaldið
hringli með tolla og
skattaprósentur eins
og dæmin sanni. Þann-
ig sé innkaupaæðum hrundið á
stað eitt árið en girt fyrir hið
næsta.
Gusugangur er líklega eitt af
þjóðareinkennum íslendinga, sbr.
minka, ref og fiskeldi.
Hvað sem skoðunum landsfeðr-
anna líður, þá er fólksbílinn löngu
orðinn lífsnauðsyn hjá hverri vísi-
tölufjölskyldu. I augum alþingis-
manna virðist hann samt ennþá
vera lúxusvara og því beri þeim
að hafa vit fyrir fólki og stýra inn-
kaupum þess á slíkum óþarfa.
Rétt eins og ríkið gerir með hinni
opinberu áfengismálastefnu.
Apparatamir (sovézkt hugtak)
virðast þó á seinni árum hafa áttað
sig á því í mörgum greinum, að
frumþarfir þjóðfélagsins til at-
vinnustarfsemi á ekki að nota til
tekjuöflunar, vilji maður efla þjóð-
arhag, með því að auka tekjur rík-
isins og fjölga embættismönnum.
Þessi skilningur byijaði að síast inn
með inngöngunni í EFTA og nán-
ara alþjóðlegu samstarfi í GATT
og EES.
Næg dæmi um skilningsskort á
því, hvers nútímaþjóðfélag þarfn-
ast, er þó enn að finna í okkar
tollakerfi eins og fram kemur á
afstöðunni til bílanna.
Áður fyrr voru aðeins skip og
vörur til þeirra og landbúnaðarvör-
ur og -tæki almennt undanþegin
tollum. Nú hafa jarðýtur, ámokst-
ursvélar, steypuhrærivélar, gijót-
mulningsvélar,
smíðavélar og flest
þessháttar fram-
leiðslutæki bæst í
þennan hóp.
Skriðdrekar vom
til skamms tíma í 30%
tolli. Nú er búið að
lækka þá niður í núll,
ef til vill vegna sam-
ræmingar við evr-
ópskar tollskrár, t.d.
Serbíu og Bosníu.
Vörubflar eru samt
kyrrir í 30% tolli hér
á landi.
Vegir tollskrárinn-
ar er margvíslegir.
Þar í er til dæmis að finna mörg
dæmi um velvilja þjóðar okkar í
garð Bandaríkjanna, hverra þegn-
ar fara á þyrlunum sínum að
bjarga hundruðum mannslífa okk-
ar. Við höfum 15% toll á til dæm-
is örbylgjuofnum frá Bandaríkjun-
um en engan á evrópskum ör-
bylgjuofnum. Þessa tollamismunun
er að finna í mörgum stórum vöru-
flokkum. Finnst mér, að við laun-
um Bandaríkjunum illa foma og
nýja vináttu með slíkri mismunun,
sér í lagi í ljósi bollalegginganna
um að ganga í tollabandalag EU.
Þungir vörubílar eru dýr tæki.
Þeir kosta margar milljónir stykkið
í innkaupum. Vörubíll er hinsvegar
frumframleiðslutæki rétt eins og
jarðýtur eða ámokstursvélar, sem
líka eru dýrar og bera nú enga
tolla. Skriðdreki er hinsvegar úr-
vinnslutæki ef hægt er að skil-
greina hann frekar.
Er samhengi í því að tolla vöru-
bíi 30%, sem er lestaður með toll-
frjálsum lyftara af físki frá toll-
fijálsu veiðiskipi til flutnings til
tollfijálss fískmarkaðar og fisk-
vinnslu til þess að búa til útflutn-
ingsverðmæti fyrir þjóðina? Er
samhengi í því að tolla vörubílinn,
sem ber stypuhrærivélina eða
steypudæluna en ekki það sem
hann ber? Af hveiju skyldi eiga
að tolla vörubíl hærra en önnur
tæki, sem notuð eru við húsbygg-
ingar almennings?
Vörubíllinn borgar fyrir afnot
af vegakerfínu með þungaskatti á
ekinn kílómetra og í sköttum á
olíuverði. Almenningur borgar fyr-
ir afnot sín af vegakerfínu með
sama hætti. Oft hafa alþingis-
mennirnir lofað okkur bættum veg-
um gegn því að við kyngdum hærri
benzínsköttum. Efndirnar hafa
hinsvegar brðið slitróttar, því að
þeir hinir sömu hafa oftar en ekki
stolið mestu af þessum auknu tekj-
um frá umferðinni í ótengd gælu-
verkefni sín.
