Morgunblaðið - 10.01.1995, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 10. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
4-
MALEFNI HAFNARFJARÐARBÆJAR
L
Úttekt Löggiltra endurskoðenda hf. á viðskiptum Hagvirkis-Kletts við Hafnarfj ar ðarbæ
JÚTTEKT sem Löggiltir endurskoðendur
hf. unnu fyrir Magnús Gunnarsson
formann bæjarráðs Hafnarfjarðar og
Magnús Jón Ámason bæjarstjóra
Hafnaríjarðar kemur fram að aldrei hafí náðst
aðjafna fyrirframgreiðslur sem Hagvirki-Klett-
ur fékk frá Hafnarfjarðarbæ árin 1992-94 upp
í verk fyrir bæinn. Þá telja endurskoðendumir
að ábyrgðarveitipgar bæjarsjóðs til Hagvirkis-
Kletts á ámnum 1992 og 1993 hafí brotið í
bága við sveitarstjómarlög. Hér á eftir fer
skýrsla endurskoðendanna orðrétt:
Að beiðni yðar höfum við farið yfir við-
skipti Hagvirkis-Kletts hf. við Hafnarfjarð-
arbæ og eru niðurstöður okkar eftirfarandi:
í fyrstu er rétt að geta þess, að nokkrum
vandkvæðum er bundið að ná utan um ein-
stök verk, sem fyrirtækið hefur unnið fyrir
bæjarsjóð, og gera þau sérstaklega upp hvert
fyrir sig. Þó hefur á árinu 1992 tekist með
allgóðri vissu að leiða fram stöðu verka í lok
ársins eins og fram kemur á meðfylgjandi
yfirlitum. Á árinu 1993 er þetta á hinn bóg-
inn erfiðara en litið er á að innborganir og/eða
innlagðir reikningar gangi upp í elstu skuld.
Sama á við um árið 1994.
Lítum þá nánar á viðskiptin við Hagvirki-
Klett hf. vegna verkefna sem félagið hefur
unnið að fyrir Hafnarfjarðarbæ.
Aldrei náðist að
um að af hverjum reikningi vegna þessara
verka skyldu ganga 20% til niðurgreiðslu
skuldarinnar. Jafnframt yrði gefinn út trygg-
ingarvíxill að fjárhæð 29 millj. króna sem
skyldi standa þar til fyrirframgreðslan væri
greidd niður að fullu. Framkvæmd þessa sam-
komulags varð sú, að inn á það greiddust
u.þ.b. 17 millj. króna með reikningum. Einn-
ig voru færðar 3 millj. króna til lækkunar
fyrirframgreiðslunni, sem er hluti innborgun-
ar með skuldabréfí í árslok 1993.
Hinn 30. nóv. 1993 eru bakfærð gatna-
gerðargjöld að fjárhæð kr. 7.372.241 vegna
lóðarinnar Helluhraun 18, og hefði mátt ætla
að bæjarsjóður fengi þá lóðina afhenta til
baka tl endurúthlutunar. í ljós hefur komið
að lóðin var boðin upp á opinberu uppboði
hinn 24. september 1992 ög slegin íslands-
banka hf.
Hinn 29. desember 1993 gefur Hagvirki-
Klettur hf. út skuldabréf að fjárhæð 45,2
millj. króna með tryggingu í væntanlegum
verksamningi um útrásir. Bréf þetta seldi
bæjarsjóður fljótlega, en leysti til sín aftur
hinn 25. maí 1994. Fyrsti gjalddagi bréfsins
var hins vegar 15. júní 1994 og var því aldr-
ei látið reyna á innheimtu þess.
6. Árið 1994
1. V erksamningnr vegna Mosahlíðar
í maí 1992 var undirritaður verksamningur
á milli Hafnarfjarðarbæjar og Hagvirkis-
Kletts hf. um framkvasmdir við gatnagerð
og lagnir í Mosahlíð. í 2 gr. samningsins
segir svo: „Greiðslur fara fram eftir á sam-
kvæmt uppgjöri, sem gert skal á tveggja
vikna fresti. Uppgjörið skal vera í samræmi
við stöðu verksins hveiju sinni og miðast við
það einingaverð sem tilboðið byggist á. Verk-
kaupi áskilur sér rétt til að greiða aIlt að
helmingi hverrar greiðslu með víxlum sam-
þykktum eða útgefnum af verkkaupa, með
gjalddaga allt að tveimur mánuðum eftir
greiðsludag viðkomandi reiknings. Verktaki
ber kostnað af víxlum þessum. “
Samkvæmt bókhaldi bæjarsjóðs eru Hag-
virki-Kletti hf. greiddar hinn 3.4. 1992 10
millj. króna með 10 einnar millj. króna víxlum,
sem allir eru á gjalddaga 10. júní 1992. Hinn
15.4. 1992 eru svo greiddar 6 millj. króna
með 3 víxlum (1 millj., 2 millj. og 3 millj.)
með gjalddaga 15.6. 1992, og hinn 24.4. 1992
eru greiddar 7 millj. króna með 4 víxlum (3x2
millj. og 1 millj.) með gjalddaga 24.6. 1992.
