Morgunblaðið - 31.01.1995, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar bækur
• ÚT er komið ritið Man-
uscript Material, Corre-
spondence, and Graphic
Material in the Fiske Ice-
landic Collection. A Descrip-
tive Catalouge eftir Þórunni
Sigurðaróttur, bókmennta-
fræðing. Þetta er 48. bindi í
ritröðinni Islandica sem gefin
er úr af Comell University
Press, Ithaca, New York, en
ritstjóri hennar er prófessor
P.M. Mitchell.
í ritið eru skráð handrit,
bréfasöfn og myndir íslenska
bókasafnsins, Fiskesafnsins, í
Comellháskóla. Það gefur vitn-
isburð um starf tveggja manna
í þágu íslenskrar menningar.
Annars vegar fræðimannsins
og bókasafnarans Daniels Will-
ards Fiskes, sem var upphafs-
maður safnsins og hins vegar
Halldórs Hermannsonar, sem
var fyrsti bókavörður þess og
hafði mikil áhrif á hvemig
safnið þróaðist.
Fiske hóf að safna íslensk-
um bókum upp úr miðri nítj-
ándu öld. Hann hafði það þó
fyrir reglu að kaupa ekki hand-
rit o g var á þeirri skoðun að
íslensk handrit ættu heima á
íslandi þar sem þau hefðu ver-
ið skrifuð. Halldór Hermanns-
son hélt þeirri stefnu að kaupa
ekki handrit frá íslandi. Þau
fáu gömlu handrit sem til em
í safninu em keypt erlendis.
í skránni er þessum handrit-
um lýst, einnig myndum af
handritum sem gerðar höfðu
verið fyrir safnið, handritum
Fiskes o g Halldórs, auk nokk-
urra fleiri 19. og 20. aldar
manna. Ennfremur em skráðar
glósur og handskrifaðar at-
hugasemdir í prentuðum bók-
um og annað óútgefnið efni frá
Fiske og Halldórri Hermanns-
syni.
Skráin er 291 bls. með
nafna- og efnisorðalista. Com-
ell University Press sér um
dreifíngu. Cornell University
Press, SageHouse, 512East
State Street, P.O. Box 250,
Ithaca, New York 14851-0250.
• ÚT ER komið hefti með sjö
orgellögum. í heftinu er „Már-
íuvers“ eftir Páls ísólfssonar
og „Siciliano" eftir J.S. Bach
sem bæði em í útsetningu
Hauks Guðlaugssonar. Þá eru
tvö lög í útsetningu F. Liszt,
en þau era „Ave vemm corp-
us“ eftir W.A. Mozart og
„Prelúdía" eftir F. Chopin. Þá
em tvö lög útsett af Femando
Germani, en það eru „Svanur-
inn“ eftir C. Saint-Saéns og
„Wiegenlied“, „Vögguljóð
Maríu" eftir Max Reger. Einn-
ig er „Ave Maria“ sem byggð
er yfir prelúdíu eftir J.S. Back,
en laglínan yfir prelúdíuna er
samin af C. Gounod.
í formála sem ritaður er af
Hauki Guðlaugssyni er að
nokkm rakin þróun pedal-
tækni, þ.e. fótspilsins. Er þar
stuðst við ritgerð eftir einn síð-
asta nemanda sem J.S. Bach
kenndi en hann hét Johann
Christian Kittel. Vitnað er í
formála að sálmasöngbók sem
Kittel gaf út árið 1803. Vom
þá liðin 55 ár frá því að Kittel
var í námi hjá J.S. Bach, en
Johann Kittel var þá aðeins
16 ára gamall (1748) er hann
hóf nám hjá meistaranum.
Máni Sigutjónsson, organleik-
ari, þýddi þennan texta úr
þýsku. Embætti söngmála-
stjóra gefur út.
I lok heftisins vitnar útgef-
andi með þakklæti til þriggja
kennara sinna, þeirra Árna
Kristjánssonar, píanóleikara,
prófessors Martins Gúnthers
Förstemann og Maestro Fem-
andos Germani, en á frábærri
kennslu þeirra var útgáfan
byggð eins og segir í formála.