En orðheldni alþingismanna er
önnur saga. Því eins og allir vita
þá er allt hægt á íslandi og enginn
er ábyrgur fyrir neinu, allra síst
alþingismenn. Nægir að nefna
Kröflu- og Blönduvirkjanir sem
dæmi.
Áhrifin á vörubíla-
flotann
Afleiðing þessarar tollastefnu á
vörubfla er sú, að endurnýjun
þungra vörubíla þjóðarinnar hefur
svo til stöðvast. Áf 3.257 þungum
vörubílum landamann eru nú nær
70% eldri en 10 ára. Næsta ár
verður þessi tala fyrirsjáanlega
hærri.
Eina meginhindrun í uppbygg-
ingu efnahags fyrrum austan-
tjaldsríkja álíta hagfræðingar vera
þá, að vörubílafloti þessara landa
er ónýtur vegna elli og viðhalds-
leysis. Skortur á flutningsgetu set-
ur hagvextinum skorður. Hvers-
vegna skyldu önnur lögmál gilda
á Islandi?
Álíta alþingismenn hér að við-
haldsvinna og varahlutaverzlun
fyrir vörubíla sé hagvaxtarígildi?
Telja þeir ef til vill að aukin tíðni
umferðarslysa og árekstra komi
fram sem hagvöxtur?
Eða eru gömlu góðu gildin í
hávegum höfð? Hvers vegna að
kaupa nýjan bíl meðan hægt er
að gera við þann gamla? Hvers
vegna að kaupa ný stígvél þegar
hægt er að bæta þau gömlu? Ollum
svona meiri háttar fjárfestingará-
formum almennings var stjórnað
af Fjárhagsráði hér í gamla daga,
í tollakerfi okkar
fínnast enn dæmi skiln-
ingsleysis á því, hvers
nútíma þjóðfélag þarfn-
ast, segir Halldór Jóns-
son, eins og fram kemur
í afstöðu til bílanna.
sem veitti kannske og kannske
ekki leyfi fyrir bílum og klofstíg-
vélum ofan frá Skólavörðustíg.
Það þykir víst ekki fínt lengur
að reka skömmtunarskrifstofur.
Þá er reynt að stýra neyslunni með
tollum og sköttum til hinnar réttu
niðurstöðu að mati þingmanna.
Þeir eru að minnsta kosti sann-
færðir um að vélarstærð bfla sé
málefni ríkisvaldsins, sem stýrir
henni því með hærri tollum á stærri
bíla.
Hverju þarf að stýra?
Bíll er auðvitað grunnnauðsyn
fyrir hveija fjölskyldu rétt eins og
önnur heimilistæki. Sterkbyggður
fjölskyldubíll veitir fjölskyldunni
aukna vernd í hættulegri umferð-
inni. Sé takmarkið færri slys og
líkamstjón, þá ætti sterkbyggði
bíllinn ekki að bera hærri tolla en
sá léttari. Sé athugað að kílóverð
venjulegra bíla og tækja er nokkuð
jafnt í innkaupi, virðist markaður-
inn einfær um að stýra neyslu al-
mennings.
Sé takmark ríkisvaldsins með
þessari tollamismunum ennþá það,
að draga úr benzínnotkun lands-
manna vegna oíukreppunnar 1980,
þá er núverandi stefna kannske
rökræn. En þessi kreppa er bara
liðin. Sterki bíllinn greiðir líka
hærri þungaskatt og skilur meiri
benzínsköttum og meiru í sam-
ræmda landgræðslusjóði olíufélag-
anna, sem selja okkur bónusbezín
til baráttu gegn ofbeit búsmalans.
Halldór Jónsson
Samfelldur skóladagur
er brýnni en lenging skólaárs
UNDANFARNAR
vikur hefur Ólafur
Einarsson, mennta-
málaráðherra, kynnt
nýja stefnumótun í
skólamálum, byggða á
tillögum stjórilskip-
aðrar nefndar, þar
sem m.a. er gert ráð
fyrir lengingu skóla-
ársins í 10 mánuði
með það fyrir augum
að unnt verði að stytta
framhaldsskólann um
eitt ár.