Samkvæmt bókhaldi bjarsjóðs er fyrsti reikn-
ingur Hagvirkis-Kletts hf. vegna verksir.s að
ijárhæð kr. 3.035.847 og er hann bókaður
30. apríl 1992 og greiddur sama dag. Ekki
verður séð að þessi framkvæmd sé í samræmi
við áður tilvitnuð ákvæði verksamnings.
Næsti reikningur frá Hagvirki-Kletti hf.
berst svo í maí 1992 og er hann greiddur
jafnharðan en ekki skuldajafnað upp í þá
fyrirframgreiðslu að fjárhæð 23 millj. króna
sem innt var af hendi í apríl. Ennfremur eru
hinn 8. maí greiddar 7 millj. til viðbótar fyrri
fyrirframgreiðslu, sem í heild er þá orðin 30
millj. króna.
í júní 1992 er gert samkomulag á milli
Hagvirkis-Kletts hf. og bæjarsjóðs Hafnar-
fjarðar, sem kveður á um að 50% af reikning-
um Hagvirkis-Kletts hf., vegna ____________
framkvæmda í Suðurhöfn, gangi
til greiðslu skuldar félagsins við
bæjarsjóð. Segir í samkomulaginu
að miðað skuli við því að ná skuld-
inni niður með þessum hætti um
vinna upp í fyr-
irframgreiðslu
Það sama gerist á árinu 1994 og á árunum
á undan, þ.e. að reikningar vegna verka eru
flestir greiddir þegar þeir berast.
Nettóbreyting heildarskuldar félagsins við
bæjarsjóð er ákaflega lítil, en hún lækkar á
árinu úr 55,1 millj. í árslok 1993, í 54,0 millj.
í árslok 1994, þegar tekið hefur verið tillit
til gatnagerðargjalda vegna Helluhrauns 18
sem veruleg óvissa ríkir um.
7. Niðurstaða
ins berist í desember, en þeir eru greiddir
nánast samdægurs án tillits til nefndrar fyrir-
framgreiðslu.
3. Árið 1992 samandregið
Af framansögðu virðist okkur að skuld
Hagvirkis-Kletts hf. í árslok 1992, sem nem-
ur u.þ.b. 29 millj. króna, sundurliðist þannig
í megin atriðum:
Fyrirframgr. vegna Mosahlíðar
Fyrirframgr. v/tónlistarskóla
og safnaðarheimilis
Aðrir liðir
þús.
18.000
14.500
853
Samtals
Geymslufé á sór reikningi
dregst fró
Kr. 33.352
- (4.337)
Nettó staða í árslok 1992
Kr. 29.016
Greidslur ekki
í samræmi við
verksamning
Að auki hafði bæjarsjóður gengist í ábyrgð
fyrir alls fimm víxlum samtals að fjárhæð
25 millj. króna með gjalddögum í febrúar
1993 sbr. tl. 4 hér á eftir.
Við getum ekki séð að þær fyrirfram-
greiðslur, sem greiddar voru í apríl 1992 inn
á verk vegna Mosahlíðar, séu gerðar á grund-
velli bókaðra samþykkta bæjarráðs. Verður-
því ekki hjá því komist að velta því fyrir sér
hvort hér hafí verið um óheimilar greiðslur
að ræða. Nokkuð er ljóst að þær eru ekki í
----- samræmi við þann verksamning
sem fyrir liggur. Eins og fram
kemur á meðfylgjandi yfírliti, sem
sýnir stöðu skuldarinnar eftir
hveija færslu í bókhaldi, er ljóst
að skuldastaðan á árinu 1992 fer
samtals 66,4 millj. króna. Þetta samkomulag
virðist halda gagnvart Hafnarsjóði, en bæjar-
sjóður brýtur sig út úr því strax 14. ágúst
með því að greiða Hagvirki-Kletti hf. 20
millj. króna með tveimur 10 millj. króna víxl-
um á gjalddaga 28.9. og 13.10. 1992.
Hinn 3.7. 1992 er félaginu svo greidd fyrir-
fram 21 millj. króna með víxlum á gjalddaga
3.9. 1992, og er skuld Hagvirkis-Kletts hf.
við bæjarsjóð þar með komin í 59,2 millj. króna.
