Morgunblaðið - 19.08.1995, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 1995 41
BREF TIL BLAÐSINS
Hrognkelsi, kyn og helgidómur
FLUGHÖFN Leifs Eiríkssonar.
Nýtt nafn á
Keí'lavíkurflugvöll
Frá Magnúsi Jónssyni:
ÞANN 5. ágúst síðastliðinn var hér
í blaðinu grein eftir dr. Benjamín
Eiríksson, greinargerð fyrir merk-
ingu og mismun kynjanna í ís-
lensku máli. Þessum hugleiðingum
er ég að mestu sammála og geri
mér það aðeins nánast til dundurs
að hugleiða þetta efni frá nokkuð
öðru sjónarhorni.
„Karlremban“ verður aldrei sigr-
uð, því hún hvílir á sjálfum grund-
vellinum, þ.e. móðurmálinu. Hér
er um að ræða a.m.k. þrjú orð,
þ.e. maður, hestur og hundur.
Hvert þessara orða hefur bæði víð-
ari og þrengri merkingu.
í þeirri víðari merkir það tegund-
ina, bæði kynin, en í því sem
þrengra er, er aðeins átt við karl-
kynið. Sveitabóndinn var „afbæjar"
og um heimili sitt sagði hann m.a.:
„Já, sem betur fer þá líður öllum
vel, bæði mönnum og skepnum."
Nú hefur kvenfólk löngum verið
burðarás búskaparins, og eitthvað
hefur verið af því á bænum, en
auðvitað nægði þarna alveg orðið
menn, svona eins og það kemur
fyrir í þágufallinu. En tæplega
segjum við: „Hvaða maður var
þetta?“, nema að það hafi verið
karlmaður.
Svo er það, að gerður sé greinar-
munur á eðliskyni og málfræðikyni.
Orðið forseti er málfræðilegt
karlkynsorð, en æðsti „maður“
þjóðarinnar nú, í víðari merking-
unni — er kvenkyns að sköpun.
Þarna verður smekkvísi að ráða,
um hvenær best fer á að nota hann
eða hún um þessa persónu. Hjákát-
legt er víst að halda því fram að
okkur hreinlega vanti orð yfir
„mannskepnuna" — orð, sem komi
í stað orðsins maður í víðari merk-
ingunni. Þetta virðist víst hálfstagl-
kennt hjá mér, en úr því greiðist,
með því að víkja að fisktegund einni
sem mörgum fátækum og fleytu-
lausum varð til bjargar áður fyrr.
Já, ég segi fleytulausum, því að
oft „gekk“ þessi fiskur svo nærri
landi, að fanga mátti hann með
höndunum úr sjávarlónunum með
útfallinu.
Karlfiskurinn nefnist rauðmagi,
en kvenfiskurinn grásleppa og svo
er það orðið sem hann er öfunds-
verðastur af. Málfræðilega er það
hvorugkyns og það er líka allsendis
hlutlaust hvað varðar eintölu eða
fleirtölu. Þetta er að sjálfsögðu orð-
ið hrognkelsi. En þó er eins og ein-
hver ókostur þurfi endilega að fylgja
þessu orði, og það er að oft verður
úr því latmælið hrokkelsi. Til að
spara orðið menn, í víðari merking-
unni, má stundum notast við orðið
fólk, ef um fleirtölu er að ræða. Illa
hefur farið fyrir orðinu skepna.
Upphafléga er ekki snefíll af nei-
kvæðri merkingu í því, heldur er
það skylt orðunum sköpun og að
skapa, og merkir eiginlega allt sem
skapað er. Mig minnir að það væri
þannig, að presturinn segði við
dreng sem hann hafði til fermingar-
undirbúnings:
Hver hefur skapað þig, skepnan mín?
skýrðu mér það núna.
Hver hefur leyst þig helst frá pín?
Hver hefur gefið þér trúna?