Kostar milljarð
Það ath'yglisverð-
asta við þessar tillögur er tvímæla-
laust, að þær gera ráð fyrir stór-
auknum útgjöldum ríkissjóðs til
menntamála. Verði virkum
kennsludögum í grunnskólum
fjölgað úr um það bil 150 í 180,
eins og rætt er um, fæli það í sér
nærri 20% aukningu kennslu-
magns á ári og má því gera ráð
fyrir, að launaútgjöldin ein í grunn-
skólum ykjust um a.m.k. 1.000
millj. kr. á ári hveiju.
Nú er það alkunna, að ráðherra-
tíð Ólafs Einarssonar hefur ekki
einkennst af aukningu framlaga
til skólamála. Þvert á móti hafa
útgjöld mjög verið
skorin niður með vísan
til þröngrar stöðu
ríkissjóðs. Samanlagð-
ur niðurskurður á
framlögum ríkisins til
menntamála árin
1991-1994 mun nema
liðlega 1.600 millj. kr.
Fyrsta spumingin sem
vaknar þegar rætt er
um þessar tillögur,
hlýtur því að vera sú,
hvort auknu fé verði
varið til skólamála á
næstu árum. Eru ráð-
herrar Sjálfstæðis-
flokksins sérlega lík-
legir til að koma með ný milljarða-
framlög til menntamála, miðað við
það sem á undan er gengið?
Aukin viðvera
Vorið 1991 voru samþykkt ný
grunnskólalög undir forystu þáver-
andi menntamálaráðherra, Svav-
ars Gestssonar, og um þau náðist
breið samstaða á Alþingi. Þar var
stefnt að samfelldum skóladegi
nemenda og einsetnum skóla sem
foreldrar hafa lengi lagt mikla
áherslu á.
Viðvera nemendanna er mjög
breytileg og börnin eru að koma
Rökstudd andmæli
gegn lengingu skólaárs-
ins vekja upp þá spum-
ingu, að mati Ragnars
Arnalds, hvort ekki
megi nýta níu mánaða
skólaárið miklu betur en
nú er gert.
heim úr skólanum á ýmsum tímum
sem aftur skapar foreldrunum erf-
iðleika. Oft eiga foreldrar kost á
máltíð í vinnu sinni en verða að
fara heim til að gefa börnunum
að borða. Samkvæmt lögunum frá
1991 átti að auka kennslutíma
yngri barna og koma á skólamált-
íðum á næstu þremur árum en
jafnframt að stefna að einsetnum
skóla á næstu tíu árum. Þetta hefði
gjörbreytt aðstöðu foreldra fyrst
og fremst í þéttbýli, þar sem for-
eldrar vinna oft báðir utan heimil-
is, en í sveitum þar sem er skóla-
akstur, er þessi tilhögun þegar
fyrir hendi. Áð auki voru strangari
ákvæði um hámarksfjölda nem-
enda í bekkjardeildum.
Launakostnaður ríkisins hefði
aukist vegna samfellds skóladags
um nokkur hundruð millj. kr. á
hverju ári. Þá er ótalinn kostnaður
við skólamáltíðir og mikill bygg-
ingarkostnaður sveitarfélaga til að
skólar verði einsetnir.
Hins vegar fór það svo, eftir að
ný ríkisstjórn tók við vorið 1991
og Ólafur Einarsson settist í
menntamálaráðuneytið, að þessum
áformum var stungið undir stól og
þar að auki þrengt að skólastarfinu
með ýmiss konar niðurskurði eins
og áður segir.
Skynsamleg stefna?
Nokkuð hefur verið rökrætt um,
hvort lenging skólaársins í 10
mánuði sé skynsamleg stefna. Því
til stuðnings er annars vegar bent
á fordæmi margra Evrópuþjóða
sem útskrifa stúdenta fyrr en við
gerum. Eins geti verið gott fyrir
foreldra á atvinnuleysistímum að
vita af börnum sínum í skóla, frek-
ar en að þau séu að slæpast iðju-
laus.^
Hins vegar er á það bent, að
þrátt fyrir allt fær stærsti hluti
unglinga einhver sumarstörf sem
bæði hafi mikið uppeldisgildi fyrir
þá og létta jafnframt undir fjár-
Ragnar Arnalds
Sé þeirri stefnu almennt fylgt,
að beintolla ekki frumframleiðslu-
tæki þjóðarinnar, svo sem klofstíg-
vél, sjóstakka, veiðarfæri og annað
það sem notast til verðmætasköp-
unar, þá er ómögulegt að segja
það rökrétt að tolla þunga vörubíla
umfram aðrar vinnuvélar.