Hún lækkar svo þannig, að í byijun nóvember
er hún komin niður í 14,8 millj. króna. Hinn
13.11. greiðir svo bæjarsjóður 10 millj. og
16.11. 8 millj., eða samtals 18 millj. króna inn
á reikning Hagvirkis-Kletts hf.
niður fyrir 30 millj. króna aðeins á tímabilinu
30. október til 13. nóvember. Skuld vegna
30 millj. króna fyrirframgreiðslu snemma árs
1992 er því viðvarandi alveg frá því í apríl
og þar til um áramót, þrátt fyrir það sam-
komulag sem gert var 2. júní 1992 og áður
er vitnað til.
3. Hönnunarvinna á leikskóla fyrir bæjar-
sjóð sem fyrirhugað er að Hagvirki-Klettur
hf. byggi.
4. Hönnunarvinna vegna skolpútrása sem
Hagvirki-Klettur hf. hefur unnið að fyrir
bæjarsjóð.
5. Tryggingarvíxill að fjárhæð 16 millj.
króna útgefinn af Jóhanni G. Bergþórssyni.
Samskonar ábyrgð er svo veitt 19. janúar
1993, þá fyrir fimm víxlum samtals að fjár-
hæð 18 milij. króna, allir með gjalddaga 19.3.
1993. Baktryggingar eru hinar sömu og
gagnvart fyrri ábyrgðinni og eiga þessar
tryggingar því samanlagt að standa fyrir 43
millj. króna.
Hinn 18. febrúar 1993 innleysir bæjarsjóð-
ur 23 millj. króna af þeim 25 millj. króna
víxum sem gengist var í ábyrgð fyrir 18.
desember 1992 og hinn 7. apríl 1993 eru svo
allir fimm víxlarnir sem gengist var í ábyrgð
fyrir hinn 19. janúar 1993 einnig innleystir.
Samtals varð bæjarsjóður því að innleysa 41
millj. króna af þeim ábyrgðum sem veittar
voru.
Mjög hæpið er að veiting framangreindra
ábyrgða standist 89. grein sveitarstjórnarlaga
sem kveður m.a. á um það að sveitarstjómum
sé aðeins heimilt að veita einfaldar ábyrgðir
til annarra aðila gegn tryggingum sem hún
metur gildar. Það orkar að okkar áliti tvímæl-
is, svo ekki sé meira sagt, að þær tryggingar
sem í té voru látnar geti talist gild- ___
ar í skilningi nefndra laga. Bókanir í bæj-
5. Árið 1993 arráði mjög
Fram kemur í bókhaldi að meiri- Ófullkomnar
hluti reikninga fyrir verk sem unn- ————
in voru fyrir bæjarsjóð á árinu 1993 voru
4. Ábyrgðir vegna víxla
2. Tónlistarskóli og safnahús
Síðla árs 1992 er gerður verksamningur
um byggingu safnaðarheimilis og tónlistar-
skóla. Hefjast framkvæmdir í sept./okt. og
berst fyrsti reikningur í október, og er greidd-
ur þá strax. Sama er að segja um reikning
nr. 2 sem berst í nóvember og er greiddur
20. sama mánaðar. Hinn 30. nóvember eru
hins vegar greidar 14,5 millj. króna sem fyrir-
framgreiðsla inn á þetta verk. Þessi upphæð
stendur óbreytt í árslok 1992 þrátt fyrir að
reikningar að fjárhæð ca. 6 millj. vegna verks-
Hinn 18. desember 1992 samþykkir bæjar-
sjóður að ábyrgjast alls fimm víxla sem Hag-
virki-Klettur hf. er greiðandi að. Víxlar þess-
ir voru samtals að fjárhæð 25 millj. króna
með gjalddögum 11.2.-15.2. og 18.2. 1993.
Til baktryggingar ábyrgðinni samþykkti
Hagvirki-KIettur hf. eftirfarandi tryggingar:
1. Skuldajöfnun reikninga frá Hagvirki-
Kletti hf. vegna verka sem félagið var að
vinna fyrir bæjarsjóð samkvæmt verksamn-
ingum, þ. á m, gatnagerðarframkvæmdum í
Mosahlíð, byggingu tónlistarskóla og safnað-
arheimilis og önnur verk ótalin annars staðar.
2. Uppsafnað geymslufé vegna framantal-
inna verka. (Hér er rétt að vekja athygli á
því, að geymslufé er ætlað að vera tiygging
verkkaupa fyrir vanefndum ýmiskonar sem
verkkaupi kann að verða fyrir af hálfu verk-
sala.)
greiddir nánast strax og þeir bárust. Þó bár-
ust ca. 15 millj. í reikningum í janúar og
febrúar sem ekki voru greiddir, en á móti
kemur innlausn á víxlum að fjárhæð 23 millj.
króna eins og sagt er frá hér í tl: 4 að fram-
an og er skuld félagsins komin í 40 millj. í
lok febrúar 1993.