BÓKMENNTIR
Mcnningarumræða
ÍMYND ÍSLANDS
Ritstjórar Elín Bára Magnúsdóttir
og Úlfar Bragason. Stofnun Sigurðar
Nordals, 1994. Prentun: Steindórs-
prent-Gutenberg —119 síður.
ÍMYND íslands nefnist ráð-
stefna um miðlun íslenskrar sögu
og menningar erlendis sem haldin
var í Norræna húsinu í Reykjavík
30. október 1993 í samvinnu
Stofnunar Sigurðar Nordals og
Norræna hússins.
Stjóm Stofnunar Sigurðar Nor-
dals fékk hugmyndina að ráðstefn-
unni þegar hún komst að því að
400 ár vom liðin frá því að rit
Arngríms lærða, Stutt greinargerð
um Island (Breves commentarius
de Islandia), kom út. Á þetta drep-
ur Svavar Sigmundsson í formála
og einnig það að stjóminni þótti
tilefni til að ræða hvemig ástatt
væri nú um miðlun íslenskrar sögu
og menningar erlendis.
Hvað sem öðm líður, til dæmis
að enginn fyrirlestranna getur tal-
ist svo gullvægur að hann eigi
sérstakt erindi í bók, er hér ýmis-
legt rætt sem ástæða er til að
huga að.
Landsala í jákvæðri
merkingu
Kristinn Jóhannesson sendi-
kennari í Gautaborg kallar sitt
innlegg Nýir tímar — ný landsala.
Eins og hann segir hefur orðið
landsala löngum haft neikvæða
merkingu í íslenskri tungu, en með
ferðamannaiðnaðinn í huga gæti
orðið fengið jákvæðari hljóm, eink-
um sé það látið standa fyrir skipu-
lagða upplýsingamiðlun um landið
meðal annarra þjóða.
Kristinn Jóhannesson, Keneva
Kunz, Sigurður A. Magnússon og
Ný landsala
Keneva Sigurður A.
Kunz Magnússon
fleiri lýsa þeim vandræðagangi
sem einkennir íslenska menning-
arkynningu erlendis, ekki síst hvað
varðar bókmenntir. Það sem þau
hafa um þetta að segja er lær-
dómsríkt, en líka dapurlegt.
Ástæða er til að spyija hvenær
ákveðin stefna í þessum efnum
verður mótuð svo að viðleitnin
komi að veralegu gagni.
Lítið sem ekkert gert
Kristinn Jóhannesson vill láta
ríkið styðja betur við bakið á sendi-
kennumm til að auðvelda þeim
landkynningarstarfsemi. Hann
segir að um langt skeið hafi lítið
sem ekkert verið gert og sendi-
kennarastöður erlendis séu að
langmestu leyti kostaðar af er-
lendu fé. Þetta er bagalegt með
kynningu íslenskra bókmennta
erlendis til dæmis í huga því að
Kristinn bendir á að íslenskukenn-
arar erlendis séu „stöðugt að ala
upp nýja þýðend-
ur“ og nefnir meðal
þeirra þýðendur
samtímabók-
mennta eins og
Inge Knutsson í
Lundi og Kristján
Hallberg og Jan
Karlsson í Gauta-
borg og segir þá
sprottna af sinni
kennslu.
Fróðlegt væri að
vita hvort Kristinn
Jóhannesson hefur
til dæmis alið hinn
fyrstnefnda bein-
línis upp því að auk
þess að hafa þýtt
margar íslenskar bækur var hann
um árabil bókmenntagagnrýnandi
og að því er virtist með mjög
mótaðar skoðanir á því hváða ís-
lenskir höfundar væm þess virði
að vera þýddir og hveija ætti að
láta eiga sig.
Þetta er vitanlega útúrdúr, en
áréttar mikilvægi sendikennara í
mótun bókmenntasmekks, hvaða
íslenska höfunda beri helst að lesa.
íslenska ríkið sem leggur upphæð
til bókakaupa fyrir sendikennara
(fagurbókmenntir og samfélags-
fræði margs háttar að sögn Krist-
ins) þarf að gera þær kröfur að
bækur spegli það sem er að ger-
ast í bókmenntum og helst fleiri
en eitt sjónarmið.
