Morgunblaðið - 23.02.1995, Síða 22

22 FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Sjálfstæðisflokkurinn
og tilvísanamálið
Á LANDSFUNDI Sjálfstæðis-
flokksins í október 1993 lagði und-
irritaður fram tillögu í heilbrigðis-
nefnd flokksins, um að sjálfstæðis-
menn höfnuðu endurupptöku tilvís-
anakerfís, vegna sérfræðiþjónustu
lækna utan sjúkrahúsa. Töluverðar
umræður urðu um tillöguna og að
þeim loknum var gengið til at-
kvæða um hana. Tugir einstakl-
inga í heilbrigðisnefndinni greiddu
tillögu minni atkvæði, en aðeins
fjórir voru á móti. Tillagan var síð-
ur en svo sett fram til að veija
sérhagsmuni sérfræðilækna, held-
ur til að styðja augljósa hagsmuni
almennings, sem felast í aðgengi-
legu og vel reknu heilbrigðiskerfi
utan sjúkrahúsa, þar sem valfrelsi
fólks er haft í heiðri. Það skal þeg-
ar tekið fram, að undirritaður er
heimilislæknir en ekki sérfræði-
læknir.
Þegar tillögur heilbrigðisnefnd-
ar voru lagðar fyrir landsfundar-
fulltrúa í heild voru þær samþykkt-
ar nær mótatkvæðalaust. Auk
ályktunar gegn tilvísanakerfinu
höfnuðu sjálfstæðismenn tilkomu
svonefndra heilsukorta og voru
heilsukortin þar með úr sögunni.
Hins vegar hefur landsfundará-
lyktunin gegn tilvísanakerfínu ekki
ennþá skilað sér nægilega vel til
þingmanna og ráðherra Sjálf-
stæðisflokksins. Ég vil því ítreka
tilmæli mín í grein hér í Morgun-
blaðinu 28. september sl. um að
„þeir virði landsfundarályktun
flokksins og standi gegn hugmynd-
um heilbrigðisráðherra um endur-
komu tilvísanakerfisins".
Heimíld ráðherra eldri
en landsfundaráiyktunin
Sighvatur Björgvinsson, heil-
brigðisráðherra, hefur hampað því,
að hann hafi tveggja ára gamla
heimild Alþingis til að koma á til-
vísanakerfí á nýjan leik. Þegar
landsfundur Sjálfstæðisflokksins
fór fram í október 1993 hafði
Guðmundur Ámi Stefánsson tekið
við embætti heilbrigðisráðherra af
Sighvati. Guðmundur Ámi hafði
ekki uppi áætlanir um endumpp-
töku tilvísanakerfís. Tillaga mín á
landsfundinum beindist því gegn
áðumefndri heimild ráðherra um
að koma á tilvísanakerfí, enda
væri slíkt kerfi í andstöðu við hug-
myndir sjálfstæðismanna um val-
frelsi sjúklinga og atvinnufrelsi
heilbrigðisstétta. Jafnframt var
bent á, að ekki hefði verið sýnt
fram á, að tilvísanakerfi leiddi til
lækkunar á útgjöldum til heilbrigð-
ismála.
Villandi útreikningar
Að undanfömu hafa verið birtar
tölur, sem eiga að sýna allnokkra
útgjaldalækkun hjá Trygginga-
stofnun ríkisins með upptöku tilvís-
anakerfís. Bomar em saman
verkatakagreiðslur til sérfræðinga
og launagreiðslur til heilsugæslu-
lækna. Þeir sem em málum kunn-
ugir vita þó, að langmestur hluti
kostnaðar vegna ríkisrekinna
heilsugæslustöðva er greiddur
beint úr ríkissjóði en ekkiaf Trygg-
ingastofnun ríkisins. í þessum
samanburði er horft fram hjá
stofnkostnaði, mest öllum rekstr-
arkostnaði og launakostnaði ann-
arra starfsmanna heilsugæslu-
stöðvanna en lækna.
Sama misskilnings gætir í
skýrslu Hagsýslu ríkisins um
heilsugæslustöðvar, sem út kom í
júlí 1994. Þar er fullyrt, að kostn-
aður við læknisverk sé sá sami hjá
heimilislæknum á ríkisreknum
heilsugæslustöðvum og þeim sem
starfa sjálfstætt. Þegar betur er
að gáð er í raun verið að bera
saman heildargreiðslur hjá aðilan-
um með sjálfstæðan rekstur við
hluta kostnaðarins hjá þeim ríkis-
rekna. Þannig er ekki tekið tillit
til byggingar- eða húsnæðiskostn-
aðar hjá heilsugæslustöðvunum í
skýrslu Hagsýslunnar. Þó er vitað,
að þessi kostnaður verður oft mjög
hár hjá hinu opinbera.
