Morgunblaðið - 10.01.1995, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 10. JANÚAR 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLA^IÐ
Greiðsluvandi heimilanna
Frumkvæði norskra
sveitarfélaga
NORSKU sveitarfé-
lögin sem í upphafi réð-
ust í „verkefni“ varð-
andi fjármálaráðgjöf
og aðgerðir gegn
greiðsluvanda heimil-
anna hafa farið mis-
munandi að í aðgerðum
sínum.
Mismunurinn á milli
aðferða þeirra felst
ekki síst í því að þau
hafa hvert sinn út-
gangspunkt.
I Frederiksstad, sem
dæmi, er fjármálaráðg-
jöfin til orðin með
gagngerri uppstokkun
félagsmálastofnunar-
innar. Undirmönnuð skrifstofa í
slöku húsnæði með „rútinu-vinnu“
í óljósum tilgangi og ófullnægjandi
upplýsingakerfi (minnir þetta
kannski á sambærilegar stofnanir
hérlendis?), flutti árið 1991 í nýtt
og hentugt húsnæði, fékk helmingi
fleiri starfsmenn og 20 milljónir
ísl.króna í aukið rekstrarfé. Stofn-
unin sparar sveitarfélaginu nú orðið
árlega um 100 milljónir ísl.króna
miðað við fyrri tíð.
Þessi sparnaður er ekki síst til-
kominn vegna framlags fjármála-
ráðgjafanna en einnig í ljósi þess
að félagsfræðingunum hafa verið
gefnar fijálsar hendur til að gera
sitt besta.
Um svipað leyti hóf nágranna-
sveitarfélagið Onsöy sína eigin þró-
unaráætlun, með stuðningi félags-
málaráðuneytisins. Aætlunin náði
til ijölda markmiða og átaka m.a.
þess að ráða eigin fjármálaráðgjafa
og að afla nýrra samstarfsaðila -
og koma á samstarfi við bæjargjald-
kerann, lénsmanninn og bankann á
staðnum. Ennþá norðar hafði þétt-
býliskjaminn í Ráde komið samsvar-
andi samvinnu í horf, en án heildar-
þróunaráætlunar. Félagsmálastofn-
unin hafði hug á að láta frekar til
sín taka á fjármálasviðinu en bara
útdeila peningum og lénsmaðurinn
óskaði eftir að grípa inn í gjaldþrota-
málin frá öðru sjónarhomi en áður
þ.e.a.s. ekki með gamaldags þving-
unaraðgerðum. Þessir aðilar hófu
samstarf ásamt bankastjóranum og
var samstarfið þegar komið á 1.
janúar 1990.
„L0renskog-Iíkanið“ leit dagsins
ljós í nóvember 1991 með enn nán-
ara samstarfi við bankann þar. Lík-
anið takmarkast við endurfjármögn-
un með stofnlánum Húsnæðisbank-
ans og það er húsnæðisstofnun
bæjarins, ekki félagsmálastofnunin,
sem að baki stendur.
Nokkrum_ kílómetmm
austar, í Ámesi, endur-
skipulagði Nes-sveitar-
félagið félagsmála-
stofnun sína og skipti
henni upp í þijár að-
skildar deildir og fæst
ein þeirra eingöngu við
fjármálin. Hugsunin
var sú að fá félags-
málastofnuninni eigin
Ijármálafaglega hæfni.
Deildin var mönnuð
tveimur fjármálasér-
fræðingum og einum
lögfræðingi.
Síðast þessarra sex
„verkefna" var sam-
vinnuverkefnið á milli Ringebu, Suð-
ur-Fróns og Norður-Fróns, sem hinn
1. apríl 1992 leiddi til stofnunar
Greiðsluaðlögunar- ráðgjafarstofn-
unarinnar fyrir Mið-Guðþrandsdal í
bænum Hundorp alveg óháð félags-
málastofnunum sveitarfélaganna
þriggja.
Afköst
Mikill munur er á fjölda starfs-
manna, sem starfa við greiðslu-
vandamálin og enn meiri á fjölda
mála sem fengist er við í hinum
mismunandi sveitarfélögum. Fjár-
hagsráðgjafarnir fjórir í Frederiks-
stad - af samtals 27 starfsmönnum
auk sex starfsmanna barnaverndar-
mála - vinna hratt og óformlega,
mikið í gegnum sína og ef þeir fást
eingöngu við mál skjólstæðinga af-
kasta þeir 600 málum á ári.
