Morgunblaðið - 23.02.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
AFMÆLI
FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1995 37
INGOLFUR
ÞORKELSSON
MEÐ hækkandi aldri förlast manni
minnið. Ingólfur A. Þorkelsson,
fyrrv. skólameistari Menntaskól-
ans í Kópavogi, átti sjötugsafmæli
23. janúar sl. Ég hafði alveg
gleymt þeim ásetningi mínum að
senda honum afmæliskveðju á síð-
um Morgunblaðsins. Nú um síðir
langar mig til að bæta úr þessu.
Ingólfur Þorkelsson er í hópi
fárra af sinni kynslóð, sem brutust
áfram af engu til mennta og til
frama í eigin valgrein. Það brann
á Ingólfi og meðal þeirra samferða-
manna hans, sem áttu rætúr í
snauðri alþýðustétt, hve misjöfn
var aðstaðan í þjóðfélaginu til
menntunar og til að nýta hæfileika
sína. Ingólfur var í hópi þeirra fáu
sem náðu upp á brúnina. Hann
skákaði því mörgum þeim, sem
áttu á hægan að sækja í skjóli
góðrar þjóðfélagsstöðu.
Það lá í hlutarins eðli, ef Ingólf-
ur næði áhrifastöðu, að hann yrði
trúr jafnaðarhugsjónum í skóla-
kerfinu. Það kom því gullið tæki-
færi fyrir Ingólf, þegar hann í ráð-
herratíð Magnúsar Torfa Ólafsson-
ar tók þátt í nefndarstarfi, sem
átti eftir að gjörbylta grunnskóla-
skipaninni í landinu. Grunnskóla-
skipanin nýja lagði grunn að lýð-
ræðislegri jöfnun allra nemenda í
iandinu til að njóta sömu undir-
stöðumenntunar, þrátt fyrir breyti-
lega getu til náms og dreifða bú-
setu. Þannig skyldi tryggt jafnræði
allra til að eiga kost á sambæri-
legri undirstöðu til framhaldsnáms,
án tillits til efnahags eða búsetu.
Þetta var byltingarkenndur
áfangi í baráttu þeirra til jafnræð-
is, sem áður höfðu með brotakennt
grunnnámi að baki þurft að sækja
á brattann til framhaldsnáms í
samanburði við hina fáu, sem nutu
aðstöðu til óskiptrar barnafræðslu.
En það er annað að sigra í orði,
en að vinna sigurinn í raun. Engum
var þetta ljósara, en Ingólfi Þor-
kelssyni, sem eftir langt kennara-
starf vissi að sá einn sigur var
metinn, er væri mælanlegur séð í
sögulegu samhengi, sem árangur
af skólastarfinu.
Allt er umdeilanlegt. Ingólfur
byggði upp frá jafnsléttu fjöl-
menntaskóla í Kópavogi. Hér skipti
sköpum, að sá maður er hóf starf-
ið hefði skýr og ákveðin markmið
og hefði til að bera auk þessa trú-
boðskraft frumherjans. Þetta var
þýðingarmikið, þar sem skólinn
þurfti að festa rætur í ört stækk-
andi kaupstað, sem skorti sjálfsvit-
und á við hliðstæða bæi. Þetta
yrði opinn nútímaskóli, með víðf-
emu námsvali. í senn skóli, sem
gerir strangar kröfur um gæði
námsins og um frammistöðu nem-
enda, að fordæmi hinna sígildu
menntaskóla. Umfram allt opinn
skóli, þar sem allir nytu jafnræðis
um námsval og námsaðstöðu.
Ekkert er Ingólfi fjær skapi en
tilburðir undir yfirskini hag-
kvæmni og sparnaðar um að tor-
velda aðgengi nemenda til skóla-
göngu, með ýmis konar íþyngjandi
aðgerðum stjórnvalda. Jafn réttur
til menntunar er Ingólfi sama jafn-
réttishugtakið og réttur hvers og
eins til þess jafnræðis að vera
gjaldgengur þjóðfélagsþegn.
Saga Menntaskólans í Kópavogi
er í senn starfssaga Ingólfs og
samverkamanna hans og jafnhliða
árangur útbæjar Reykjavíkur um
að verða gjaldgengur á borð við
hliðstæða bæi. Þannig er Kópavog-
ur annar og meiri bær nú, en áður
eftir áratuga starf Ingólfs Þorkels-
sonar, sem skólameistara Mennta-
skólans í Kópavogi. Það var því
vel til fundið eftir að Ingólfur varð
að draga úr störfum af heilsufars-
ástæðum, að fela honum að rita
starfssögu skólans.
