Morgunblaðið - 13.05.1995, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 13. MAÍ 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vanrækt viðhald
veldur vanda
Hugleiðingar í tilefni Byggingadaga
aðilum.
Á byggingardögum Samtaka iðn-
aðarins nú um helgina freistar ís-
lenski byggingariðnaðurinn þess að
Tcynna landsmönnum nýbyggingar
og viðhald mannvirkja.
ekki sinnt með mark-
vissum hætti. Tjón
margfaldast þegar
dregið er úr hömlu að
ráðast í viðgerðir.
Holskefla í
viðhaldskostnaði?
Því er haldið fram að
þjóðarauður íslendinga
sé að stórum hluta
bundinn í fasteignum.
Áætlað er að á landinu
séu um 63 milljónir
rúmmetra af íbúðar- og
atvinnuhúsnæði, að nú-
virði um 1.200 milljarð-
ar króna. Meðalaldur
þessa húsnæðis er um 25 ár og fyrir
liggur að viðhaldsþörf hefur farið
hraðvaxandi á undanförnum árum.
Sérfræðingar spá holskeflu í við-
haldskostnaði fasteigna á næstu
árum þar sem aðeins litlum hluta
húsnæðisins hefur verið háldið við
sem skyldi.
Fjárfestingar íslend-
inga í húsnæði á undan-
fömum árum og ára-
tugum hafa verið svo
miklar að á köflum hef-
ur verið um hreina of-
fjárfestingu að ræða.
Þetta hefur gilt jafnt
um íbúðarhúsnæði, at-
vinnuhúsnæði og opin-
berar byggingar. Svo
virðist sem íslendingar
séu mun duglegri að
afla fjár til nýbygginga
en viðhalds mannvirkja
enda blasir við að nauð-
synlegu viðhaldi hefur
stórlega verið slegið á
frest, jafnt hjá einstakl-
ingum, fyrirtækjum og
Helgi
Magnússon
opinbemm
Vanda slegið á frest
Efnahagslegur samdráttur í þjóð-
félaginu á undanfömum áram hefur
leitt til þess að íslendingar hafa freist-
ast til að slá nauðsynlegu viðhaldi
húsnæðis á frest. Peningaskortur ein-
staklinga, fyrirtækja og opinberra
aðila hefur því miður valdið því. En
vanrækt viðhald safnast upp og er í
eðli sínu eins og fallinn vixill sem
hleður á sig dráttarvöxtum. Eftir því
sem endurbætur og viðhald mann-
virkja dragast lengur, verður dýrara
og erfiðara að fást við vandann.
Með tveimur einföldum myndum
er hér gefið til kynna hvemig við-
haldskostnaður snarhækkar ef við-
hald er vanrækt og hvemig verð-
mæti eigna fellur þegar viðhaldi er
íslendingar hafa freist-
ast til, segir Helgi
Magnússon, að slá
nauðsynlegu viðhaldi
húsnæðis á frest.
Það er því full ástæða fyrir okkur
íslendinga að gera nú átak í endur-
bótum og viðhaldi fasteigna. Vand-
inn leysist ekki af sjálfu sér og van-
rækt viðhald veldur enn meiri vanda.
Höfundur er framkvæmdnsljóri
málningarverksmiðjunnar Hörpu
hf. og stjómarmaður í samtökum
iðnaðarins.
ALDUR
Með þvf að draga viðhald á langinn
spara menn nokkrar krðnur fyrstu árin
en þegar fram í sækir eykst viðhalds-
kostnaður margfallt.
rafflMÆTiBew
Vel viðhaldið hús rýrnar síður í verði
en illa viðhaldið hús.
Að vilja
eða vilja ekki?
UPP á síðkastið hefur Morgun-
blaðið birt fyrirspumir og yfirlýsing-
ar í andlátsfregnarömmum um Jón
Múla. Er nú mál til komið að hann
sendi blaðinu athugasemdir sínar.
Það er rétt sem Vilhelm G. Krist-
insson útvarpshlustandi sagði í
greinargerðarkorni sínu — að
undirritaður hafði í tvö ár leitað
leiðréttinga á dagskrárgreiðslum
fyrir djassþætti i Ríkisútvarpinu til
samræmingar við kjör annarra
ámóta þáttastjóra. Yfirmenn sem
svoleiðis pex heyrir undir tóku því
jafnan vel með sanngjömum bros-
um_ — og létu þar við sitja.