í Nes-sveitarfélaginu fæst fjár-
máladeildin með fimm starfsmenn
við um 700 mál árlega á meðan
eini fjármálaráðgjafinn í Onsöy ann-
ar 150 skjólstæðingum árlega.
Fyrstu níu mánuðina fengust hinir
þrír starfsmenn Greiðsluaðlögunar-
og ráðgjafarstofnunarinnar í Mið-
Guðbrandsdal við um 100 mál og
luku um helmingi þeirra. í sam-
starfsverkefni í Lörenskog - sem
ekki hefur á að skipa eigin starfs-
mönnum en notar bankann sem
málsmeðferðaraðila - var tekið við
400 umsóknum á fyrstu 10 mánuð-
unum og um helmingur þeirra leyst-
ur.
Erfitt er að bera þessar tölur
saman. Jafnvel þótt ráðgjafamir í
Frederiksstad séu mjög virkir vinna
þeir ekki mikið hraðar en aðrir.
Meðal annars koma þeir að málum
með faglegt innlegg meðan málið
er að öðru leyti í höndum félagsráð-
gjafa en t.d. í Nes-sveitarfélaginu
vinna starfsmenn fjármáladeildar
í Frederiksstad, segir
Jón H. Karlsson, varð
fjármálaráðgjöfin til
með gagngerri upp-
stokkun félagsmála-
stofnunarinnar
málið frá byijun til enda. Verkefnið
var að slíta bamaskónum í Guð-
brandsdal í ársbyijun 1993, og í
Lorenskog er farið að ræða í ein-
hveijum mæli um ráðgjöf - vinnan
snýst að mestu leyti um að leysa
úr einstökum vandamálum.
Upplýsingar og kynning
Þetta framtak sveitarfélaganna
sex hefur vakið verðskuldaða at-
hygli og hlotið mikla umfjöllun.
Lénsmaðurinn í Ráde - Otto Stærk
- hefur orðið nokkurs konar „lands-
faðir“ greiðsluaðlögunarinnar.
Hann hefur komið fram í sjónvarpi
og viðtölum og myndaður í bak og
fyrir í sambandi við útlistun og frétt-
ir af gangi mála. í Ráde er varla
til sú manneskja sem komin er á
lögaldur, sem ekki veit að sveitarfé-
lagið þeirra er brautryðjandi á þessu
sviði.
Hin verkefnin fimm hafa ekki
verið að sama skapi í kastljósi ríkis-
fjölmiðlanna en eru vel þekkt og
kynnt í fjölmiðlum á hveijum stað.
Sveitarfélögin Nes og Frederiksstad
hafa að sumu leyti beitt óhefð-
bundnum leiðum til að koma þjón-
ustu sinni á framfæri. Félagsmála-
og húsnæðisstofnunin í Nesi hafa
sameiginlega komið á „greiðsluað-
lögunartilboðsmarkaði" (uppboði)
sem tengist 70 aðilum og hafa einn-
ig verið virkar í upplýsingagjöf þeg-
ar fyrirtæki á staðnum hafa hætt
starfsemi.
Frederiksstad auglýsir bæði í
staðarblöðum og svæðisútvarpi,
býður á upplýsingafundi í kvik-
myndahúsum og hefur haft frum-
kvæði að því að fá umræður í blöð-
um um málefnið.
Onsöy hefur frá því í öndverðu
beitt ýmsum áhrifaaðferðum. Þar
hafa menn gefið út veggspjöld,
bæklinga og auglýsingar, skipulagt
sína eigin fréttamannafundi og ver-
ið í svasðisútvarpi.
Á sáma hátt hefur orðrómurinn
verið mikilvægasta upplýsingarásin
ekki bara í Nesi og Frederiksstad
heldur allsstaðar. Fréttir um góð
tilboð berast hratt manna í millum
Skráning og eftirlit
I mörgum verkefnanna er lögð
mikil áhersla á rækilega skráningu
á öllum stigum vinnunnar - ekki
sist þar eð málið þarf að leggja fýr-
ir stjómmálamennina. Bæði Onsoy
og Frediriksstað lögðu fyrir ná-
kvæma vinnugreiningu í tillögum
sínum um þróunarverkefni (handrit-
ið vóg 1,2 kg.) Eftirlit er á sama
hátt mikilvægt. Einkum í Nesi hafa
stjómmálamenn orðið varir við
öflugt framlag af hálfu félagsmála-
stofnunnar - rækilegar skýrslur,
skráningu um nýtingu fjárins,
ásamt greiningarskýrslu á niður-
stöðu á viðtölum, áætlunum og öðr-
um rammaviðmiðunum.