Kynni okkar Ingólfs eru áratuga
gömul og hófust eftir að ég giftist
Þórnýju elstu systur hans. Ég
kynntist tengdafólki mínu náið.
Þetta opnaði mér nýja sýn í aust-
firsk viðhorf og þann bakgrunn,
sem Ingólfur og þau systkini voru
vaxin upp af. Eftir lát Þórnýjar í
mars 1961 urðu kynni okkar Ing-
ólfs áfram náin. Kom þar til mikil
nálgun við fráfallið og margvísleg
aðstoð þeirra hjóna, sem mér var
ómetanleg og verður aldrei full-
þökkuð. I Reykjavíkurferðum mín-
um kom ég iðulega á heimili þeirra
Ingólfs og Rannveigar og naut
þeirra sérstaklega í veikindaferð-
um mínum. Engan skugga hefur
borið á þessi kynni eftir að ég gifti
mig á ný og stofnaði til nýs heimil-
is. Áslaug, síðari kona mín, hefur
notið óskiptrar vináttu þeirra hjóna
og gagnkvæm samskipti eru á
milli heimilanna eins og áður var.
Ingólfur Þorkelsson fór í Vest-
urbæinn að leita sér kvonfangs,
að fordæmi landskunnra stjórn-
málamanna. Slíkt bónorð taldi
kunnastur prestur Vesturbæinga á
sínum tíma að hefði verið eitt
mesta gæfuspor þáverandi forss^t-
isráðherra.
Það var mikið gæfuspor fyrir
Ingólf að giftast Rannveigu Jóns-
dóttur. Þau settu saman heimili sitt
á æskustöðvum hennar á Ránar-
götu 22, sem er mitt í kjama gamla
Vesturbæjarins. Á síðari áram
fluttu þau í Kópavoginn og þar búa
þau í einbýlishúsi á Hlaðbrekku 14.
Milli okkar Rannveigar tókust
strax góð kynni og kom þar til að
við gátum rakið saman ættir okkar
til skaftfellskra stofnætta. Hitt var
einnig, að ég var frá fyrri tíð vel
kunnugur mannlífinu í gamla
Vesturbænum. Rannveig er fjölg-
áfuð og skörp í ályktunum sínum.
Oft er það svo, að eins og ekkert
smjúgi framhjá smásjá hennar.
Hún fer beinustu leiðir og getur
verið óvægin í málfærslu sinni,
einkum þegar skoðanir eru deildar.
Þrátt fyrir að þau hjón, Ingólfur
og Rannveig, séu gerólík og nán-
ast andstæður við skjót kynni,
hafa þau í löngu hjónabandi verið
óijúfanleg heild og ótrúlega sam-
stíga. Það þrátt fyrir mikla sjálfs-
vitund hvors gagnvart hinu, og
iðulega gagnólík sjónarmið. Hér
mætast jafningjar og jafnvægi
kynjanna er haldið í heiðri í dag-
legri önn.
Á síðasta ári atvikaðist svo, að
ég þurfti að ganga undir læknisað-
gerð og sjúkrahúslegu í Reykjavík,
auk nokkurra vikna eftirmeðferðar.
Við þetta rifjuðust upp náin kynni
mín við þau hjón og naut ég enn
á ný djúpstæðrar vináttu þeirra.
Þetta er mér mjög mikilvægt og
fyrnist ekki, þótt vík sé á milli vina.
Ingólfur er ekki allur, þótt hann
hafi lokið reglulegum starfstíma,
eins og aldursreglur segja til um.
Framundan eru tímar fijálsræðis
óháðir skyldukvöðum daglegra
verka. Ingólfur er mikill gæfumað-
ur í einkalífi. Honum hlotnaðist
starf, þar sem hann gat helgað lífs-
hlutverkið hugsjónum sínum í
störfum sínum.
