Morgunblaðið - 08.11.1994, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1994
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
NÝR
SJÁLFVIRKUR
OFNHITASTILLIR
VETRARSKOÐUN
Hefur þú hugleitt að fá
pípulagningamanninn til að stilla
hitakerfið í húsinu fyrir veturinn?
Þannig gœtir þú komist hjá
óþægindum og Lekkað
orkureikninginn.
= HÉÐINN =
VERSLUN
SELJAVEGI 2 SÍMI 91-624260
KAUPMENN - INNKAUPASTJÓRAR
Umbúbapappír
og jólapappír
Stórkostlega fallegt og fjölbreytt úrval
í mörgum breiddum og lengdum
áfrábæru verði.
Höfum einnig á lager glæsilegt
ill Guttormsson-Fjölval hf.
Mörkin 1 • 108 Reykjavík • Símar: 81 27 88 og 68 86 50 • Fax:*3 58 21
Nú er meiri þörf
fyrir þjónustu
en steinsteypu
I. Bráðasjúkrahús
Enska máltækið „in
splendid isolation",
þ.e. í skrautlegri ein-
angrun, kemur mér í
hug þegar rætt er um
framkvæmdagleði
okkar á íslandi t.d. í
byggingarmálum
sjúkrahúsa. Tilefnið
er, að á sama tíma og
nágrannaþjóðir draga
sem mest úr nýbygg-
ingum legudeilda
sjúkrahúsa, en auka
göngudeildar- og dag-
deildaraðstöðu, eru í
bígerð veruiegar ný-
byggingar við legudeildir sjúkra-
húsa hér á landi.
Þessi þróun er athyglisverð, því
að við búum hlutfallslega mjög vel
hvað varðar sjúkrarúm á íslandi
eins og kemur fram í næstu töflu.
Heildarfjöldi sjúkrarúma í
Norður-Evrópu 1992
á1000 íbúa
ísland .....................16,7
Noregur.....................14,5
Finnland....................12,5
Svíþjóð ....................12,4
Lúxemborg...................11,8
Holland ....................11,5
1960-1990 OECD Health Data.
1991-rl992 Secretarial estemate.
Fjöldi sjúkrarúma er svipaður á
íslandi og á öðrum Norðurlöndum
því að elli- og hjúkrunarheimili eru
talin með á Islandi en ekki á öðrum
Norðurlöndum. Um fjölda rúma á
bráðadeildum í Evrópu og í Banda-
ríkjunum og fækkun þeirra á síð-
ustu árin má lesa um í næstu töflu.
Fækkun rúma á bráðadeildum
í Evrópu og Bandaríkjúnum á
1000 íbúa á árunum 1980-1992
1980 1992
Svíþjóð 4,8 3,7
Danmörk 5,6 4.2
Noregur 5,4 3,5
Bretland 2,9 2,4
Bandaríkin 4,2 3,1
Sviss 7,1 6,2
Þýskaland 7,7 7,5
Belgía 5,5 4,8
ísland 4,8
1960-1990 OECD Health Data.
1991-1992 Secretarial estemate.
Rúmum á sérdeildum fækkaði
um 20% á tímabilinu 1980-1992.
Þrátt fyrir verulega fækkun rúma
hefur legutími styst verulega.
Legutími á bráðadeildum
sjúkrahúsa á Vesturlöndum
1970 1992
Finnland Danmörk 12,8 12,5 8,0 6,3
Noregur 14,8 6,9
Svíþjóð 11,0 6,0
Bretland 9,8 6,0
Bandaríkin 8,2 7,2
Holland 18,8 10,6
Sviss 15,5 12,1
ísland 6,3
1960-1990 OECD Health Data.
1991-1992 Seerelarial eslemate.
Meðallegutími vartæpir 14 dag-
ar 1970 en er nú rúmir 7 dagar.