í Frederiksstad hafa ráðgjafamir
einnig tekið sinn tíma og orku í
samfellda skráningu og mat, bæði
innávið og gagnvart yfírvöldum.
Stjórnmálamenn í Onsöy fá jöfn-
um höndum að fylgjast með gangi
mála, bæði í rituðu máli og á fund-
um.
Höfundur var aðstoðarmaður
f.v. félagsmálaráðherra.
NYJUNGISIUM
FYRIR LOFTRff STIKERFI
Pokasíurfrá Interfilta Ltd. gerðar úr
gerviefninu Intersafe PM eru að ryðja sér
til rúms í Evrópu þar sem engar glertrefjar
(glass fiber) eru í þeim.
Allar stærðir og gerðir.
Hagstætt verð.
HUGSIÐ UM HEILSUNA
RAFSTJÓRN HF.
SÉRHÆFÐ ÞJÓNUSTA
Sími 587-8890
Jón H. Karlsson
Börn — skipta
þau máli?
UNDARLEGAR eru tilviljanirn-
ar, kom mér í hug er ég las í einu
dagblaði borgarinnar tvær fréttir
hlið við hlið. Eða var það tilviljun.
Um hver áramót fögnum við
nýársbaminu eða börnunum eins
og í ár. Um hver áramót teljum
við hve mörg börn íslenska þjóðin
hefur eignast á árinu sem leið.
Stynjum einni ánægjustunu yfir því
að okkur sé að fjölga og að maður
tali nú ekki um þá ánægjutilfinn-
ingu sem felst í að vita að öll þessi
börn munu komast á legg, því að
barnadauði þekkist vart á íslandi.
Víst er þetta rétt og
vel getum við verið
stolt af því að hafa
útrýmt vannæringu og
sjúkdómum bama. Og
þannig er mér innan-
bijósts er ég les þessa
frétt um fæðingarnar
á íslandi árið 1994, sæl
í hjarta yfir því hve góð
við erum hér á landi.
En það er þá sem
ég rek augun í fréttina
við hliðina á þessari og
þar stendur: 35 börn á
biðlista eftir geðlækn-
ingum. Hvernig má
það vera að við séum
svona ánægð með fæð-
ingu þessara barna ef
þjóðfélaginu er um
megn að sjá fyrir þörfum þeirra?
Viljum við virkilega að þau fæðist
til að þjást? Eða er hægt að af-
greiða þessi óþægilegu mál með
því segja, að barnið hennar Gunnu
og hans Jóns komi mér ekkert við;
ég er aðeins eitt agn af þjóðfélag-
inu og get engu áorkað eða breytt
í þeim málum sem stjórnvöldum
fínnst ekki leggjandi pening í. Þeim
fínnst nær að hjápa sænsku stór-
Bama- og unglingageð-
deildina við Dalbraut
skortir fjármagn til að
sinna eftirspurn svo vel
sé. Margrét Sölvadótt-
ir skorar á ráðamenn
að búa svo um hnúta
að hægt verði að sinna
betur þörfum geðsjúkra
barna og unglinga.
fyrirtæki um 50 millur en að hjálpa
arftökum íslensku þjóðarinnar og
þó að kosningar séu í nánd lýst
mer jafn illa á stöðuna. Sem betur
fer fmnst meðal þjóðarinnar gott
fólk. Fólk sem hefur búið til sam-
tök til að hjálpa börnum. Þau síð-
ustu að ég held hafa að kjörorði —
Stöðvum unglingadrykkju.
í þessu átaki er gott, fórnfúst
fólk sem lætur sig æsku Iandsins
skipta. Við hin sem stöndum utan
við þetta átak ættum að minnsta
kosti að kaupa happdrættismiða
þeirra, til að gera þessu fólki kleift
að vinna með árangri. Ef þig skipt-
ir ekki máli æska landsins, þá er
fátt sem máli skiptir í framtíðinni.
