Morgunblaðið - 22.03.1995, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 22.03.1995, Blaðsíða 32
32 MIÐVIKUDAGUR 22. MARZ 1995 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR Horft til 21. aldarinnar Hugleiðingar VIÐ lifum í margbreytilegum heimi; síbreytilegum og óútreiknan- legum. Heimsmyndin breytist svo hratt að ekki er nema fyrir sérfræð- inga að skilja þær breytingar og þá gjama eingöngu á þeirra sérhæfða sviði. Það er því erfitt fyrir leikmann- inn að spá í hvernig heimur morgun- dagsins verður, hvað þá fyrir ungt fólk sem vill marka sér stefnu fyrir framtíðina. Á samdráttartímum gilda önnur _ lögmál en í þenslu. Þá er hluti vinnu- aflsins óvirkur, á framfæri samfé- lagsins og leggur ekkert til þjóðar- framleiðslunnar. Það er alvarlegt mál fyrir litla þjóð eins og Islendinga. Eða hvað? Erum við kannski sátt við það að leita leiða til að uppræta at- vinnuleysið eða það sem skynsam- legra er að nota það okkur í hag með því að nýta þann tíma sem gefst til að huga að innviðununum, en á uppgangstímum gefst lítill tími til þess. Það þarf að huga að atvinnu og menntamálum, starfsþjálfun og starfsmenntun; það þarf að marka stefnu til framtíðar, sérstaklega í atvinnumálum ungs fólks. Þar þurfa að vera stöðug úrræði, því reynsla ^annarra þjóða er sú að því fyrr sem gripið er inn í atvinnuleysi ungs fólks því minni hætta er á varanlegu at- vinnuleysi þ.e.a.s. að atvinnuleysið verði „eðlilegt" ástand fyrir þann atvinnulausa og í versta falli verði það arfgengt. Sú var tíð að fólk menntaði sig til sérhæfðra starfa, með því að fara í háskóla eða læra iðn. Meðal verka- lýðsins réðu menn sig í vinnu á unga aldri, fengu þar starfsþjálfun í því sem varð þeirra ævistarf. Mestallt nám og starfsþjálfun hefur hingað \itil miðast að því að búa fólk undir eitt ævistarf, með sérhæfingu og leit um atvinnuleysi ungs fólks að sérþekkingu. Og nú vil ég spyija? Hefur sérhæfingin verið réttur undir- búningur fyrir þann margbreytilega heim sem við nú byggjum? Og í fram- haldi af því: Verður sérhæfmgin okk- ur ekki fjötur um fót á 21. öldinni? Hraðinn í þróun tölvunnar getur gefið okkur vísbendingu um það sem koma skal. Síðastliðinn áratug hefur tölvan breyst úr því að vera þróuð rit- og reiknivél yfir í tæki þar sem hægt er að vinna með texta, mynd og hljóð, upplýsingamiðlun þar sem hægt er að nýta sér helstu gagna- banka heimsins og samskiptaform milli manna um víða veröld. Samt gengur mestöll tölvufræðsla á íslandi út á það að kenna fólki á þróuðu rit- og reiknivélina. Stúdentsprófið er orðið hið þrönga nálarauga sem allir verða að fara í gegnum því flestir atvinnurekendur og æðri menntastofnanir gera kröfu til þess. Það er því í orði en ekki á borði viðurkennt sem grunnmenntun ungs fólks í dag. En þegar tveir af hveijum fimm flosna upp úr þessu námi er þá ekki kominn tími til að spyija óþægilegra spurninga? Fjórt- án ár í skóla er langur tími fyrir tvítugt fólk; það er u.þ.b. þrír fjórðu hlutar ævinnar og mörgum óar við þeirri tilhugsun að bæta við fimm til tíu ára framhaldsnámi. Margir hafa ekki úthald, enn aðrir sjá engan beinan tilgang með veru sinni í skól- anum og enn aðrir hafa ekki efni á skólagöngu. Þeir sem gefast upp á hinni hefðbundnu leið i gegnum skólakerfið eiga fárra kosta völ. Könnun Atvinnumiðlunar Reykjavík- urborgar sýnir að 70% atvinnulausra á aldrinum 16-25 ára hefur einung- is lokið grunnskólaprófi. Stór. hluti þessa hóps vill auka menntun sína, helst með úrræðum sem taka skemmri tíma en hefð- bundið skólanám og í tengslum við starfs- þjálfun. En er íslenska skólakerfíð undir það búið að sinna þörfum þessa fólks? Nei, því miður. íslenska skól- kerfið er of þungt í vöf- um, það er í of litlum tengslum við atvinnulíf- ið, það