Á jóium í vetur var mér farið
að leiðast þófið — og lítilsvirðingin
— og tók því pokann minn um ára-
mótin og fór heim án frekari orð-
lenginga.
Það er líka rétt sem Heimir
Steinsson útvarpsstjori segir, að
hann hafi talað við mig „milliliða-
Iaust“ snemma á þessu ári — en
ég hafi þá hafnað beiðni hans að
koma aftur og annast djassþætti í
Ríkisútvarpinu og sagt tilgangs-
laust að ræða málið frekar.
Hitt er annað mál að útvarps-
stjóri ratar undarlega misvísandi
leið á vegi sannleikans er hann
segir 'víst að Ríkisútvarpið beri
ekki „fjárhagslega ábyrgð á því
hvemig komið er — og málið snú-
ist ekki um „kaup og kjör eins og
ætla mætti af orðum Vilhelms G.
Kristinssonar" — og ennfremur:
„Leiðrétting þessi hefur nú þegar
átt sér stað.“
Þá er þess að geta að þegar „leið-
rétting“ átti sér stað vora liðnar
margar vikur fíá því að ég pakk-
aði saman á Efstaleiti. — Það mun
hafa verið 9. febrúar sl. að útvarps-
stjóri samþykkti „leiðréttingu" á
greiðslum fyrir djassþætti mína
árin 1993 og 1994. — Mér var svo
tilkynnt 14. febrúar að ég gæti
vitjað um „leiðréttingu" hjá gjald-
kera Ríkisútvarpsins. Þá vantaði
eitt ár á hálfrar aldar kaupa-
mennsku mína í Ríkisútvarpinu.
Þegar svona er komið málum
álpast maður til að hugsa sem svo:
— mikill helvítis asni gat ég verið
að hanga þama alla ævi. — En nú
er of seint að tala um það, því ég
er hættur.
Jón Múli Árnason.
Byggingadagar
1995
NÚ UM helgina efna
Samtök iðnaðarins til
Byggingadaga í annað
sinn. í fyrra riðu 20
fyrirtæki á höfuðborg-
arsvæðinu á vaðið og
kynntu allt frá máln-
ingu til heilla húsa. Nú
taka ein 40 fyrirtæki
þátt í Byggingadögum,
ekki aðeins í Reykjavík
heldur einnig í Hafnar-
firði, Vestmannaeyjum,
Selfossi og Akureyri.
Með Byggingadögum
er markmiðið að gera
byggingariðnað sýni-
legri fyrir almenning
og kynna framleiðslu
og þjónustu fyrirtækja.
Undanfarin misseri hefur mjög
verið til umræðu samdráttur á ís-
lenskum byggingamarkaði. Kann-
anir Samtaka iðnaðarins sýna að
byggingariðnaður hér á landi stend-
ur á krossgötum. Milli áranna 1992
og 1994 hefur velta í byggingariðn-
aði aukist lítillega en samt sem áður
hefur starfsfólki fækkað. Þetta verð-
ur ekki skýrt með hagræðingu einni
saman, því innflutningur á tilbúnum
húseiningum hefur aukist á tímabil-
inu. Húshlutar eins og gluggar era
vinnuaflsfrek vara og erlent vinnu-
afl framleiðir í auknum mæli glugga,
innréttingar, hurðir og ýmsa hús-
hluta sem notaðir eru í íslenskt hús-
næði. Staðreyndin er sú að bygging-
ariðnaður er samkeppnisiðnaður sem
nýtur ekki lengur sömu fjarlægðar-
vemdar og áður. Þessu þurfa fyrir-
tækin sjálf að bregðast við og ekki
síður þurfa stjórnvöld að átta sig á
þessum breytingum. Fyrirtæki í
byggingariðnaði hér á landi skortir
ekki viljann til að efla þróunar- og
samkeppnishæfni sína, en það vant-
ar mikið á að stjórnvöld búi þeim
sambærileg rekstrarskilyrði og tíðk-
ast í löndunurh kringum okkur.
