Morgunblaðið - 02.07.1995, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Rax
VIÐ ERUM
EVRÓPUÞJÓÐ
Sjávarútvegsstefna Evrópusambandsins er það sem
* — ----------------------------
Halldór Asgrímsson utanríkisráðherra setur fyrst og
fremst fyrir sig þegar hugsanlega aðild íslendinga ber
á góma. Aðspurður um fullveldisrök þau sem forsætis-
ráðherra tíndi til í þjóðhátíðarræðu sinni segir Halldór
ólíklegt að þær samrunaspár sem þar var lagt út af
rætist auk þess sem við eigum þegar við fullveldis-
vanda að glíma vegna samningsins um Evrópska efna-
hagssvæðið. Páll Þórhallsson ræddi við Halldór um
Evrópumálin, endurskoðun vamarsamnings íslands og
Bandaríkjanna og fískveiðideiluna við Norðmenn.
UTANRÍKISRÁÐHERRA er fyrst
spurður hvort sú bjartsýni sem
gætti í vor, um að honum myndi
ganga betur að semja við Norð-
menn um fískveiðimál en forvera
sínum, hefði ekki verið á rökum
reist. „Það var mikill misskilningur hjá Norð-
mönnum að það yrði eitthvað auðveldara að
semja við mig. Ég hef ekki verið þekktur fyr-
ir að fylgja ekki hagsmunum íslands eftir. En
mér fínnst það taka lengri tíma að semja en
ég bjóst við. Að því er varðar Barentshafið
þá tel ég að það hafí heldur þokast í áttina í
því máli. Norðmenn lýstu því yfír fyrir nokkr-
um mánuðum að það kæmi ekki til greina að
semja við okkur um réttindi í Barentshafínu.
En viðræðumar núna ganga út á það hvaða
rétt við eigum þar. Það er samt ekki hægt að
leysa Barentshafsmálið ne'ma í samhengi við
Reykjaneshrygg. Norðmenn og Rússar geta
ekki reiknað með því að það gildi einhver allt
önnur lögmál í Barentshafí en á Reykjanes-
hrygg. Fram að þessu hafa þeir ekki verið til-
búnir að líta á þessi hafsvæði með sambærileg-
um hætti og á meðan er útilokað að mínu
mati að ná samningum um þau mál.“
Norðmenn segja að þetta sé ekki sambæri-
legt vegna þess að þorskurinn í Barentshafí
sé kvótabundinn en það eigi ekki við um karf-
ann á Reykjaneshrygg.
„Þá vilja menn líta á mál með þeim hætti
sem þeim hentar. Við erum ekki komnir jafn-
Iangt í að ákveða kvóta og þeiY. En þeir hafa
ákveðið þessa kvóta í Barentshafí einhliða og
við getum í sjálfu sér gert það með sama hætti
í samráði við Grænlendinga. Það hefur verið
sett í gang vinna til að taka upp nánara sam-
starf við Grænlendinga í þessu máli. Við getum
í sjálfu sér gert nákvæmlega eins og Rússar
og Norðmenn í Barentshafí og skipt þessu
úthafí á milli strandríkjanna.“
Og stendur það fyrír dyrum núna?
„Það er ekki komin niðurstaða í þeim efnum
en við hljótum að stefna í sömu átt ef það
verður áframhaldandi togstreita í þessu máli.
Það er að mínu mati enginn munur á úthafínu
sem tengist Barentshafínu og úthafínu sem
tengist Reykjaneshrygg. Barentshafið er ekki
innhaf. Það er fráleitt að halda því fram. Þar
að auki er réttarstaða Norðmanna á Svalbarða-
svæðinu mjög óljós. Það er alvarleg yfírlýsing
af þeirra hálfu að rækjuveiðarnar séu lokaðar
íslenskum skipum. Það hefur ekki verið settur
kvóti á rækjuna. Með þessu eru Norðmenn að
stíga skref sem ef til vill þvingar okkur til að
leggja málið fyrir Alþjóðadómstólinn í Haag.“
Og þá kæmi almennt til skoðunar réttar-
staða Norðmanna á fiskverndarsvæðinu?
„Ef svona heldur áfram þá eigum við engan
annan kost. Ég hef sagt allan tímann að ég
telji mjög mikilvægt að komast hjá því og
málið sé leyst með samningum. Ég hef viljað
líta á öll þessi mál með langtíniasjónarmið í
huga. í öllum þeim viðræðum sem ég hef átt
við norska utanríkisráðherrann höfum við ver-
ið sammála um það grundvallaratriði að horfa
til lengri tíma og að hagræðið af því eigi eftir
að koma fram. Mér fínnst viðhorf hans í þeim
viðræðum hafa einkennst af víðsýni.“
Hvað með veiðarnar í sumar, hvert telurðu
vera hlutverk íslenskra stjórnvalda?