Átti þá fermingardrengurinn að
hafa svarað:
Guð faðir mig gjörði’ um sinn,
pðs sonur mig leysti,
guðs fyrir andann gafst mér inn
góður trúarneisti.
Og þá er komið út í hugleiðingar
um guðdóminn. Áðurnefnd blaða-
grein dr. Benjamíns eru mestmegn-
is rök hans gegn skoðunum sr.
Auðar Eir um að í ræðu og riti
verði sem mest komist hjá því að
karlkenna þennan æðri mátt sem
að við nefnum guð. Henni finnst
m.a. næstum yfirþyrmandi karleðli
í þrenningunni sem fermingar-
drengurinn benti á. Já, það er ekki
gott að koma þessu heim og sam-
an. Við í Hafnarfirði höfum í seinni
tíð alltaf fyrir hvern 17. júní ort
nýtt ljóð sem fjallkonan flytur á
þeim degi. Einstöku sinnum hefur
verið leitað með þetta til mín, síð-
ast 1992. Ég hef verið sæmilega
ánægður með lokaerindið þar, en
nú slær heldur fölva á þá ánægju
ef að hinn þríeini guð, gerist þrætu-
epli og orsök skiptra skoðana. Sem
sagt, það síðasta sem fjallkonan
sagði við hópinn, var:
Læt mínu tali lokið ég.
Ljóðsins reglur í það skorðist.
Farsældar ætíð veljið veg,
vímunnar hverskyns efni forðist.
Ástkæru böm mín, öðlist þið
úrræðin best í hvetjum vanda.
Fram mínar bænir flyt ég við
fóður og son og helgan anda.
Frá Ólafi Stefánssyni:
UNDANFARIÐ hefur maður orðið
var við það, að Norðmenn eru komn-
ir af stað eina ferðina enn að til-
einka sér Leif Eiríksson, og hafa
þeir nú enn hert róðurinn í þeim
efnum, eins og komið hefur fram í
fréttum.
Af þessu tilefni og öðrum ástæð-
um, hefur það hvarflað að mér, hvort
ekki sé nú rétt og upplagt tækifæri
að breyta nafni Keflavíkurflugvallar
og kalla hann Flugvöll eða Flughöfn
Leifs Eiríkssonar, eins og flugstöðin
þar nú heitir. Nafnið myndi þannig
hljóma í eyrum þeirra þúsunda
ferðamanna, sem um landið fara,
tengja það landinu og sögunni. Þetta
myndi jafnframt gera Norðmönnum
erfiðara um vik að gera sjálfir eitt-
hvað svipað, sem þeim væri svo sem
vel trúandi til að gera.
Annað atriði er það, að nú eru
suðurnesjamann að vandræðast með
nafn á nýja sveitarfélagið sitt, og
er það orðið nokkurt hitamál. Nú
virðist allt benda til þess, að nafn
Keflavíkur fái ekki að halda sér í
nafni nýja bæjarfélagsins, nema þá
sem nafn svæðis innan bæjarfélags-
ins. Geta menn því velt þeirri spurn-
ingu upp, hvort ekki sé rétt að breyta
jafnframt nafni flugvallarins, sem
við Keflavík er kenndur.
ÓLAFUR STEFÁNSSON,
fyrrverandi flugumsjónarmaður.
MAGNÚS JÓNSSON,
Fögrukinn 2, Hafnarfirði.
RINGLUNNAR
INN í ÚTSÖLURNAR
’\<Gé 'SMiíýiÉÍjli
fímmtudag, föstudug
Kýniuiii *>■ ■■ m&. 'V11''”
VÖRURHAR ÚTÁ6ÖIU' ÍIIRÐIÐ MIÐUR UR OLIUILÐI
Opið til kl.m í dag, laugardag
kringwn
- gatan mín ■
| OPIÐ FIMMTUDAG FRÁ 10-18.30, FÖSTUDAG FRÁ 10-19, LAUGARPAG FRÁ 10-18