Morgunblaðið - 19.08.1995, Síða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 1995 25
AÐSENDAR GREINAR
EINS OG fram hef-
ur komið í fjölmiðlum
hefur alþjóðlegur fé-
lagsskapur, sem kall-
ar sig Millenium, lagt
til að staðið verði að
samkomu andlegra og
veraldlegra þjóðar-
leiðtoga á Þingvöllum
aldamótaárið 2000.
Það væri vissulega
mikill viðburður fyrir
okkur íslendinga ef
úr verður, og mikið í
húfi að vel takist til.
Samkoman í fyrra-
sumar sýndi að við
eigum mikið eftir
ólært í þeim efnum,
þó að hún hafi verið hin glæsileg-
asta fyrir þá sem þangað komust.
Þess er að vænta að leiðtogarn-.
ir sameinist um einhvers konar
yfirlýsingu á þessum fundi. Er lík-
legast að það verði tengt þeim
framtíðarmálum sem mest á ríður
að mannkynið nái tökum á, en það
eru umhverfismálin. Nýverið héfur
Norðurlandaráð ákveðið að veita
verðlaun fyrir umhverfismál, líkt
og gert er fyrir tónlist, bókmennt-
ir og svo framvegis. En ennþá
eru, að því er best ég veit, ekki
til alþjóðleg umhverfisverðlaun í
líkingu við Nóbelsverðlaunin, þó
að vissulega sé ástæða til að heiðra
ýmsa aðila fyrir störf að umhverf-
ismálum, einstaklinga sem stofn-
anir. Ég held, að ef úr þessari
samkomu verður á aldamótaárinu,
sé hún kjörið tækifæri fyrir okkur
til að fá hlutverk á alþjóðlegum
vettvangi sem gæti
orðið til frambúðar.
Þess vegna kem ég
þeirri hugmynd á
framfæri hvort við ís-
lendingar gætum ekki
fengið svipaða stöðu
og Norðmenn og Svíar
hafa sem veitendur
Nóbelsverðlauna og
þá á sviði umhverfis-
mála. Að á samkomu
þjóðarleiðtoga á Þing-
völlum afhendi forseti
Islands í fyrsta sinn
alþjóðleg umhverfis-
verðlaun, einskonar
„umhverfisnóbel“, og
verði það síðan árleg-
ur viðburður á þessum stað.
Verðlaununum yrði úthlutað af
nefnd, sem gæti annaðhvort verið
á vegum Háskóla íslands eða al-
þjóðlegrar stofnunar, sem mætti
koma upp í kringum umhverfis-
verðlaunin. Sú stofnun yrði stað-
sett hér á landi og gæti tengst
Umhverfismálastofnun Samein-
uðu þjóðanna og hefði það hlut-
verk að vera gæsluaðili verðlauna-
sjóðs og safna og miðla þekkingu
um störf á sviði umhverfismála.
Fengi ísland þetta hlutverk má,
gera ráð fyrir talsverðri starfsemi
því tengdri, en að sama skapi ykj-
ust kröfur til okkar á sviði um-
hverfismála. Ég tel að það hefði
þó einungis jákvæð áhrif til lang-
frama, því að það eru fáar þjóðir
sem eiga eins mikið undir góðri
umgengni við umhverfi sitt og við.
Þar fyrir utan tel ég, að við íslend-
íslendinffar eiga að
skipa sér í forystusveit
þjóða, segir Arinbjörn
Vilhjálmsson, sem
berjast fyrir skynsam-
legri umhverfisvernd.
ingar þyrftum að taka þessi mál
til gagngerar endurskoðunar og
ættum að skipa okkur í forystu-
sveit þjóða sem beijast fyrir skyn-
samlegri umhverfisvernd.
Þetta myndi auðvelda okkur að
skapa ímynd þjóðar sem tæki
umhverfismál föstum tökum í lítt
spjölluðu landi. Það er nauðsynleg
forsenda þess að tryggja stöðu
okkar á alþjóðlegum markaði fyrir
afurðir okkar og þjónustu sem við
hljótum að leggja áherslu á, þegar
við horfum til framtíðar.