„Okkar hlutverk hlýtur að vera að standa
með okkar útgerðaraðilum. Við höfum ekki
treyst okkur til að standa gegn veiðum Norð-
manna og Rússa á Reykjaneshrygg. Að sjálf-
sögðu krefjumst við þess að íslenskar útgerðir
virði lög og reglur. Við getum ekki varið þá
ef þeir fara inn í lögmæta landhelgi annarra
ríkja. Ég harma það ef það er rétt að íslensk
nótaskip hafi farið inn í lögsöguna við Jan
Mayen. Þeir aðilar sem það gera eru eingöngu
að veikja okkar samningsstöðu. En það vantar
ekki að viðkomandi útgerðaraðilar gera miklar
kröfur til íslenskra stjórnvalda í samningum
þó að stundum fínnist mér að þeir hugsi ekki
langt fram í tímann.“
Samió um síld ú grundvelli úfbreiöslu
Nú mega íslendingar ekki veiða síld á Jan
Mayen-svæðinu, ber það ekki vott um mistök
við gerð Jan Mayen-samningsins?
„Það er alltaf hægt að vera vitur eftir á.
Jan Mayen-samningurinn gerir ráð fyrir því
að fleiri flökkustofnar kunni að veiðast á svæð-
inu heldur en loðnan. Einnig segir þar að
Norðmönnum beri að taka tillit til sérstöðu
íslensks atvinnulífs og þeirrar staðreyndar að
þjóðin byggir fyrst og fremst á fiskveiðum.
Norðmenn verða að standa við þau fyrirheit.
Það var mjög nauðsynlegt þá að ganga frá
samningum um loðnustofninn. Ef við hefðum
ætlað okkur að semja um síldina í leiðinni á
ég ekki von á því að Jan Mayen-samningurinn
hefði orðið að veruleika. Þannig að ég held
að það hafí ekki verið gerð mistök.“
Hver er að þínu mati hin rétta samnings-
stefna gagnvart Norðmönnum varðandi norsk-
íslensku síldina?
„íslendingar líta á norsk-íslenska síldar-
stofninn sem íslenskan stofn þótt hann hafi
ekki veiðst við ísland síðustu áratugina þar til
í fyrra. Hrygningarstofninn hélt sig í sjö til
átta mánuði af árinu á hafsvæðunum norður
og austur af íslandi en aðeins um tvo mánuði
við Noreg. Ég tel að það eigi að semja á grund-
velli útbreiðslu stofnsins eins og hann var. Það
má alltaf um það deila hvað hver þjóð eigi að
leggja á sig. Það hlýtur að vera langtímahags-
munamál allra hlutaðeigandi þjóða að stofninn
komist í það ástand sem hann var í fyrir hrun-
ið. Ef hann nær þeirri stærð eru yfírgnæfandi
líkur á að síldin komi aftur inn í íslenska lög-
sögu.“
Er eitthvað minna en jafnræði milli íslend-
inga og Norðmanna ásættanlegt?
„íslendingar vilja eiga aðild að stjórnun
stofnsins og vera með í ráðum við ákvörðun
á heildaraflakvóta. Ég er ekki tilbúinn að nefna
tölur í þessu sambandi. Það hafa verið sett
fram ýmis líkön í þessu sambandi og það get-
ur aldrei orðið um nákvæmlega jafna skiptingu
að ræða. Þetta er það flókið mál.“
Munu menn þá fyrst koma sér saman um
reiknilíkan, setja svo staðreyndir inn í það og
sættast á útkomuna?
„Þannig gekk það fyrir sig þegar við sömd-
um um loðnuna á sínum tíma. Við gengum
út frá þekkingu okkar á útbreiðslu stofnsins.
Það g-etur samt aldrei orðið algilt. Veiðireynsl-
an skiptir einhveiju máli, nálægð þjóðanna við
miðin, möguleikar þjóðanna til að nýta stofn-
inn, útbreiðsla smásíldar, útbreiðsla stórsíldar,
verðmæti síldarinnar í landhelgi þjóðanna, fitu-
innihald og svo framvegis. Hér er um mjög
marga þætti að ræða sem spila saman. Aðalatr-
iðið er það að til þess að þessir þættir allir
geti komið inn verður það að verða að veru-