Gatnagerðargjöld vegna lóðarinnar Háholt
15-17 eru bakfærð 28. febrúar og lóðin af-
hent bæjarsjóði. í febrúar og september inn-
leysir bæjarsjóður skuldabréf þau sem Hag-
virki-Klettur hf. gaf út vegna gjaldanna og
bæjarsjóður hafði selt. Bakfærsla lóðarinnar
og innlausn skuldabréfanna leiðir því aðeins
til lækkunar á skuld félagsins um 2,3 millj.
króna sem er samsvarandi fjárhæð og greidd
var í upphafí með húsaleigu að fjárhæð 3,4
millj. að frádregnum lántökukostnaði að fjár-
hæð 1,1 millj.
Hinn 25. júní 1993 samþykkir bæjarráð
að greiða Hagvirki-Kletti hf. 29 millj. króna
upp í samningsbundin verk sem fyrirtækið
var að vinna í fyrir bæjarsjóð. Verkin sem
um ræðir eru „Tónlistarskóli og safnaðar-
heimili og leikskóli við Hvaleyrarholt", eins
og segir í samkomulaginu. Til tryggingar
umræddri fyrirframgreiðslu er samkomulag
I
Af því sem að framan hefur verið rakið
virist okkur ljóct, að þær fyrirframgreiðslur
upp í verk sem áttu sér stað í apríl og maí
1992, samtals að fjárhæð 30 millj. króna,
hefur aldrei náðst að jafna. Ekki liggja fyrir
neinar bókaðar samþykktir um þessar eða
aðrar fyrirframgreiðslur yfirleitt og þ.a.l. leik-
ur verulegur vafi á um heimildir fyrir þeim.
Skuld fyrirtækisins sem stofnast með þessum
hætti er viðvarandi og hækkar þrátt fyrir
umalsverð verkefni sem félagið er með fyrir
bæjarsjóð á árunum 1991-1994.
Á því tímabili sem við höfum skoðað eru
gerðar tilraunir, m.a. með sérstöku samkomu-
lagi íjúní 1992, til að jafna viðskiptareikning-
inn. I því samkomulagi er sett það markmið
að jafna allt að 66,4 millj. króna, þannig að
ljóst ér að stjómendum og embættismönnum
bæjarins var kunnugt um hver staða félags-
ins við bæjarsjóð var á þeim tíma. Þetta sam-
komulag gekk ekki eftir.
í árslok 1992 og byijun árs 1993 gengst
bæjarsjóður í almennar ábyrgðir fyrir víxlum
sem Hagvirki-Klettur hf. var greiðandi að,
sem svo síðar féllu á bæjarsjóð. Að okkar
áliti brýtur þessi ábyrgðarveiting í bága við
89. gr. sveitarstjórnarlaga, en samkvæmt
henni er bæjarstjórnum aðeins heimilt að
veita einfaldar ábyrgðir, eins og áður hefur
verið bent á.
Þegar skoðaðar eru þær tryggingar sem
félagið lét jafnan í té fyrir fyrirframgreiðslum
----- og ábyrgðum kemur í ljós, að þær
eru nánast alltaf fólgnar í framtíð-
artekjum félagsins vegna verka
sem það er að vinna fyrir bæjar-
sjóð. Þetta vekur upp þá spurningu
hvort stjórnendur bæjarins hafi
í
t
I
I
(
I
gætt nægilegrar varkárni við öflun trygginga
og við mat á stöðu félagsins hveiju sinni, en
á þessum árum var Hagvirki-Klettur hf. mik-
ið í þjóðfélagsumræðunni vegna erfiðleika í
rekstri.
Allar bókanir í bæjarráði um fjármálaleg
viðskipti milli félagsins og bæjarsjóðs eru
mjög ófullkomnar. Þetta leiðir hugann að því
hvernig ákvarðanir um fyrirframgreiðslur og
veitingu ábyrgða voru teknar. Það er nokkuð
ljóst að stjórnendur bæjarins og embættis-
menn höfðu nokkuð fijálsar hendur í þeim
málum og gættu ekki alltaf ítrustu varkárni.
í viðtölum við embættismenn bæjarsjóðs
hefur komið fram, að á þessum árum hafi
þau sjónarmið ráðið miklu, að um var að
ræða atvinnuskapandi fyrirtæki í Hafnar-
firði, sem jafnan væri að vinna að verkefnum
fyrir bæjarsjóð. Virðast menn því hafa talið
nokkuð tryggt að einhverntíma næðist að
jafna upp viðskiptareikninginn. Eins og með-
fylgjandi yfírlit bera greinilega með sér, hef-
ur slík jöfnun aldrei náðst. í viðtölum við
embættismenn kom einnig greinilega fram
sú skoðun þeirra, að félagið hefði mun fyrr
verið tekið til gjaldþrotaskipta, ef ekki hefði
komið til umræddar fyrirframgreiðslur af
hálfu bæjarsjóðs.