Morgunblaðið - 26.04.1995, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 26. APRÍL 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
t
Móðir okkar,
STEFANÍA EINARSDÓTTIR,
lést á Hrafnistu í Hafnarfirði þriðjudaginn 25. apríl.
Sigríður og Jónhanna Hinriksdætur.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
SIGURMUNDUR JÓNSSON,
Hvassaleiti 97,
Reykjavfk,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 28. apríl
kl. 13.30.
Edda Kristjánsdóttir,
Kristján Sigurmundsson, Anna Elísabet Ólafsdóttir,
Helga Sigurmundsdóttir, Guðjón Þorkelsson,
Anna Sigurmundsdóttir, Helgi Tómasson,
Jón Sigurmundsson, Sjöfn Guðmundsdóttir,
Friðrik Sigurmundsson, Vigdís Klemenzdóttir,
Einar Sigurmundsson, Svanhildur Gunnarsdóttir
og barnabörn.
VALGERÐUR
TR YGG VADÓTTIR
+ Valgerður
Tryggvadóttir
fæddist á Hesti í
Borgarfirði 21. jan-
úar 1916. Hún lést í
Landspítalanum 14.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar Valgerð-
ar voru Anna Guð-
rún Klemensdóttir
húsmóðir og
Tryggvi Þórhalls-
son prestur, rit-
stjóri, forsætisráð-
herra og banka-
sfjóri. Systkini Val-
gerðar eru: Klem-
ens, f. 1914, Þórhallur, f. 1917,
Agnar, f. 1919, Þorbjörg, f.
1922, Björn, f. 1924, og Anna
Guðrún, f. 1927. Valgerður ólst
upp í Reykjavík. Hún fór til
náms í klausturskóla í Belgiu
og starfaði hjá Ríkisútvarpinu
1933-1951, síðast
sem auglýsinga-
stjóri. Hún var
skrifstofustjóri
Þjóðleikhússins frá
1951-1972. Val-
gerður giftist 23.
desember 1960 dr.
Hallgrími Helga-
syni, f. 3. nóvember
1914, tónskáldi.
Hallgrímur lést 18.
september 1994.
Þegar Valgerður
fór á eftirlaun
fluttu þau hjónin
að Vogi í Ölfusi.
Fyrir sjö árum fluttu þau aftur
til Reylqavíkur, á æskuheimili
hennar, Laufás við Laufásveg.
Utför Valgerðar fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, sonur, bróðir og afi,
HILMAR GUNNÞÓRSSON,
Skólavegi 10a,
Fáskrúðsfirði,
lést í Borgarspítalanum mánudaginn 24. apríl sl.
Útförin fer fram frá Fáskrúðsfjarðarkirkju laugardaginn 29. apríl
kl. 13.00.
Þórunn Ólafsdóttir,
Ólafur Hilmarsson, Jóhanna Eiríksdóttir,
Berglind Hilmarsdóttir, Stefán Friðriksson,
Sigurbjörg Hilmarsdóttir, Bryndís Hilmarsdóttir,
Sigurbjörg Guðmundsdóttir, Gunnþór Guðjónsson,
systkini og barnabörn.
t
Ástkær faðir okkar,
DIÐRIK SIGURÐSSON,
Lækjarbergi 60,
Hafnarfirði
áður bóndi á Kanastöðum,
verður jarðsunginn frá Hrunakirkju
föstudaginn 28. apríl kl. 14.00.
Börnin.
t
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð
vegna andláts og útfarar bróður okkar
og frænda,
BALDURS
STEFÁNSSONAR
frá Hvammbóli.
Árný Stefánsdóttir,
Helga Stefánsdóttir,
Vilborg Stefánsdóttir
og systkinabörn.
+
Þökkum innilega þeim, sem sýndu okk-
ur hlýhug og vináttu við andlát og útför
föður okkar, tengdaföður og afa,
OTTÓS JÓNSSONAR
menntaskólakennara,
Rekagranda 2.
Jón Gunnar Ottósson, Margrét Frfmannsdóttir,
Gunnhildur Ottósdóttir,
Bryndfs Ottósdóttir, Guðmundur Geirsson,
Guðbjörg Ottósdóttir, Ottó Karl Ottósson,
Hildur Ýr Ottósdóttir
og barnabörn.