Mörg fleiri félög get ég nefnt,
en læt þó staðar numið. Maðurinn
í fréttinni um veiku börnin heitir
Páll Ásgeirsson geðlæknir. Og eftir
honum er haft að ófremdarástand
ríki nú á barna- og unglingageð-
deild Landspítalans við Dalbraut,
vegna fjárskorts, og var afleiðingin
sú að jólalokunin var lengri. Ekki
er hægt að manna deildina lengur
svo vel ætti að vera og þar með
útilokað að stunda og nota þá þekk-
ingu sem læknar hafa aflað sér á
t.d. ofvirkum sjúklingum, né þjóna
þeim einhverfu.
Sem sagt, hér er aðeins verið
að tala um þau allra veikustu, og
hvað er þá með öll hin, sem hafa
verið svívirt af fullorðnum ófreskj-
um svo að jafnvel enginn getur
hjálpað til við að græða sálir þeirra
að fullu? En þeir geta samt hjálpað
mikið, þeir sem kunna sálarfræði,
ef þeir fá einstaklinginn til sín sem
fyrst, en ekki eftir margra ára bið
á biðlista.
Ég veit að þið fáið
sömu máttvana til-
finninguna og ég er
ég heyri um svívirt
barn, fínnið fyrir sömu
reiðinni, sem segir
manni að manni langi
helst af öllu að skera
undan slíkri ófreskju,
en mundum við gera
það ef við hefðum hitt
þessa ófreskju sem
barn og fómarlamb,
því sagan endurtekur
sig nær oftast, sé eng-
in hjálpin. Það erum
við sem búum til þess-
ar ófreskjur með því
að láta slíkt hirðuleysi
viðgangast um sjúku
börnin okkar. Það
erum við sem búum til drykkju-
vandamál unglinga og afbrotaungl-
inga með því að tryggja ekki börn-
unum okkar þá velferð sem þau
eiga rétt á, því það erum við, þjóð-
in í þessu landi, sem hefur óskað
eftir þeim í þennan heim, á þetta
land.
Ekki náðist í heilbrigðisráðherra,
(heldur fréttin áfram) en aðstoðar-
maður hans (sem sjálfsagt er á
góðum launum hjá ríkinu eins og
hinir sem ekki geta fallist á það
að 30 manns fái lúsarlaun hjá heil-
brigðisstéttinni við að hlúa að veik-
um börnum á Dalbraut), vissi ekk-
ert um málið og þá ekki heldur
hvort það yrði yfirleitt tekið upp
hjá ráðuneytingu (og auðvitað get-
ur hann ekkert gert að þessu).
Forsætisráðherra gerðist hálf-
gerð hetja fyrir hjálpfýsina við
Ossur ráðherra og konu hans við
ættleiðingu kjörbarns þeirra. Barn-
ið var kosið maður vikunnar á Stöð
2 og nýtt óskabarn er alltaf gleði-
efni. Ég vil óska þeim hjónum inni-
lega til hamingju með barnið um
leið og ég óska barninu innilega
til hamingju með svo góða foreldra
sem ég er viss um að þau verða
því. En það eru því miður ekki öll
börn svo lánsöm og einhvern veginn
er það nú svo að manni fínnst það
skiljanlegra úti í hinum stóra heimi
en hér heima á íslandi.
Forsætisráðherra ætti ef til vill
að gerast hetja í annað sinn og
gangast fyrir því að hlutirnir
gengju hratt og vel fyrir sig í Dal-
brautarmálinu. Eitthvað vald hlýt-
ur að fylgja þessu háa embætti.
Að endingu þetta, Páll Ásgeirs-
son er góður geðlæknir, hann á
allan stuðning skilið við starf sitt
við að hjúkra börnunum okkar. Og
þar sem ég sé fram á getuleysi
stjórnvalda í þessu máli sem öðru
vil ég leggja mitt af mörkum til
að styðja hann, með því að skora
á fjölmiðla og þig, lesandi góður,
til að knýja fram aðgerðir til hjálp-
ar.
Var það tilviljun að greinarnar
voru hlið við hlið? Eða var það
gert til þess að vekja eftirtekt mína
á málefninu og vekja hjá mér knýj-
andi þörf til þess að vekja athygli
þína, lesandi góður, á því líka? Er
okkur stjórnað á dularfullan hátt?
Höfundur er rithöfundur.
Margrét
Sölvadóttir