Til að jafna aðstöðumun íslensks
byggingariðnaðar og innflutnings er
nauðsynlegt að lagfæra m.a. eftirtal-
in atriði:
* Ranglát álagning trygginga-
gjalds. Mikilvægt er að lækka
tryggingagjald í byggingariðnaði
úr 6,55% í 3,05% eins og í öðrum
samkeppnisiðnaði.
* Ranglát álagning vöragjalda.
Mikilvægt er að fella 11% vöru-
gjöld af byggingavörum og vélum
og tækjum eins og byggingakrön-
um. Vörugjöld skekkja
samkeppnisstöðuna.
* Ranglát álagning
virðisaukaskatts.
Reiknaður virðisauka-
skattur af eigin tækja-
notkun byggingafyrir-
tækja hamla tækniþró-
un.
Samkvæmt nýlegri
skýrslu um byggingar-
iðnað í Evrópu er niður-
staðan sú að stjórnvöld
hafa vanmetið efna-
hagslegt gildi iðnaðar-
ins. Iðnaðurinn er not-
aður til að jafna efna-
hagssveiflur með því að
ýmist auka eða draga
úr fjárfestingu í framkvæmdum eft-
ir efnahagsástandi og þannig býr
byggingariðnaður ýmist við mikla
þenslu eða samdrátt. í þenslu eykst
tilkostnaður fyrirtækjanna mikið og
þau koma mögur út úr slíku mark-
aðsástandi. í samdrætti tapast þekk-
ing úr fyrirtækjum, samhæfing
starfsfólks glatast og raunkostnaður
verður hár vegna slæmrar nýtingar.
Með slíkum aðgerðum er verið að
þvinga byggingariðnað í lága fram-
leiðni. í Evrópu starfa um níu millj-
ónir manna beint við byggingariðn-
að, en um 17 milljónir hafa störf sem
skapast beint og óbeint vegna bygg-
ingariðnaðarins. Þetta þýðir að eitt
starf á byggingarstað skapar um tvö
störf annars staðar. Margfeldisáhrif
þessi era mjög mikilvæg! I bygging-
arstað eru aðföng sett saman svo
úr verður mannvirki. Til að þetta
mannvirki verði að veruleika, þarf
að hanna það, framleiða tæki og tól
sem notuð eru á verkstað, framleiða
þá vöru og húshluta sem mynda
bygginguna, afgreiða vöra, flytja og
svo mætti lengi telja. Það skiptir
öllu máli að þessi vinna sé sem
mest unnin af íslensku vinnuafli. Það
skapast ekki þróunarmöguleikar í
iðnaðinum nema fyrirtækin hafí nóg
að gera.
Brýnt er að lagfæra íbúðalána-
kerfið til þess að auðvelda ungu fólki
að eignast íbúð. Slíkar lagfæringar
myndu koma hjóli fasteignamarkað-
arins til þess að snúast með eðlileg-
um hraða og um leið virka sem nauð-
synlegur hvati til nýframkvæmda.
Þrátt fyrir þá meinbugi sem hér
hafa verið taldir upp era mörg bygg-
ingafyrirtæki framsýnni en svo að
þau bíði með hendur í skauti eftir
íslenskir iðnaðarmenn,
segir Haraldur Sum-
arliðason, búa yfir fjöl-
breytilegri verkkunn-
áttu og verklagni sem
nýtist víða.
því að stjórnvöld lagi til á heima-
velli. Útflutningur á íslenskum bygg-
ingariðnaði er orðinn staðreynd.
Tæknikunnátta hér á landi er á háu
stigi, verkkunnátta og íslenskir iðn-
aðarmenn búa yfir Ij'ölbreytilegri
verkkunnáttu og verklagni sem nýt-
ist víða. Hafa má í huga að íslensk-
ur byggingariðnaður hefur þróast
við margbreytilegar og erfiðar nátt-
úrulegar aðstæður. Islensk mann-
virki eiga að þola jarðskjálfta,
storma, víxlverkun frosts og þíðu
betur en mannvirki annarra þjóða.
íslenskur byggingariðnaður mun
aldrei verða stór á heimsmælikvarða
enda er sitt hvað magn og gæði. í
mínum huga er samt engin spurning
að við höfum að þessu leyti aflað
okkur reynslu sem reynst getur öðr-
um þjóðum notadijúg.
