Morgunblaðið - 23.12.1994, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
Dýraglens
Grettir
Tommi og Jenni
Ljóska
Ferdinand
Smáfólk
Já, kennari.
kalt úti.
Það er
I P LIKE an
ICE CREAM
CONE(PLEASE
DO YOO MINID MITTEN
M0NEY7THI515 50ME
MONE'l' THAT'5 [JEEN
IN MY MlTTEN
ONE MORE
QUE5TI0N..
'-----<r"
Ég vil gjarnan
fá einn rjómaís,
takk.
Er þér sama þó að þú
fáir vettlinga-peninga?
Þetta eru peningar sem
hafa verið í vasa mín-
um síðan í fyrravetur.
Ein spurning í
viðbót.
HOL) DO YOU EAT
ICE CREAM
THROUSH A
WOOLEN 5CARF7
Hvernig borðar
maður rjómaís í
gegnum ullartrefil?
BREF
ITL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sími 691100 • Símbréf 691329
Áfellumst ekki
sígauna
Frá Hjalta Kristgeirssyni:
„ÞETTA þjófahyski er mest sígaun-
ar,“ segir Ásgerður Ingimarsdóttir
framkvæmdastjóri Öryrkjabanda-
lagsins í 4. tölublaði Fréttabréfs
þess 1994. Ásgerður er að segja frá
för sinni og nokkurra annarra ís-
lendinga á fjölþjóðlega ráðstefnu um
endurhæfingu fatlaðra síðastliðið
haust í Búdapest í Ungveijalandi. í
skrifi sínu ræðir hún vitaskuld aðal-
lega um ráðstefnuna og málefni
fatlaðra en í framhjáhlaupi drepur
hún á kynni sín af landi og þjóð.
Ásgerður Ingimarsdóttir segir:
„ ... vorum við vöruð við vasaþjóf-
um, sem við óneitanlega urðum illi-
lega vör við. Þetta þjófahyski er
mest sígaunar, sem Ungveijar segja
flæða yfir landamæri Rúmeníu - í
hinum hluta landsins segja þeir slíka
þjófnaði ekki þekkjast."
Það er nefnilega það. „Að ferðast
til annarra landa er alltaf áhuga-
vert,“ ekki er nema sjálfsagt að
taka undir með Ásgerði um það.
Kynni af öðrum þjóðum ættu vissu-
lega að vera til góðs, auka skilning
meðal fólks af ólíkum uppruna og
draga úr fordómum. í tilvitnuðum
orðum Ásgerðar koma þó fram for-
dómar og skilningsskortur sem allt-
of mikið er um að meðal „sannra“
Ungveija, en telja má óþarft að
gesturinn flytji með sér heim það í
fari gestgjafa sinna sem síst er þeim
til fremdar.
Hveijir eru Ungveijar?
Hverir eru annars Ungveijar? Að
mínu mati einfaldlega allt það fólk
sem á heima í Ungveijalandi. Meðal
þess fólks eru mörg hundruð þúsund
af svonefndum sígaunum, fólki ann-
ars uppruna en hinir „sönnu“ Ung-
veijar (madjaramir) en hefir deilt
með þeim landi og lofti í hartnær
600 ár (árið 1416 er fyrst minnst
á sígauna í ungverskum heimild-
um). Kjörum hafa sígaunar ekki
deilt meðal hinna aumu: atvinnu-
leysi, ólæsi, óþrifnaður og réttinda-
leysi, það er þeirra hlutskipti. Þeir
em í þjóðfélagslegum skilningi fatl-
aðir. Sígaunar hefðu ef til vill átt
að vera til umfjöllunar á ráðstefn-
unni hennar Ásgerðar!
Forfeður hinna madjörsku Ung-
veija komu til núverandi lands síns
500 ámm á undan sígaunum. Og
þeir komu ekki með friði. Þeir börð-
ust til lands og höfðu sigur. Þúsund
ámm síðar er enn talsvert um það
að Ungveijar (hinir sönnu, vel að
merkja) líti niður á jaðarþjóðir lands
síns vegna þess blóðuga landnáms.