VALGERÐUR Tryggvadóttir, mág-
kona mín, var merk kona og þykir
mér því ástæða til að minnast henn-
ar með nokkrum orðum. Andlát
hennar bar að svala aprílnótt um
líkt leyti og fyrsta vorlóan tyllti
fæti á gamla Laufástúnið, sem
teygir sig að Tjörninni. Dauðinn
kvaddi dyra í Laufási í sama mund
og lífið boðaði komu sína. „Lífið
manns hratt fram hleypur, hafandi
enga bið,“ yrkir Hallgrímur Péturs-
son. Lífið er þversögn, dauðinn er
líf og sorgin er gleði. Menn deyja
til nýs lífs og fagna til nýrrar sorg-
ar.
Lífslöngun Valgerðar var þorrin,
þegar hún andaðist, hreyfíngar lík-
amans trénaðar og neisti í augum
slokknaður. Andlátsstund hennar
var í mótsögn við þann lífsþrótt,
sem hafði löngum verið hennar
aðalsmerki. Lífíð hafði fært henni
gleði af skornum skammti allra síð-
ustu árin sem hún lifði en einnig
kom til að henni var fjarri skapi
að lengja dauðvona líf með lyíjum.
Svo hafði hún talað. Hún vissi, að
ekkert var skaplegra en dauðinn
og allir yrðu að skilja við. Þess
vegna háði hún ekkert dauðastríð,
heldur tók æðrulaus við því, sem
forsjónin ætlaði henni. Fól önd sína
á vald þeim, er sólina skóp. Valgerð-
ur ræddi ekki mikið við aðra um
trúmál, en hafði sína traustu barna-
trú og vildi ugglaust veg kristin-
dóms mikinn eins og ráða má af
því, að hún var um skeið meðhjálp-
ari við Kotstrandarkirkju, er hún
bjó í Ölfushreppi. Þar leysti hún
vanda safnaðarins, eins og hennar
var von og vísa. Að svo miklu leyti
sem Valgerður velti fyrir sér trú-
málum, hygg ég trúarbrögð hennar
hafa verið arfur kristilegs ftjáls-
lyndis úr föðurgarði, gleði og mis-
kunn, en alls ekki biksvartur helvít-
isboðskapur bókstafstrúarmanna.
Við héðanför bera flestir íslending-
ar kvíðboga fyrir vist sinni fyrir
handan, og eiga þeir naumast ann-
ars úrkosta en vona að þeim verði
borgið. Vel má vera, að trúarvissa
Valgerðar hafí eytt kvíðanum á
hinstu stund. Um það verður ekk-
ert sagt.
Að sjálfsögðu skópu ætt og upp-
eldi Valgerði örlög. Faðir hennar,
Tryggvi Þórhallsson biskups, var
forsætisráðherra, eins og kunnugt
er, en ekki má gieyma því, að hann
var einnig bóndi og prestur, svo að
rætur hans stóðu djúpt í íslenskum
jarðvegi. Þótt Valgerður væri fædd
á Hesti í Borgarfirði, þar sem faðir
hennar var skamma hríð sóknar-
prestur, ólst hún upp í Laufási, þar
sem margir eldhugar ungmenna-
hreyfíngarinnar, framfarasinnaðir
bændur auk ýmissa helstu stjóm-
málaforingja þjóðarinnar voru tíðir
gestir á heimili foreldra hennar.