Tilgangurinn með Byggingadög-
um er að sýna einstaklingum, fjöl-
skyldum og ráðamönnum hvers
megnugur byggingariðnaðurinn er
þrátt fyrir óhagstætt rekstrarum-
hverfi. Fullyrða má að íslensk bygg-
ingafyrirtæki standi sig vel í sam-
keppninni og eru þau nú betur í
stakk búin en nokkru sinni fyrr að
fullnægja kröfum markaðarins. Til
stuðnings þessari fullyrðingu má
nefna að verð á nýjum íbúðum hefur
stórlækkað á undanförnum árum um
leið og gæði þeirra hafa aukist.
Þetta hefur þó ekki gerst af sjálfu
sér. Til þess að ná þessum árangri
hefur verið ötullega unnið að hag-
ræðingu innan greinarinnar og allra
leiða leitað til að ná fram aukinni
hagkvæmni.
Með Byggingadögum undir kjör-
orðunum „Þannig rís byggðin" er
ætlunin að kynna það sem bygging-
ariðnaðurinn er að gera um þessar
mundir og sýna það nýjasta á mark-
aðnum á öllum stigum fram-
kvæmda.
Höfundur er húsasmíðameistari
ogformaður Samtaka iðnaðarins.
Haraldur
Sumarliðason
Guðrun og framfarirnar
SAGAN geymir fjöl-
mörg dæmi um að
menn hafí verið úthróp-
aðir fyrir að fara inn á
nýjar brautir eða nýta
sér tæknina. Klassískt
dæmi úr íslandssögunni
eru mótmæli gegn sí-
manum á sínum tíma.
Grein Guðrúnar Helga-
dóttur, fyrrverandi al-
þingismanns, í Morgun-
blaðinu 12. maí minnti
mig á slík viðbrögð.
Um nokkurra mán-
aða skeið hef ég nýtt
mér tölvutæknina til
samskipta við þá, sem
eru á upplýsingahrað-
brautinni svonefndu. Hef ég meðal
annars eigin heimasíðu á veraldar-
vefnum fyrir tilstilli Miðheima
(centrum.is). Þar hef ég bæði birt
greinar og fréttir. Fyrir nokkrum
dögum Iét ég þess getið í frétt á
heimasíðunni, að auðveldasta sam-
skiptaleiðin við mig væri að senda
tölvupóst. Hefur því verið vel tekið
á upplýsingahraðbrautinni, eins og
bréfin þar sýna.
Morgunblaðið
sagði í frétt frá því,
sem ég hafði skrifað
á heimasíðuna. Guð-
rún Helgadóttir kýs
að túlka þá frétt eins
og ekki sé unnt að ná
sambandi við mig
nema fyrir tilstilli
tölvu. Það er mikill
misskilningur eins og
fjölmargir viðmæ-
lendur mínir geta
staðfest. Sú staðreynd
breytir ekki hinu að
samskipti með tölvu
era bæði hraðvirk og
örugg.
Eg kvarta síður en
svo undan því, að margir telji sig
eiga erindi við menntamálaráð-
herra. Vil ég hitta sem flesta og
eiga við þá góð samskipti. Vegna
tækninnar býð ég mönnum nýja
leið tii slíkra samskipta. Fréttir og
blaðaskrif vegna þess finnast mér
í raun tímaskekkja. Líklega var á
sínum tíma fjargviðrast yfir því, að
menn notuðu síma til að eiga sam-
skipti en hættu að hittast eða senda
Nota á tæknina til að
auka samskipti, segir
Björn Bjarnason um
boð á upplýsingahrað-
brautinni og viðbrögð
Guðrúnar Helgadóttur.
hver öðram handskrifuð bréf.
í lokin vil ég þakka Guðrúnu
Helgadóttur ánægjuleg samskipti á
Alþingi, þar sem við vorum sessu-
nautar á tveimur þingum. Ég
skemmti mér ágætlega, þótt ég
teldi ekki við hæfi að ástunda mikl-
ar samræður eða gamansemi undir
ræðum manna. Ég fullvissa Guð-
rúnu um að hún getur auðveldlega
náð sambandi við mig, þótt hún
eigi ekki mótald eða hætti sér ekki
út á upplýsingahraðbrautina.
Höfundur er
menntamálaráðherra.
Björn
Bjarnason.