er að stórum hluta arfleifð frá síð- ustu öld og endurspegl- ar ekki þann heim sem við lifum í dag. Síðast en ekki síst skortir það sveigjanleika fyrir inn- og útstreymi nemenda og möguleika fyrir þá sem kjósa blandaða leið þ.e. að taka þátt í atvinnulífí meðfram námi ti! að Góð almenn menntun er besti farseðill til framtíðar. Benóný Ægisson telur mennt- unarmöguleika þurfa að vera breytilega til að mæta þörfum sem flestra. sækja sér þá sértæku þekkingu sem þeir þarfnast. Atvinnuleysi á íslandi fer vaxandi og ekkert bendir til annars en að þau mál skipist með svipuðum hætti og hjá öðrum þjóðum. Við þurfum að ákveða hvernig við ætlum að bregð- ast við; helst að reikna allt dæmið Benóný Ægisson upp á nýtt. Það er ekk- ert sérstaklega erfitt að reikna burt atvinnuleysi en öðru máli gegnir þegar á að láta fram- kvæmdina ganga upp. Það gerist ekki nema með samstilltu átaki margra aðila, s.s. at- vinnurekenda, verka- lýðsfélaga og skóla. Væri fólki gert kleift að lifa af fjörutíu stunda vinnuviku losn- aði um mörg störf og einnig væri hægt að hugsa sér að hluti vinn- andi fólks tæki þátt í endur- og símenntun sem gerði það að hæfari starfskrafti en losaði jafnframt um störf á vinnu- markaði. Átaksverkefni sem hafa engan annan tilgang en að stytta atvinnu- leysisskrána eru skammgóður verm- ir. Enginn er bættari með slíkri fram- kvæmd, hvorki þeir sem fá vinnu í skamman tíma við verkefni sem þeir sjá engan tilgang í né vinnuveitend- umir sem í mörgum tilfellum þurfa ekki á auknum starfskrafti að halda. Því miður hafa flest átaksverkefni hingað til farið af stað með meira kappi en forsjá sem eru eðlileg pani- kviðbrögð hjá þjóð sem ekki þekkir atvinnuleysi. í grófum dráttum má skipta átaksverkefnum í þijá flokka: I fyrsta flokki er krafan að verkefn- in séu arðbær; þessi tegund átaks- verkefna þarfnast ekki frekari skýr- ingar. í öðrum flokki eru átaksverk- efni sem verða þátttakendum til auk- ins þroska, eru mannbætandi og menningarauki öllum þorra manna. í þessum flokki er starfsþjálfun ýmis- konar, listiðkun og vinna að menn- ingarmálum og mannúðarstörfum. Þriðji flokkurinn eru þau verkefni sem styrkja frumkvæði og nýsköpun, ætluð þeim sem vilja koma eigin hugmyndum í framkvæmd. I þessum flokki er stuðningur við þá sem vilja stofna fyrirtæki eða standa fyrir skammtímaverkefnum sem eiga að skila arði en einnig stuðningur við ýmis verkefni atvinnulausra, sem vilja lifa innihaldsríkara lífí á meðan á atvinnuleysinu stendur, en hafa ekki að meginmarkmiði að skila ijár- hagslegum ávinningi. Góð almenn menntun er besti far- seðill þjóðar til framtíðar. Hvernig hennar er aflað skiptir engu máli, en möguleikarnir verða að vera fyrir hendi og leiðirnar þurfa að vera margar og við hæfí flestra. Og hvað er þá almenn menntun í dag? Hún er þekking á möguleikum tækninnar og þekking á atvinnulífi, - hún er þekking á eigin menningu og ann- arra, hún er þjálfun í skapandi hugs- un og í listum, hún er tungumáia- kunnátta o.s.frv. Enginn veit hvert stefnir í þessum síbreytilega heimi og menn geta staðið frammi fyrir því að ævistarf þeirra verði úrelt, kannski eftir 20-30 ára nám. Því er best að vera við öllu búinn; vera viðbúinn því að ný staða komi upp og það þurfi að breyta stefnunni fyrirvaralaust því atvinnuúrræðin mega ekki daga uppi sem nátttröll vegna þess að þau eru ekki í takt við tímann. Þessum pistli var aldrei ætlað að verða tæmandi úttekt á atvinnu og menntamálum ungs fólks heldur að vekja til umhugsunar og efna til umræðu. Umræðan verður að hefjast og horfa verður til framtíðar. Marka verður framtíðarstefnu í þessum málum og í þeirri stefnumörkun verða allir þeir sem málið varða að taka þátt. Án stefnumörkunar til langs tfma í atvinnumálum