En af hvetju ættu íslendingar
að fá þetta hlutverk frekar en
aðrar þjóðir? Sjáifsagt eru margar
þjóðir sem teldu að þær ættu ekki
síður en við heimtingu á því. í
fysta lagi væri leiðtogasamkoma
á borð við þessa nógu gott tilefni
að hleypa þessari viðurkenningu
af stokkunum. Verðlaunin og
stofnunin þeim tengd gæti verið
mark um þann ásetning leiðtog-
anna, sem þeir vonandi ná sam-
stöðu um. Ég held þó að sú hug-
mynd, sem er sett fram í þessari
blaðagrein, standi hvorki né falli
með þessari samkomu. í öðru lagi
er það sérstaða Þingvalla sem á
fáa staði sér líka. Frá upphafí
byggðar í landinu hafa menn
skynjað þann óútskýranlega kraft
sem náttúra og umhverfi staðarins
býr yfir. Þess vegna hvílir á honum
helgi sem rekja má til fornrar trú-
arheimspeki, sem flestar þjóðir
eiga sameiginlega í einhverri
mynd og byggir á nánu sambandi
manns og náttúru. Fyrir okkur
nútímamenn, sem höfum einhveija
þekkingu á jarðfræði er hið kvika
eðli jarðarinnar óvíða greinilegra
en á Þingvöllum, þar sem tvær
jarðplötur rekur í sundur og nýtt
land verður til. Hér eru náttúran
og maðurinn, jarðsagan og mann-
kynssagan tengd óijúfanlegum
böndum. I þriðja lagi er það staða
íslendinga sem þjóðar sem á allt
undir góðri umgengni við náttúr-
una. Hér er náttúran fljót að refsa
okkur ef á hana er gengið en er
gjöful ef við förum um hana mjúk-
um höndum. I fjórða lagi er lega
landsins hagstæð mitt á milli
Ameríku og Evrópu og ef farið
er yfir Norðurheimskautið er ekki
eins langt til Asíu og margur held-
ur. Það gæti komið til góða, ef
hér yrðu haldnar ráðstefnur og
fundir, sem tengdust þessu hlut-
verki okkar. í fimmta lagi er það
sú lýðræðishefð, sem er tengd
sögu þingstaðarins og var okkur
mikilvæg þegar við stóðum
frammi fyrir endurreisn sjálfstæð-
isins. Hún undirstrikar virðingu
mannsins gagnvart sjálfum sér,
sem ég tel vera mjög mikilvægt
innlegg í umræðu umhverfismála.
Erlendis eru öfgahópar sem beij-
ást fyrir umhverfísvernd að mínu
mati of áberandi og torvelda skyn-
samlega umfjöllun í þessum mikil-
væga málefni. Sú sjálfsvirðing er
nauðsynleg forsenda þess að hægt
verði að skapa umræddu hlutverki
það traust sem það verður að
ávinna sér meðal þjóða heims. í
sjötta lagi teljumst við til Norður-
landaþjóða, sem hingað til hafa
notið virðingar á alþjóðlegum vett-
vangi og verið veitendur Nóbels-
verðlauna. Kannski mætti fá að
kalla þetta Nóbelsverðlaun, þó að
ég hafi ekki vit á því hvort það
sé yfir höfuð mögulegt. Ég held
að það mætti jafnvel enn frekar
kenna þau við askinn Yggdrasil
sem var heimstréð í Eddu, tákn
fyrir hinn skapaða lífræna heim.
Þannig gætum við tengt verðlaun-
in uppruna Þingvalla sem þing-
staðar tengdum trú náttúruvætti.
Það er trúarskilningur sem flestar
þjóðir ættu að geta sameinast um.
Framangreind rök finnst mér
gefa okkur ástæðu til þess að
hugsa um möguleika okkar í þess-
um efnum og tengjast þær um-
hverfismálunum, sem við verðum
að taka til alvarlegar umhugsun-
ar. Auðvitað erum við ekkert
merkilegri en aðrar þjóðir, en höf-
um óneitanlega sérstöðu á ýmsum
sviðum sem hafa verið okkur bæði
til trafala og hjálpar. Við verðum
því að reyna að eygja þau tæki-
færi, sem geta orðið okkur til
framdráttar í smækkandi heimi
framtíðarinnar. Eitt af þessum
tækifærum er að skapa okkur sér-
stöðu á sviði umhverfismála og
komast þar í forystu. Þar gæti
hlutverk okkar sem veitenda al-
þjóðlegra verðlauna á sviði um-
hverfismála styrkt stöðu okkar svo
um munar.
Höfundur býr í Reykjavik og út-
skrifaðist sem arkitekt frá Háskól-
anum í Stuttgart í Þýskalandi
1993.
U mhver fisnóbel?
Arinbjörn
Vilhjálmsson
SUZUKI BALENO
ARGERÐ 1996
Bílasýning um helgina
Verðið kemur þægilega á óvart
Opið laugardag og
sunnudag frá 12-17
Komið og reynsluakið
$ SUZUKI
S»
I
s
o
SUZUKI - Afl og öryggi
VM------------
SUZUKI BÍLAR HF.
SKEIFAN 17 - SÍMI: 568 5100