Áskell Einarsson
Morgunblaðið/Arnór
ÞEIR hafa spilað saman svo lengi sem elztu menn muna eins og
sagt er, félagarnir að vestan, Arnar Geir Hinriksson og Einar
Valur Krisljánsson. Að sjálfsögðu mættu þeir í tvímenninginn á
Bridshátíð og voru í toppbaráttunni allan tímann. Þegar tveimur
umferðum var ólokið voru þeir í öðru sæti (á eftir Zia og Forrest-
er) en gáfu eftir í lokaumferðunum og enduðu í 10. sæti.
BRIPS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson
Bridsfélag
Sauðárkróks
SVEIT Gunnars Þórðarsonar sigraði
í aðalsveitakeppni félagsins sem ný-
lega er lokið. Lokastaða efstu sveita
varð þessi:
Sv. Gunnars Þórðarsonar 109
sv. BAD 84
sv. Einars Svanssonar 81
í sveit Gunnars spiluðu auk hans,
Páll Hjálmarsson, Jón Örn Berndsen
og Ásgrímur Sigurbjörnsson. Mánu-
daginn 27. febrúar hefst 3 kvölda
barometer tvímenningur og þarf að
tilkynna þátttöku í síðasta lagi sunnu-
daginn 26. febrúar. Hjá Kristjáni, s.
36146, eða Birgi, s. 35032, og Sig-
rúnu, s. 35576.
Silfurstigasveitakeppni
til styrktar
yngri spilurum
Ilelgina 11.-12. mars verður haldin
silfurstigasveitakeppni með 10 spila
leikjum. Spilaðar verða 10 umferðir
með Monrad-fyrirkomulagi. Sex leikir
verða spilaðir á laugardeginum og 4
á sunnudeginum. Spilamennska byijar
kl. 11.00 báða dagana og er henni
lokið kl. 20.00 á laugardeginum og
mótinu lýkur kl. 17.00 á sunnudegin-
um. Keppnisgjaldið er 8000 kr. á sveit
og rennur helmingurinn af því verð-
launafé. Hinn helmingurinn rennur í
farasjóð fyrir yngri spilara á heims-
meistaramót yngri spilara í tvímenn-
ingi í Ghent í Belgíu 11.-22. ágúst
nk. Tekið er við skráningu hjá BSÍ í
síma 587 9360.
Bridsfélag Borgarness
Aðalsveitakeppni félagsins lauk sl.
miðvikudag. Sex sveitir tóku þátt í
keppninni, sem er nokkru minna en
undanfarin ár. Smásveitin hafði
nokkra yfirburði og var með fullt hús
fyrir síðustu umferðina. Úrslit urðu
annars þessi:
Smásveitin 113
Borgfirsk blanda 93
Dóra Axelsdóttir 80
Sigurbjörn Garðarsson 76
1 Smásveitinni voru Jón Þ. Björns-
son, Magnús Ásgrímsson, Jón Ág.
Guðmundsson og Guðjón Ingvi Stef-
ánsson. Búnaðarbankinn í Borgarnesi
gaf verðlaunin í keppnina.
Bridsfélagið Muninn,
Sandgerði
Miðvikudaginn 15. febrúar hófst
Meistaratvímenningur félagsins með
þátttöku 20 para og er staðan þessi
eftir 6 umferðir.
Gísli Torfason - Jóhannes Sigurðsson 69
Gunnar Guðbjömsson - Vignir Sigursveinsson 39
Pétur Júlíusson - Heiðar Agnarsson 30
ÓliÞórKjartansson-KjartanÓlason 29
ArnórRagnarsson-KarlHermannsson 26
Arnar Amgrimsson - Reynir Óskarsson 24
BjömDúa-BjörnBlöndal 14
Matur og matgerð
Bolla - bolla
Kristín Gestsdóttir á mikið safn gamalla
matreiðslubóka, bæði íslenskra og
danskra. Hún gluggaði í þær um helgina
í leit að bolluuppskriftum og segir okkur,
hvers hún varð vísari.
EKKI veit ég, hvenær
fyrsta bolluuppskriftin
birtist á prenti hér á
landi eða í Danmörku, en sá
siður að búa til bollur á bollu-
daginn er áreiðanlega kominn
hingað með Dönum. í fyrstu
íslensku matreiðslubókinni,
„Einfaldt Matreiðslu Vasa-Qver
fyrir heldri manna hússfreyjur"
sem kom út árið 1800 er engin
bolluuppskrift,
en í bók Þóru
Andreu Nikól-
ínu Jónsdóttur
frá 1858 er
stutt og laggóð
uppskrift:
„Langaföstu
snúðar (fa-
stelavnsboller)
eru búnir til á
sama hátt og
jólabrauð,
nema þeir eru
hafðir miklu
minni.“ Það
skal tekið fram
að jólabrauð
var þá eins kon-
ar jólakaka
með geri. Nikó-
lína, eins og
hún er nú köll-
uð, átti danska
móður og ólst
upp í Dan-
mörku til 10
ára aldurs.