Einkaframtak
Allra síst skal lasta einkafram-
tak eins og hjá Sigurði A. Magnús-
syni sem þýtt hefur mikinn íjölda
íslenskra ljóða og meðal annars
gefið út í viðamikilli bók í sam-
vinnu við Iowa-háskóla í Banda-
ríkjunum: The Postwar Poetry of
Iceland. Það er ekki „karlagrobb“
hjá Sigurði að telja upp verk sem
hann hefur unnið á erlendum vett-
vangi í því skyni að kynna ísland
og íslenskar bókmenntir. En vissu-
lega kemst margt frásagnarvert
ekki á blað í ritinu ímynd íslands
sem vert væri þó að lofa.
Auðvelt er að taka undir með
Kenevu Kunz að „flaustur og
fúsk“ á ekki að vera stefna kynn-
ingar íslands erlendis. Hún nefnir
of mörg slík dæmir*
Bókmenntastofa
Nokkrir íslenskir bókaútgefend-
ur hafa af elju og dugnaði komið
„sínum“ höfundum á framfæri
erlendis. Þeir senda öðru hveiju
frá sér „afrekaskrár" með nöfnum
bóka og höfunda. Þetta sannar
m.a. að vettvangur er fyrir íslensk-
ar bókmenntir erlendis.
Orðuð hefur verið sú skoðun í
þessum þáttum og víðar að nauð-
synlegt sé að Islendingar opni
bókmenntastofu eða bókmennta-
skrifstofu, eins konar miðstöð
kynningar íslenskra bókmennta
erlendis. Þetta gera að minnsta
kosti Finnar og Norðmenn með
góðum árangri. Slík stofa tiyggir
meðal annars að verk fleiri höf-
unda en þeirra sem eru á vegum
vissra forlaga og njóta sambanda
þeirra komi til álita og séu með í
umræðunni um framlag til bók-
mennta. Þeir sem sótt hafa alþjóð-
legar bókastefnur vita að þörfín
er brýn, einangrun á ekki að ráða
í menningarkynningu.
Er ekki starfsemi Stofnunar
Sigurðar Nordals of takmörkuð til
að ráða við þetta? Er ekki verk-
svið hennar fyrst og fremst ís-
lenskt mál og fombókmenntir?
Jóhann Hjálmarsson
Steyptir draumar
MYNPLIST
Gallcrí Sævars Karls
MÁLVERK/LÁGMYNDIR
KRISTINN MÁR PÁLMA-
SON
Opið alla virka daga á verslunartíma
tQ 2. febrúar. Aðgangur ókeypis
Á SÍÐASTA aldarfjórðungi hef-
ur verið sótt að málverkinu frá
ýmsum hliðum, eins og oft hefur
verið bent á. Um tíma töldu menn
þennan sígilda miðil með öllu geng-
inn sér til húðar, og að hann yrði
ekki virkur þáttur lifandi listar öllu
lengur.
Þetta álit hefur ekki gengið eft-
ir, heldur þvert á móti; málverkið
hefur öðlast endumýjun lífdaga,
og ólíkir listamenn hafa með ýms-
um tilraunum með efni, form og
yinnslu orðið til gera málverkið enn
á ný einn sterkasta miðil myndlist-
arinnar. Þetta sést glögglega þeg-
ar litið er yfír viðfangsefni þekktra
erlendra listtímarita hin síðari ár,
en þar er málverkið áberandi vett-
vangur margra þeirra listamanna,
sem mestrar athygli njóta.
Hér á landi dafnar málverkið
ágætlega, og yngri listamenn hafa
óhræddir nýtt sér þennan miðil á
persónulegan hátt, þar sem sér-
tækar vinnuaðferðir blómstra.
Kristinn Már Pálmason er meðal
hinna yngstu í þessum hópi, en
hann hefur nýlokið námi við mál-
unardeiid Myndlista- og handíða-
skóla íslands. í stað þess að mála
á striga hefur hann hins vegar
kosið að vinna á steypta fleti. Með
því fær listamaðurinn möguleika
til útfærslu flatanna, þannig að
hægt er að tala um lágmyndir
ekki síður en málverk, þá hér sé
ris flatanna í lágmarki. Hins vegar
er lögun þeirra óreglu-
leg, og Kristinn Már
byggir mjög á mýkt
formsins, sem kemur
á óvart í þessu efni.