og án sveigjanleika í menntunar- og at- vinnuúrræðum missum við af fram- tíðarlestinni. Höfundur starfar í Hinu húsinu, mcnningar- og upplýsingamiðstöð ungs fólks. Rödd úr fortíðinni í NAFNLAUSRI grein frá hags- munafélagi of- og ónæmislækna er ráðist að mannorði tveggja manna í Morgunblaðinu þann 4. febrúar 1995. Það eru þeir B'rynjólfur Snor- rason á Akureyri og Ægir Bessason í Hafnarfírði, sem verða fyrir þessu. Um leið er í greininni hvatt til rit- skoðunar fjölmiðla, að minnsta kosti öllu því sem ekki hentar þessum sömu hagsmunasamtökum. Er þetta rödd „æðri“ stéttar úr fortíðinni eða hvað? Vísindamennimir bera fyrir sig lög landsins, sem bæði kveða á um kukl og réttindi. Lög sem sortéra fólk eftir akademískum gráðum. Spurn- ingin er hvort að sannir vísindamenn þurfí nokkur lög til þess að hjúpa sig með, svo að sú virðing, sem þeir krefjast af öðrum sér til handa, sé meira en nafnið eitt? Eru það ekki verðleikar þeirra og verk, sem við hljótum að dæma þá eftir? Löggjafínn setti þessi lög á sínum tíma, þegar fyrstu akademískt lærðu læknarnir komu til landsins. Gefum ^kkur að það hafi verið vel meint á þeim tíma í anda þá nýrrar upplýs- ingaaldar og trúnni á það, að hin ungu vísindi leystu allan vanda mannkynsins. En gáum líka að því að um leið var fyrri læknum lands- ins, þeim sjálflærðu, þakkað fyrir vel unnin störf með því að stimpla þá sem kuklara. Sú forræðishyggja kerfisins fyrir almenningi, sem felst í þessum lög- um, átti ef til vill rétt á sér á síð- ustu öld, en ekki nú þegar almenn- ingur er fullkomlega upplýstur um læknastéttina alla með kostum henn- ar og göllum. Nú leitar almenningur sjálfviljugur til allra læknenda að eigin vali og dæmir svo sjálfur um niðurstöðumar. Eða hvort er betra að sjá í gegnum nálarauga með ein- staka gróðahyggjumenn ólæknis- lærðra, sem engum gera gagn, eða sú samtrygging læknislærðra sem verndar algerlega óhæfa menn innan þeirrar stéttar til að fremja svokölluð læknamistök? Nafnlausa greinin er markverðust fyrir þær sakir að hún veltir upp steininum og við okkur blasir það sem raunverulega hefur legið í þagn- argildi, nefnilega hvort ekki er löngu kominn tími á það að endurskoða þessi einokunarlög. Hvort að almenn- ingur eigi ekki að tala við sína þing- menn, vegna þess ófrelsis sem þeir búa við að þessu leiti. Fyrir flesta gæti þetta litið út sem smámál, en það er langt í frá að svo sé. Innan læknastéttanna um allan heim er nú þessa dagana að koma fram á sjónarsviðið innri kreppa. Hún á sér langa sögu og aðdraganda en einkenni hennar koma einmitt í ljós í hnotskurn í viðbrögðunum við alnæ- minni. Nafnlausa greinin segir um þetta: „Þvert á móti er leitast við að skoða alla möguleika og bregðast við að alefli (vegna óþekktra sjúkdóma, vegna þjóðfélagsbreytinga og tækni- þróunar) eins og t.d. dæmið um al- næmi sannar." Víða um heim eru læknar og vísindamenn nú að beijast af alefli á móti þeirri lyfjafyrirtækja- legu þjónkandi stefnu, sem hefur verið tekin upp móti alnæminni. Við skulum ekki gleyma því að um leið og alnæmið er hræðilegur sjúkdóm- ur, er það líka stórviðskipti fyrir ýmis fyrirtæki og þá vísindamenn sem vinna fyrir þau. Hér eru milljarð- ar dollara í spilinu. Þessir aðilar vilja ekki hlusta á neinar aðrar lausnir en Gallo og fleiri „uppgötvuðu". Menn á borð við dr. Peter Dues- berg, Robert S. Root-Bernstein, dr. Steven Jonas, dr. Hank Loman, dr. Kary Mullis og dr. Charles Thomas sem allt eru topp vísindamenn hafa lagst á eitt að fá birtar sínar vísinda- rannsóknir, sem sýna að það er ekk- ert samhengi milli HlV-veirunnar og eyðni. Þetta er aðeins toppurinn á ísjak- anum í þeirri þróun innan læknis- fræðinnar, sem nú er smátt og smátt að koma í ljós um nokkra veigam- ikla