Þrátt fyrir verulega fækkun
rúma á sérdeildum styttist legu-
tíminn að meðaltali um 48% á
árunum 1970-1992. Legutími á
íslenskum sjúkrahúsum er styttri
en meðallegutími margra sjúkra-
húsa á Vesturlöndum. Aðalástæð-
ur styttingar legutímans eru m.a.
eftirfarandi:
Allt að 50% skurðaðgerða eru
nú framkvæmdar utan
spítala eða á göngu-
og dagdeildum. Lík-
legt er að þetta hlut-
fall hækki verulega á
næstu árum m.a.
vegna tilkomu betri
tækni.
Mjaðmaaðgerðir:
Legutíminn hefur
styst um margar vik-
ur.
Kransæðasjúkdóm-
ar: Áður fyrr voru
þessir sjúklingar vi-
staðir í 4-6 vikur en
nú er meðallegutíminn
1-2 vikur. Vegna
betri tækni gengst
mun eldra fólk undir aðgerðir en
fyrr.
Magasár: Áður fyrr lágu sjúk-
lingar í 4-6 vikur á sérstökum
matarkúr en nú hefur þessum
sjúklingum fækkað mikið vegna
nýrrar og kröftugri lyfjameðferðar
utan spítala.
Lýtaaðgerðir eru í vaxandi
mæli gerðar utan spítala.
Kögunaraðgerðir í kviðarholi og
t.d. vegna gallsteina og annarra
kviðarholsaðgerða hafa stytt legu-
tímann vegna aðgerðar um 1-2
vikur.
Nýrnasteinar: Steinbijótur
(Mjölnir) hefur stytt legutímann
um 2-3 vikur. Kostnaður við að-
gerðir hefur þó ekki minnkað.
Aðgerðir á börnum sem áður
voru framkvæmdar á sjúkrahúsum
eru gerðar utan spítala eða á mót-
tökudeildum.
• Flutningur hjúkrunarsjúklinga
frá bráðadeildum til elli- og
hjúkrunardeilda.
• Sólarhrings heimaþjónusta fyrir
aldraða hefur verið stórefld.
• Efling á heilsugæslu.
Víða kemur fram að aukin krafa
um sparnað í heilbrigðisþjónustu
hafi þvingað fram fækkun rúma.
í nágrannalöndunum hafa
sjúkrahótel sem rekin eru inni á
sjúkrahúsum eða á lóð sjúkrahús-
anna rutt sér til rúms. Jafnvel á
Bretlandi, en þar þykja menn
nokkuð íhaldssamir. Sjúkrahótelin
taka við 15-20% sjúklinga bráða-
deilda 1-3 dögum eftir aðgerð og
fækka þar með rúmum á bráða-
deiid.
Biðlistar hafa heldur lengst á
íslandi vegna þess að:
1) Ný tækni hefur aukið aðsókn
eftir aðgerðum, en eldri sjúklingar
gangast nú undir aðgerðir frekar
en áður.
2) Skortur á heimaþjónustu og
hjúkrunarrými t.d. í Reykjavík.
3) Við erum sein til þess að
taka í notkun sjúkrahótel hin nýju.
4) Fækkun stærri og minni að-
gerða á litlu sjúkrahúsunum á
landsbyggðinni hefur skapað aukið
álag á stærri sjúkrahúsin.
5) Eins og áður hafa skriffinnar
gert rangar fjárhagsáætlanir fyrir
rekstur bráðasjúkrahúsa. íslend-
ingum virðist vera fyrirmunað að
gera haldbærar áætlanir. Skortur
á raunhæfum áætlunum hefur því
skapað skuldahala og aukið veru-
lega vinnuálag á sjúkrahúsum.
Skuldahali og mikið vinnuálag er
þó ekki alíslenskt fyrirbæri. Sem
dæmi má nefna að skuldahali
frönsku sjúkrahúsanna samsvarar
því að íslensku sjúkrahúsin skuld-
uðu um 2 milljarða íslenskra kr.