Sviptivindar stjómmálanna léku þar
um garð, blíðir og stríðir. Að mörgu
var staðið til heilla landi og lýðum,
þótt kreppan mikla legðist að ís-
lendingum eins og öðram þjóðum
með ofurþunga atvinnuleysis og
fátæktar. Valgerður hlaut því að
vakna til vitundar um stjórnmál og
valdastreitu, draga lærdóma ungl-
ingsins af athöfnum föður síns og
anda hugsjónum hans djúpt að sér:
Framfaraáhuganum, alúðinni við
þjóðararf íslendinga, samstöðunni
með bændum og búaliði, viljanum
til viðreisnar þjóðinni í verklegum
efnum bæði til sjós og lands, en
síðast en ekki síst hefur eðal-
mennska og grandvarleiki föður
hennar í óvæginni persónulegri
stjómmálabaráttu orðið henni holl-
ur skóli mannlegra samskipta og
veganesti fyrir lífíð. Þegar heiftin
varð einna mest í pólitíkinni eftir
þingrofíð fræga, sætti Valgerður
og fjölskylda hennar hvers konar
aðkasti bæði á förnum vegi og í
skóla, svo að líkja mætti við ofsókn-
ir. Sem betur fer eru slíkar aðfarir
að bömum sjtórnmálamanna nú af
lagðar, en sárindi þessara atvika
hurfu seint úr huga Valgerði, þótt
þau dvínuðu með áranum og væra
felld að nýjum skilningi og breyttu
samhengi þroskaðrar konu. Það
lætur þess vegna að líkum að á
uppvaxtaráram Valgerðar mótaðist
að verulegu leyti afstaða hennar til
manna, málefna og samfélagsins.
Fyrir vikið fylgdist hún alla tíð af
áhuga með stjómmálum, veitti eft-
irtekt samfélagslegu umróti og var
félagslega sinnuð. Gagnrýninn hug-
ur, rík réttlætiskennd, umbótavilji
og félagslyndi voru án efa að mestu
leyti arfleifð þessara ára.
Valgerður gleymdi aldrei ætti
sinni og upprana og vissi vel hvað
hæfði við flestar aðstæður. Þessu
kennimerki Valgerðar fylgdi vitund
um sjálfa sig og þau verðmæti sem
hún ól önn fyrir, en alls ekki hégóm-
legt stórlæti. Ekki er mikið í þann
spunnið, sem heiðrar ekki sitt og
sinna. Hún sýndi minningu Laufás-
heimilisins mikla alúð, dró að sér
og varðveitti gamla muni, gerði þá
upp og færði þá eftir föngum í
uppranalegt horf. í þessu eins og
öðru birtist ræktarsemi, dugnaður
og snyrtimennska Valgerðar. í þeim
efnum sótti hún fyrirmynd til móð-
ur sinnar, Önnu Klemensdóttur
Jónssonar landritara, sem var helsti
fulltrúi festu í íslenskri stjórnsýslu
á fyrstu áratugum aldarinnar,
ímynd hins fullkomna embættis-
manns. Anna var stórbrotin kona
og stjómsöm. Hafði hún, eins og
nærri má geta, í mörg horn að líta
á slíku heimili, að ekki sé minnst á
allan bamaskarann. Vitaskuld hafa
vinnukonur, sem þá tíðkuðust á
heimilum heldra fólks, létt undir
með henni. Það segir sig sjálft, að
þau áföll, sem fylgdu stjórnmála-
baráttunni, missir föðurins á miðj-
um aldri ásamt öllum þeim erfíðleik-
um, sem móðir hennar og fjölskylda
þurftu að takast á við eftir fráfall
hans, hafa lostið Valgerði þungt.
Þau sár skildu eflaust eftir sig
meiðsl, sem grera seint. Þessi bitra
reynsla hefur aukið Valgerði lífs-
skilning, víkkað sjónarhom hennar
og mannað hana. Mótlæti þroskar,
séu í manninum töggur.
Valgerður var fús að leggja því
málefni lið, sem hún taldi gott og
rétt. Hún hafði þrek og þor til að
fylgja sannfæringu sinni eftir bæði
í orðum og gerðum, ef með þurfti.