Það er slæmt, að ekki sé hægt
að treysta upplýsingum og útreikn-
ingum opinberra aðila
um kostnað og
greiðslur í heilbrigðis-
þjónustunni. Svo vikið
sé að enn einu dæmi
um villandi útreikn-
inga slíkra aðila á
kostnaði í heilbrigðis-
þjónustu, þá voru
verktakagreiðslur til
heimilislækna taldar
til launa í skýrslu Rík-
isendurskoðunar um
launakjör lækna árið
1993. Undirritaður
kom á framfæri leið-
réttingum á þessu til
Ríkisendurskoðunar,
en sú leiðrétting hefur
hvergi birst opinberlega.
Andstaða almennings
við tilvísanakerfi
í áðurnefndri grein minni um
tilvísanakerfið í Morgunblaðinu sl.
Tilvísanakerfí er, að
mati Olafs F. Magnús-
sonar, í andstöðu við
hugmyndir sjálfstæðis-
manna um valfrelsi
sjúklinga og atvinnu-
frelsi heilbrigðisstétta.
haust var bent á óvinsældir þess
tilvísanakerfis, sem var lagt niður
fyrir tíu árum. í sömu grein var
rætt um nauðsyn þess „að kanna
viðhorf almennings til tilvísana-
kerfis í heilbrigðis-
þjónustunni, því tæp- (
lega geta heilbrigðis-
yfirvöld komið á slíku
kerfí ef bæði læknar
og almenningur eru á
móti því“. Skoðanak-
annanir hafa nú litið
dagsins ljós og eru
ótvíræðar. Yfírgnæf-
andi meirihluti fólks (
er á móti tilvísanakerfí
og er andstaðan meira
áberandi meðal (
kvenna en karla. Það
kemur ekki á óvart,
því að konur leita oftar
til heilbrigðisþjón-
ustunnar en karlar,
bæði vegna sjálfra sín og annarra.
Greiður aðgangur fólks að góðri
heilbrigðisþjónustu og frelsi til að
velja sér lækni er mikið hagsmuna-
mál almennings. Það er skoðun |
undirritaðs, að í flestum tilvikum ,
sé bæði heppilegt og eðlilegt, að
fólk leiti fyrst til heimilislæknis
síns, sérstaklega ef um nýjan
heilsufarsvanda er að ræða. Flestir
heimilislæknar eru sérfræðingar í
sinni starfsgrein og jafningjar ann-
arra sérfræðinga varðandi læknis-
menntun. Það er sjálfsagt að reka
áróður fyrir því, að fólk hafí heimil-
islækni sinn með í ráðum varðandi
heilsufarsvandamál, en að sama
skapi er afleitt að beita þvingunar- i
aðgerðum og skriffinnskukerfí til
að ná þessu fram. Verðstýring til
heilsugæslunnar er þegar fyrir
hendi, því sjúklingar greiða mun
lægri gjöld hjá heimilislæknum en
læknum í öðrum sérgreinum. Að
mínu mati því bæði óþarft og
óæskilegt, að bæta þar við tilvís-
anakerfí.
Ólafur F.
Magnússon
Hin létta pyngja samn-
inganefndar ríkisins
DAGINN fyrir kennaraverkfall
komst Eiríkur Jónsson, formaður
Kennarasambandsins, þannig að
orði við fréttamann Sjónvarpsins
að það virtist hafa hækkað í pyngju
samninganefndarinnar. Þá var
búið að bjóða kennurum 700 millj-
ónir og að auki það sem almennt
semdist um. í sama fréttatíma
fengu landsmenn að heyra hvers
konar smápeningum væri verið að
veifa í þessari pyngju til að leysa
þennan hluta kjaradeilnanna. Elna
Katrín Jónsdóttir, formaður Hins
íslenska kennarafélags, var innt
eftir því hvort þetta dygði til að
Ijúka' deilunni. „Þeir eru að tala
um milljónir en við erum að tala
um milljarða" var svarið. Þótt kröf-
ur kennara hafí að vonum verið
oftast í fókus undanfamar vikur
verður ríkissjóður einnig að svara
kröfum allra annarra opinberra
starfsmanna og kröfum Alþýðu-
sambandsins og Vinnuveitenda-
sambandsins. Þegar allt er talið
virðast þær fela í sér að útgjöld
ríkisins og tekjutap vegna skatta-
lækkana nemi a.m.k. 10 milljörð-
um króna. I kjarasamningum
hækkar ekki í pyngju
samninganefndar rik-
isins. Þvert á móti,
götin á tómri pyngju
stækka.