Einnig dvaldist
hún í Danmörku upp úr tvítugu
og hefur hún vafalaust kynnst
langaföstubollum þar. Ég á
nokkrar gamlar danskar mat-
reiðslubækur, allt frá því um
miðja síðustu öld, en ekki eru
langaföstubolluuppskriftir í þeim
öllum. Hins vegar eru „vatnsboll-
ur“ í þeim flestum eða það sem
við köllum vatnsdeigsbollur. í
Kvennafræðaranum frá 1888 og
1889 er engin uppskrift af langa-
föstubollum en aftur á móti í
útgáfu frá 1911, en í öllum út-
gáfunum eru vatnskökur (vatns-
deigsbollur). Undanfarna ára-
tugi hafa íslendingar bakað mik-
ið af vatnsdeigsbollum á bollu-
daginn, enda var lengi bannað
að selja ger hér á landi, en nú
er hægt að kaupa ger í hverri
búð og það skulum við nýta okk-
ur. Bollurnar heppnast alltaf, ef
þess er gætt að hafa vökvann
ekki of heitan (fingurvolgan) og
deigið lint.
Gerbollur, sem ekki
þarf að hnoða
_________2 egg_________
’A dl sykur
'A tsk. salt
Vi tsk. kardimommudropar
lOOgmjúkt smjörlíki
10 dl hveiti
1 Vi msk. ger
3 dl fingurvolgt vatn (úr
krananum)
1. Setjið egg, sykur og salt í
skál og þeytið vel.
2. Setjið kardimommudropa
út í ásamt mjúku smjörlíki og
hrærið saman.
3. Setjið hveiti, ger og volgt
vatn út í og hrærið saman. Legg-
ið stykki yfir skálina og látið
þetta lyfta sér á eldhúsborðinu
í 1-2 klst, jafnvel lengur.
4. Leggið bökunarpappír á
bökunarplötu, setjið deigið á
plötuna með skeið, hafið bil á
milli, bollurnar stækka mikið.
Leggið stykkið aftur yfir bollurn-
ar og látið lyfta sér í 20-30
mínútur.
5. Hitið bakaraofninn í 210°C,
blástursofn í 200oC, setjið í miðj-
an ofninn og bakið í um 15 mín-
útur.
Kælið bollurnar örlítið, kljúfið
og fyllið með sultu og rjóma eða
búðing. Bræðið súkkulaði og
smyijið að ofan eða notið kakó,
flórsykur og örlitla eggjahvítu
eða vatn.
Athugið: Setja má rúsínur og
súkkat saman við deigið og
borða bollurnar með smjöri.
Vatnsdeigsbollur
150 g smjörlíki
214 dl vatn
3 dl hveiti
6egg
1. Setjið smjörlíki og vatn í
pott og sjóðið þar til smjörlíkið
er vel bráðið.
2. Setjið allt hveitið út í sjóð-
andi vökvann og hrærið fljótt
saman með sleif. Látið í skál og
kælið að mestu.
3. Setjið deigið i hrærivélar-
skál og bijótið eitt egg í senn út
í og hrærið vel á milli, hrærið í
2-3 mínútur eftir að síðasta
eggið er komið saman við.
4. Setjið bökunarpappír á
bökunarplötu. Setjið deigið í
sprautupoka með víðum stút og
sprautið á plötuna, hafið gott
bil á milli. Einnig má setja þetta
á plötuna með skeið.
5. Hitið bakarofn í 200°C,
blástursofn í 190°C, setjið í rniöj-
an ofninn og bakið í 20 mínút-
ur. Athugið að ekki má opna
ofninn fyrstu mínúturnar.
Smyijið að ofan með súkkul-
aði, sjá uppskriftina hér á undan
og notið sömu fyllingu og í henni.
Gott getur verið að setja ferska
ávexti með í fyllinguna.