Sígaunar em taldir uppmnnir á
Indlandsskaga og tunga þeirra er
skyld Evrópumálum, þ. á m. okkar,
en óskyld ungversku. Sígaunar hafa
- í mestu friðsemd - dreifst um
öll Evrópulönd (nema ísland) og þeir
em ugglaust miklu fleiri í Póllandi
og Rúmeníu en í landi Ungveija.
Eigi að síður finnst mörgum að
Ungveijaland sé fremur land sígauna
en nokkurt annað land þar sem þeir
búa. Hvemig stcndur á því? Vegna
vasaþjófanna kannski? Ónei.
Ásgerður Ungveijalandsfari
nefnir að sígaunahljómsveit hafí
leikið við þá hátíðlegu athöfn þegar
ráðstefnan góða var sett. Það var
ekki nema að vonum. Sígaunar og
ungversk þjóðlög em nefnilega óað-
skiljanleg. í stuttu máli og með
nokkurri einföldun má segja að síg-
aunar í Ungveijalandi hafí týnt sín-
um þjóðlögum og Ungveijar hins
madjarska stofns hafi einnig týnt
sínum, en sígaunar hafí endumnnið
ungversku þjóðlögin í sínum stíl og
gefíð þau þannig þjóðinni og heim-
inum. Enginn getur leikið gömlu
lögin af annari eins innlifun og sí-
gaunasveitin. Fiðlarinn eða prímas-
inn er oftar en ekki ólærður á skóla-
vísu en ræður samt yfir mögnuðum
tón og þeirri leikni sem laðar fram
bros og þó oftar tár á ungverskum
áheyrendum. Ungveiji hins hreina
upprana syngur lögin sín, en hinn
óhreini, sígauninn, leikur þau á
hljóðfærið. Þannig er sígauninn
ómissandi hluti þess þjóðlega og
ungverska.
Hæfileikaríkt fólk
Eitt af því skemmtilega sem Ás-
gerður sá í Ungveijalandi var
hestabúgarður. Hveijir skyldu nú
hafa tamið hestana? Trúlega síg-
aunar. Hveijir jáma hestana? Áreið-
anlega sígaunar. Hveijir smíða
skeifumar? Sígauriar. Hestaprang,
umhirða hesta og járnsmíði eru að-
alverkefni sígauna frá fornu fari -
og músíkin.
Sígaunar em ekki hæfileikalaust
fólk, fjarri því. En þeir eiga það
sammerkt annarri tegund fólks sem
einnig hefur auðgað þjóðlíf Evrópu-
landa um aldir, gyðingum, að þeir
eru friðsamt fólk í sínum evrópsku
heimkynnum og hafa aldrei barist
þar til landa eða ríkis.
Untermenschen, undirmálsfólk,
kallaði Hitler þetta friðsama fólk
og sendi það í gasið frá I.G. Farb-
en. Og kannski" megum við minnast
þess að hann ætlaði fötluðum sama
hlutskipti.
Nú undir lok þessa skrifs skal
vikið lítillega að vasaþjófunum.
Auðvitað eru sígaunar þeirra á með-
al. Vasaþjófar koma úr hópi utan-
garðsfólksins. Og enginn er meira
utangarðs en einmitt sígaunar. Sér-
hver félagsfræðileg athugun á kjör-
um snauðasta fólksins í Ungveija-
landi (og fleiri löndum) leiðir í-ljós
að níu tíundu slíkra em sígaunar.
Það er auðvelt að láta sér sjást yfír
félagslega misskiptingu og tala um
kynþátt í staðinn. Landsstjórnend-
um þykir jafnan vænt um svoleiðis
afgreiðslu mála og ýta undir þann
skilning hjá eigin fólki og gestum.
í staðinn fyrir að segja sem rétt er:
Þetta em fátæklingarnir okkar -
segja alltof margir í Ungvetjalandi:
Þetta em sígaunarnir þeirra, sí-
gaunarnir úr Rúmeníu (eða hvaða
grannland menn vilja nú nefna).
Og þá er gleymt 600 ára samlífi sem
hefir verið býsna farsælt fyrir ung-
verska menningu.
Á jólaföstu 1994.
HJALTI KRISTGEIRSSON,
Víðivangi 10, Hafnarfírði.
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók verður framvegis varðveitt f
upplýsingasafni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu það-
an, hvort sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu
efni til birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.