þætti hennar, sem eru byggðar á misskilningi, þröngsýni og hreinni pólitík. Því að það er ekki nóg að sanna hlutina - „nota aðferðir sem gera gagnrýnið mat mögulegt í nið- urstöðum" - þegar læknavísindin eða aðrar greinar vísinda eru orðnar að trúarsetningum, sem menn í góðri trú veija með hnúum og hnefum, vegna þess að þeir lærðu ekkert um þessar nýju rannsóknir á sínum tíma, já eða bara á síðasta ári. Og kæra sig raunar ekkert um að kynna sér nánar. Jörðin er sem sé ekki lengur flöt í læknislist- inni, hún er hnöttur! Það eru tvenns konar aðilar sem vinna að nýjum kenningum inn- an læknavísinda: Læknislærðir menn, sem eru um leið útskú- faðir af sinni stétt og teknir af þeim rann- sóknarstyrkir. Dæmi: dr. Peter Duesberg, sem er frægur krabba- meinsrannsakandi frá Kaliforníuháskóla. Dæmi: Rober 0. Bec- ker, sem er kominn einna lengst vísinda- manna vestanhafs að kanna rafsvið lifandi vera, með geysigóðum lækn- inganiðurstöðum. Hins vegar eru þetta ólæknislærð- Ný stefna í rannsóknum á eðli lifandi vera er lífrafsegnlfræðin, segir Einar Þorsteinn. Hann segir lífverur í jafn ríkum mæli rafsegulfyrirbæri og efnafræðifyrirbæri. ir menn með brennandi áhuga á heilsufari fólks. Menn með nýjar og óvenjulegar hugmyndir um eðli og samhengi hlutanna. Stundum sam- einast þessir tveir aðilar um vinnu sína sem gefur enn betri raun. Ein ný stefna innan rannsóknanna um eðli lifandi vera, er lífrafsegul- fræðin (bioelectromagnetics). Einn helsti frumkvöðull hennar í dag er dr. Cyril B. Smith, en mjög margir vísindamenn í Englandi, Japan, Rússlandi, Þýskalandi og Bandaríkj- unum fást við þetta nýja svið í dag. í mjög stuttu máli gengur greinin út á það að lifandi verur séu jafnmik- ið rafsegulfyrirbæri eins og efna- fræðifyrirbæri. Um þessa grein læra menn ekki í dag í háskólum, enda á hún enn ekki uppá pallborðið hjá við- urkenningarapparati visindanna. Hinsvegar er það trúa mín að of- og ónæmislæknar þurfi allir að taka framhalds- námskeið í greininni innan fimm ára, ef þeir vilja vera með! Svo vel vill til að bæði Brynjólfur Snorra- son og Ægir Bessason eru að vinna brautryðj- endastarf á þessu sviði: Brynjólfur í samvinnu við dr. Harry Oldfield frá London á sviði myndrænnar mælitækni vegna rafsegulsviða á yfirborði hluta. Það er vert að geta þess hér í leiðinni að hann hefur fengið mjög góðar niðurstöður fyrir orkugæði íslenskra landbúnaðarafurða, sem geta orðið þjóðinni stórtekjulind. Ægir er hins- vegar þátttakandi í tilraun þó nokk- urra þjóðlanda með tæki sem m.a. er hannað af dr. Cyril B. Smith og með því er unnt að mæla ýmiskonar ofnæmi svo dæmi sé nefnt. Á móti þessari starfsemi eru hinir háæruverðugu læknar sem ekki vilja láta nafn síns getið í greininni í Morgunblaðinu að vinna, kannske vegna þess að þeir hafa ekki kynnt sér málið til hlýtar. Þeir sjá hér samt greinilega ógnun við starfsemi sína, þó að í það sé látið skína að hagsmun- ir almennings séu hér í veði. I einstökum atriðum er mjög margt aðfínnsluvert í þessari um- ræddu grein, sem að sinni verður ekki gert hér að umtalsefni. Aðal- áhyggjuefni okkar, sem viljum kynna okkur allar hliðar málanna án þess að trúarlegar kreddur vísindanna fái byrgt sýn, hversu ótrúlega lík við- brögð vísindamanna, eða þeirra sem vilja kalla sig svo, minna á viðbrögð katólsku kirkjunnar á miðöldum um það leiti, sem upplýsingin barði sér leið inní hugskot almennings þess tíma, þó að það kostaði mannfórnir í nafni hinnar einu sönnu trúar. Höfundur er hönnuður. Fyllum Kolaportið af kompudóti J UM HELGINA SÉRSTAKUR á líaiiiiA a dag fyrlr þá san^^Hmjj^fó^jH^jÍna Hafðu samband og riA CAOA iryggðu þér pláss i sima JPi JvuV KOLAPORTIÐ Einar Þorsteinn

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.