Sé sú stefna talin rétt að tolla
ekki frumþarfir almennings öðru-
vísi en með neyzlusköttum og þjón-
ustugjöldum, þá ættu verðtollar á
fólksbifreiðar og aðrar bifreiðar
að vera í lágmarki eða hverfa.
Menn eiga að stýra neyslunni sjálf-
ir rétt eins og hún ræður sparnað-
inum.
Vörubíll er
framleiðslutæki
Hversvegna erum við um þessar
mundir að fagna bundnu slitlagi
'til Akureyrar? Er það til þess að
betur fari um Halldór Blöndal á
leiðinni norður? Eða er þetta gert
til hagvaxtarauka fyrir þjóðina?
Mig minnir, að bæði Daríus
Persakóngur og Rómveijar hafi
gert sér ljósa nauðsyn greiðra sam-
gönguleiða um ríki sín. Ég hygg
því að nútíma íslendingar, ættu
að geta gert sér þýðingu sam-
gangna á landi ljósa. En sumir
okkar eru auðvitað merkilegri en
aðir kjósendur og þessvegna bor-
um við líka göt í fjöll á Vestfjörðum
áður en við byggjum brú á Miklu-
braut.
Þegar maður fer að lesa toll-
skrána, með öllum þeim blaðsíðum
af núlltollum sem þar er að finna,
þá fer maður að velta því fyrir sér
hvort það væri ekki hægt að spara
eitthvað með því að loka þessari
bók og öllu sem henni fylgir. Gera
ísland að fríhöfn. Ríkisteknanna
má afla með öðrum hætti, svo sem
með verðtolli, veiðileyfasölu,
neyslusköttum, tekjusköttum og
þjónustugjöldum. En líklega er
þetta nú of mikið fyrir marga
íhaldssálina og því er settur punkt-
ur hér.
En meðan annað er ekki gert,
hver vegna ekki að reyna þá að
hafa samhengi í tollahugsuninni?
viðurkenna að vörubíll er fram-
leiðslutæki og nauðsynlegri fýrir
þjóðina heldur en tollfijálsir skrið-
drekar.
Höfundur er verkfræðingur.
hagslega. Veðrátta á íslandi er
ólík því sem er í nálægum löndum
og útivist á sumrin mjög mikilvæg
fyrir íslensk börn og unglinga. Auk
þess óttast margir, að lenging
skólaárs kynni að stuðla að aukn-
um námsleiða. Ef sú yrði raunin,
er til lítils barist, enda myndi
árangur af lengdri skólavist fljótt
glatast, ef athygli nemenda sljóvg-
aðist með auknum námsleiða.
Jafnframt er það talsvert efna-
hagslegt áfall fyrir þjóðina, ef
heimavistir nýtast aðeins til mót-
töku ferðamanna í tvo mánuði á
árihverju.
Ég tel, að þessi rökstuddu and-
mæli gegn lengingu skólaársins
hljóti að vekja upp þá spurningu,
hvort ekki megi nýta 9 mánaða
skólaárið miklu betur en nú er
gert. Ég er sannfærður um, að
fáist ríkisvaldið til að veija stórau-
knu fé til skólamála á næstu árum,
setji flestir foreldrar langþráð
markmið um samfelldan skóladag
og einsetinn skóla ofar á óskalist-
ann en tillöguna um lengingu
skólaársins. Það hefði verið hyggi-
legra fyrir Ólaf Einarsson þegar
hann skipaði 18 manna nefndina
um mótun skólastefnu að hafa þar
fulltrúa frá Kennarasamtökunum
innanborðs. En það var ekki gert.
Þar voru reyndar heldur ekki full-
trúar foreldra.
Ný skólastefna er nauðsyn. En
hún þarf að vera raunhæf og um
hana þarf að skapa sem breiðasta
samstöðu.
Höfundur er nlþingismuður og
fyrrverandi ráðherrn.