árið 1993. Yfirleitt hefur þó þessi
breyting orðið til þess að heildarút-
gjöld hækka ekki frá ári til árs
eins og áður. í Danmörku og víðar
hefur örri fækkun smásjúkrahúsa
einnig fylgt aukinn heildarkostn-
aður því að smáaðgerðir litlu
sjúkrahúsanna fylla nú skurðstofur
stærri sjúkrahúsanna og legu-
tíminn er dýr þar á bæjum.
II. Sjúkrahús á landsbyggðinni
Smám saman hefur skurð-
læknaþjónusta lagst af á minni
sjúkrahúsum úti á landsbyggðinni
samfara bættum samgöngum. Má
t.d. nefna Patreksfjörð, Hvamms-
tanga og Egilsstaði. í framtiðinni
verður skurðlæknaþjónusta aðal-
lega á Akranesi, Isafirði, Akur-
íslendingum virðist vera
_
fyrirmunað, segir Olaf-
—
ur Olafsson, að gera
haldbærar áætlanir.
eyri, Neskaupstað, í Vestmanna-
eyjum, Keflavík og á Selfossi. Trú-
lega verður þó að halda uppi „feril-
vakt“ í skurðlækningum á Sauðár-
króki, Siglufirði og Húsavík. Uppi
hafa verið hugmyndir um að leggja
niður skurðlæknaþjónustu á síðar-
nefndu sjúkrahúsunum. Hér verð-
ur þó að fara með gát. Vissulega
verða þessi sjúkrahús aðallega rek-
in sem hjúkrunarsjúkrahús, en
búsetuskilyrði, atvinna og íbúa-
íjöldi vega þungt þegar ákvarðanir
eru teknar um bráðaþjónustu. Við
sem sitjum í Reykjavík gleymum
gjarnan eða höfum aldrei upplifað
þá óöryggistilfinningu sem fylgir
skorti á bráðaþjónustu á sviði heil-
brigðismála. Forsenda búsetu t.d.
barnafóiks og eldra fólks á þessum
stöðum er góð og nærtæk heil-
brigðisþjónusta. Það hefur geig-
vænleg áhrif ef þessir íbúahópar
hverfa frá framangreindum stöð-
um. Þeim er sinna áætlunargerð í
heilbrigðismálum hættir til þess
að horfa aðeins á kostnað við einn
þátt þjónustunnar en gleyma fé-
lags- og atvinnuþáttum sem eru
mjög samtvinnaðir heilbrigðisþjón-
ustunni.
Lokaorð
Við búum einna best varðandi
fjölda bráðasjúkrarúma hér á landi
miðað við Evrópulönd. Afköst, t.d.
útskriftartíðni, er þó sambærileg
við nágrannalöndin og gefur það
góða hugmynd um framleiðnina.
Við megum ekki láta fram-
kvæmdagleðina leiða okkur í
ógöngur. Vonandi upplifum við
ekki svipaða offjárfestingu í heil-
brigðisþjónustunni og öðrum
greinum. Sér í lagi þegar fjöldi
rúma á bráðasjúkrahúsum standa
nú ónýtt dag hvern.
Gífurlegt álag er nú á bráða-
sjúkrahúsum, t.d. á Borgarspítala.
Iðulega verður að senda innkallaða
sjúklinga heim vegna þess að rúm-
in fyllast af bráðasjúklingum. í dag
skortir því fé til þjónustu á þéttbýl-
issvæðum en ekki til steinsteypu.
Byggingar verða að bíða betri
tíma.
Einhliða ákvarðanir um sam-
drátt í sjúkrastofnanaþjónustu úti
á landsbyggðinni mega ekki verða
til stórfjölgunar smáaðgerða á
skurðstofum stóru sjúkrahúsanna
í þéttbýli, vaxandi óöryggi íbúa á
landsbyggðinni og jafnVel byggð-
aröskunar.
Ólafur Ólafsson
I
)
)

i
i
i
i
í
Í
I
I
I
I
9
9
\i
i
i
í
9
Höfundur er landlæknir.