Ég býst við að fleiri
en ég eigi sér ósk um
það að kröfur og tilboð
í kjarasamningunum
gætu hvílt á traustari
og röklegri gmnni en
við heyrum og sjáum
þessa dagana. Hætt
yrði að gá í tóma
pyngju! Raunar segir
sú líking ekki allt
vegna þess að við eig-
um eftir að greiða
stóra skuld við þessa
pyngju. Ríkissjóður hefur verið
rekinn undanfarin ár með hátt í
10 milljarða halla á ári og miðað
við desemberloforðin og fjárla-
gaumræðuna má gera ráð fyrir
framhaldi á því. Ef ríkissjóður þarf
10 milljarða til viðbótar til að liðka
fyrir kjarasamningum vantar um
20 milljarða, eða u.þ.b. sjöttu
hveija krónu sem ætlunin er að
nota í þjónustu á vegum ríkisins
þetta árið. Við eram
á leið inn í dæmi sem
lýst er þannig í
Skýrslu um áætlun í
ríkisfjármálum 1995-
1998 frá fjármála-
ráðuneytinu, útg. 14.
júní 1994. „Auk
þeirra neikvæðu
áhrifa sem vaxandi
halli á ríkissjóði hefur
á vexti, hagvöxt og
atvinnuleysi leiðir
hann til stóraukinna
vaxtaútgjalda ríkis-
sjóðs. í því dæmi sem
rakið var j fjórða
kafla kemur í ljós að
vaxtaútgjöld nær tvö-
faldast á tímabilinu 1994-1998 og
verða um 20 milljarðar króna árið
1998. í reynd má því rekja allan
hallarekstur ríkissjóðs til vaxta-
greiðslna og þannig að veralegu
leyti til hallareksturs og skulda-
söfnunar fyrri ára. Með viðvarandi
hallarekstri er því verið að skerða
lífskjör komandi kynslóða. Sú leið
getur ekki talist ábyrg.“
Ekki skal dregið í efa að þróun
Hörður Bergmann
sem þessi hækkar vexti, dregur
úr hagvexti, eykur atvinnuleysi og
þrengir kosti unga fólksins í fram-
tíðinni. Séu slegin lán til að halda
nokkum veginn óskertum ríkis-
rekstri áfram og auka þannig
vandann með hveiju árinu sem líð-
ur er myndaður vítahringur: vax-
andi skuldir - þyngri vaxtabyrði
- minna fé til ráðstöfunar - minna
svigrúm til að veita þjónustu. Ligg-
ur því beint við að spyija: Hvaða
peninga er ríksstjórnin og samn-
inganefnd ríkisins að bjóða til að
leysa kjaradeilumar? Hvert verða
þeir sóttir? Hvaða tillögur hafa
stéttarfélögin um það? Geta þau
Þjóðin hefur þrengt
kosti sína með ofveiði
og of miklum lántökum.
Hörður Berginanii
telur tímabært
að átta sig á nýjum
efnahagsgrunni.
útfært kröfur sem bijóta vítahring-
inn og koma í veg fyrir að samn-
ingamir auki atvinnuleysi, dragi
úr þjónustu ríkisins og þyngi
skatta og skuldabyrðar á uppvax-
andi kynslóð?
Hvað segir unga fólkið?
Unga fólkið ætti að blanda sér
af meiri krafti og yfírsýn í umræð-
urnar um kjaramál og æskilega
lendingu í deilum um þau. Á því
bitnar atvinnuleysi harðast. Það
axlar skuldabyrðarnar sem ætlun-
in virðist að auka svo um munar
til að leysa kjaradeilumar. Með
megnið af skuldum heimilanna á
herðunum og sem skattgreiðendur
framtíðarinnar verður unga fólkið
að skerpa skilning þeirra sem leiða
stjórnmála- og kjarabaráttu á
samhengi hlutanna. Auka skilning
á afleiðingunum af umframeyðslu
samtímans. Ef við viljum í alvöra
bæta kjör þeirra sem mest þurfa
á því að halda virðist óhjákvæmi-
legt að fara aðrar leiðir en nú er
verið að ræða.
Það ætti að liggja í augum uppi
að þjóðin þefur þrengt kosti sína
í framtíðinni með ofveiði og of
miklum lántökum. Það er vara-
samt að nærast á draumóram.
Reynslan bendir ekki til þess að
hjal helstu álitsgjafa þjóðarinnar
um markaðssókn, nýsköpun og
samkeppnishæfni á yfírfullum
heimsmarkaði breyti miklu. Ekki
heldur aukin fjárframlög til skóla
sem bjóða kennslu í 26-28 vikur
á ári. Eða til rannsókna sem enda-
laust virðist þurfa að bíða eftir
árangri af. Vaxtarhyggjan hefur
rannið sitt skeið. Efnahagsumsvif-
in era farin að ógna vistkerfinu.