í þessum myndum
sínum fer listamaður-
inn afar vel með litina,
sem hann vinnur inn
í verkin, og ristir jafn-
vel í þau til að dýpka
flötinn. Þó að risið frá
fletinum sé í fæstum
tilvikum mikið (og
stundum falið að
nokkru) er það mikil-
vægur þáttur verk-
anna þar sem það
kemur fyrir, t.d. í
„Áhorf (nr. 2) og „Viðhorf (nr. 5),
en þessar tvær myndir tengjast frá
andstæðum veggjum og skapa
ákveðinn ás sem sýningin hverfist
um. í þessum verkum má segja
að sé tekin annars vegar gáska-
full afstaða, en hins vegar að ríki
hlutleysi deyfðarinnar.
Hið síðarnefnda tengist tveim
myndum, sem era í formi sjón-
varpsskjáa en bera fremur með sér
drunga áhorfandans en einhveija
þá lífsfyllingu, sem „hið bláa ljós
MARÍA Másdóttir sýnir olíupastel-
myndir unnar á pappír í Baðhús-
inu, Ármúla 30.
María útskrifaðist með BFA-
gráðu frá Rockford College í
Bandaríkjunum 1986. Hún hefur
tekið þátt í fjórum samsýningum
kann að bera inn í
heim áhorfandans; tit-
ill eins og „Harmleik-
ur (nr. 4) vísar vissu-
lega ekki til annars.
í nokkram verk-
anna hér hefur lista-
maðurinn verið að fást
við fjarvíddina, og
beitir m.a. í því skyni
reitaskiptingu í lands-
lagi, sem Þorbjörg
Höskuldsdóttir hefur
unnið mikið með. Hér
er úrvinnsla Kristins
Más ef til vill ekki
nægilega markviss, þó
draumkenndur svipur
sé vissulega á verkun-
um, en í sýningarskrá segir að
verkin séu „gerð úr steypu, blönd-
uðu rými, litum, draumum o.fl.
Þegar litið er yfir þetta vinalega
sýningariými í heild sinni er niður-
staðan sú að hér er á ferðinni góð
fyrsta sýning ungs listamanns,
sem hefur náð ágætum tökum á
vinnuaðferðum, sem hann á vænt-
anlega eftir að þróa til meiri af-
reka í framtíðinni.
Eiríkur Þorláksson
í Bandaríkjunum, þremur hérlend-
is og er þetta hennar þriðja einka-
sýning hér á landi. María er með
vinnustofu í Borgartúni 19, sem
heitir Stúdíó Höfði og er vinnustof-
an opin á mánudagskvöldum milli
kl. 20 og 23.
Kristinn
Már Pálmason
María Másdóttir
sýnir í Baðhúsinu
Kaffileikhúsið
Tvær
opnar
sýningar
„ÞÁ MUN enginn skuggi
vera til“ er leikþáttur um
sifjaspell
og afleið-
ingar þess
eftir
Björgu
Gísladótt-
ur og Kol-
brúnu
Ernu Pét-
ursdóttur.
Verkið er
einleikur
konu og
leikur Kolbrún hlutverk henn-
ar, en leikstjóri er Hlín Agn-
arsdóttir.
Yfir 50 sýningar
Leikþátturinn hefur verið
sýndur yfir 50 sinnum víða
um land frá því síðastliðið
haust. Verkið hefur aðallega
verið sýnt á vinnustöðum og
hjá félagasamtökum. Alls
hafa á milli 3 og 4 þúsund
manns séð leikþáttinn, en
engu að síður hefur áhugi á
verkinu ekki dofnað, segir í
kynningu frá Kaffileikhúsinu.
Ákveðið hefur verið að
bjóða upp á tvær opnar sýn-
ingar i Kaffileikhúsinu,
fimmtudagana 2. og 9. febr-
úar.
Sýningarnar hefjast kl. 21
en húsið verður opnað kl. 19
og er boðið upp á kvöldverð
fyrir og eftir sýningu.
Kolbrún Ema
Pétursdóttir