Þannig var hún, kona á áttræðis-
aldri, meðal aðalræðumanna á mót-
mælafundi gegn ráðhúsbyggingu
við Tjörnina í Reykjavík og talaði
til áheyrenda af tröppum Þórsham-
ars. Hún mat einkar mikils þá
menn, konur og karla, sem höfðu
til branns að bera það sem kallað
er „civile courage" eða hugrekki til
að segja mistækum valdsmönnum
til syndanna og benda á meinsemd-
ir samfélagsins. Að sama skapi
kunni hún lítt að meta menn, sem
dönsuðu ætíð eftir pípu meðal-
mennsku og sjálfshyggju. Hún var
félagshyggjukona, eins og hún átti
raunar kyn til. Hún var með öðrum
orðum vinstrisinnuð, en á því orði
hafa þeir, sem nú hafa allt á hreinu,
æma skömm. Ekki lengur þykir
gott hjarta eða samúð með smæl-
ingjum nýtileg undirstaða til þess
að taka afstöðu til málefna eins og
tíðkaðist fyrr á áram, meðan
mennskan naut sannmælis. Val-
gerður var ekki byltingarmaður,
hún var umbótamaður. Ekki var
Valgerður langskólagengin, en
gekk um skeið í kaþólskan skóla í
Belgíu, svo að hún kunni töluvert
fyrir sér í frönsku. Þótt hún hafí
síðar bætt upp stutta skólagöngu
af meðfæddum gáfum sínum og
röskleik, er ekki ólíklegt, að það
hafí dregið athygli hennar að al-
mennu félagslegu misrétti karla og
kvenna, því að á uppvaxtarárum
hennar gengu piltar yfirleitt fyrir
stúlkum um langskólanám. Val-
gerður lagði félagsmálum kvenna
lið síðar á ævinni. Hún var frá önd-
verðu og alla tíð mikill stuðnings-
maður Vigdísar Finnbogadóttur
forseta, því að Valgerður sá í henni
ekki aðeins mikla mannkosti, sem
hæfðu þjóðhöfðingja, heldur einnig
góðan merkisbera nýrra viðhorfa
til stöðu og réttindamála kvenna.
Fjögurra áratuga starfsævi Val-
gerðar var bundin tveimur mennta-
stofnunum, Ríkisútvarpinu og Þjóð-
leikhúsinu. Hún réðst til starfa við
Ríkisútvarpið á fyrstu árum þéss
og vann þar í átján ár. Hún varð
þeirrar gæfu aðnjótandi að kynnast
mætum framherjum útvarpsins,
sem margir voru þjóðkunnir menn,
sem óþarft er að nafngreina. Ná-
vistin við þá hefur eflaust verið
lærdómsrík. Valgerði er borin sú
saga, að hún hafí rækt starf sitt
með prýði, verið reglusöm, vinnu-
söm og áreiðanleg, þannig að hún
vann sér til frama í stofnuninni og
varð að lokum auglýsingastjóri
hennar. í Ríkisútvarpinu var hún
stödd í fréttaflutningnum miðjum
og gat fylgst náið með innlendum
og erlendum tíðindum og hlýtt á
umræður um þau. Má ætla, að sá
vinnustaður hafí minnt hana á
kviku fréttanna í föðurhúsum, þeg-
ar faðir hennar fór með landsstjórn,
þótt með öðrum hætti væri. Átti
hún góðar minningar frá dögum
sínum í Ríkisútvarpinu. Þótt hún
undi hag sínum hið besta í útvarp-
inu þá vildi hún breyta til, og því
sótti hún um starf skrifstofustjóra
Þjóðleikhússins og fékk það. Mun
löng reynsla hennar og farsælt starf
á Ríkisútvarpinu hafa komið henni
að góðum notum. Þessu nýja starfí
fylgdi meiri ábyrgð á bókhaldi og
stjórnun,_ sem hún leysti vel af
hendi. Átti hún drjúgan þátt í
rekstrarlegri uppbyggingu Þjóðleik-
hússins og stuðlaði farsællega að
sóma þess og reisn. Iiinan um
fremdarfúsa og kenjótta leikara
kemur sér vel að vita, hvað hæfir.
Ekki skal látið hjá líða, að þar
kynntist hún ágætum listamönnum
og starfsmönnum leikhússins, sem
urðu henni hollvinir alla ævi.
Valgerður giftist dr. Hallgrími
Helgasyni tónskáldi og fræðimanni
árið 1960. Hann féll frá á síðast-
liðnu ári, svo að stutt var á milli
hjónanna. Þau voru gift í hálfan
fjórða áratug, og hafa skipst á skin
og skúrir í hjónabandinu, eins og