Morgunblaðið - 27.08.1995, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 1995

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
STJÓRNARFORMAÐUR
RITSTJÓRAR
STAÐREYND er að hungur
eða vannæring hrjáir
tugmilljónir fólks víða um heim.
Á öðrum stöðum er vandamálið
umframframleiðsla matvæla.
Nærtækt dæmi er íslenzki
sauðfjárbúskapuririn. Breyttar
neyzluvenjur þjóðarinnar hafa
bitnað illa á kindakjötsfram-
leiðslunni.
Innvegin framleiðsla í sauð-
fjárbúskap hefur að vísu fallið
úr 15.300 tonnum árið 1978 í
8.800 tonn árið 1994 eða um
43%. Samt sem áður er dilka-
kjötsframleiðslan langt umfram
eftirspurn. Markaðssetning er-
lendis hefur og gengið treglega.
Kjötbirgðir í landinu eru veruleg-
ar. 'Og sláturtíð fer í hönd.
Vandamálið hefur ýmsar hlið-
ar. Úrvinnsla búvöru sem og iðn-
aðar- og verzlunarþjónusta við
sveitir landsins eru gildir þættir
í afkomu og atvinnu fjölmargra
þéttbýlisbúa. Beinir ríkisstyrkir
til mjólkur- og sauðfjárbúskapar
nema 4,7 milljörðum króna sam-
kvæmt úáúögum 1995. Það er
því eðlilegt að vandi landbúnað-
arins sé íhugunarefni lands-
manna allra.
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Spurt hefur verið, hvort ís-
lenzk þróunarhjálp við umheim-
inn geti afsett umframfram-
leiðslu kjöts, að hluta til eða öllu
leyti, meðan sauðfjárbúskapur-
inn er að aðlaga framleiðslu sína
markaðseftirspurn. í þeim efnum
er erfiður Þrándur í Götu. Mark-
aðssetning frosins kjöts byggist
á því að fyrir hendi sé viðunandi
frystikerfi flutningakerfa og
neytendamarkaða í þeim löndum,
sem framleiðslan fer til. Slík
kerfí eru nánast ekki fyrir hendi
á neytendamörkuðum svokall-
aðra þróunarlanda. Og reynslan
af sendingu nautakjöts til Álban-
íu og ærkjöts til Rúmeníu var
umtalsvert verri en vonir stóðu
til, að ekki sé fastar að orði kveð-
ið.
Eftir er sá möguleiki að sjóða
niður umframframleitt kjöt til
afsetningar í þróunarlöndum.
Slík vinnsla kostar hins vegar
viðbótarfjármuni. Hugsanlega
má líta á slíka afsetningarleið
sem átaksverkefni gegn atvinnu-
leysi hér á landi, sem kostar sam-
félagið verulega fjármuni. Þessi
möguleiki er í það minnsta verð-
ur nokkurrar skoðunar.
AFLA HENT
ÍSJÓ
FYRR Á þessu ári fjallaði
Morgunblaðið ítarlega um
þrálátan orðróm. um útkast fisks
á íslandsmiðum. Fiskimenn voru
sagðir henda afla í sjó, sem þeir
hefðu ekki kvóta fyrir, sem og
smáfiski, en enginn getur stjórn-
að því alfarið, hvers konar fiskur
kemur á eða í veiðarfærin. Sjó-
menn, sem blaðið ræddi við, töldu
það fáránlegt að refsa þeim fyrir
að bjarga verðmætum á land.
Þeir sögðu mikilvægt að búa
þann veg um hnúta, að öllum
fiski, sem veiddist, væri landað
til neyzlu eða vinnslu.
Sjómenn, sem blaðið ræddi við,
settu fram hugmynd um lausn á
vandanum. Þá að þeir fengju að
landa þeim fiski, sem ella væri
fleygt í sjóinn, að hluta til eða
að öllu leyti utan kvóta - og
hann seldur á fiskmörkuðum.
Áhöfnin fengi smáþóknun vegna
fyrirhafnar við að hirða fiskinn;
takmarkaða svo enginn sækti
sérstaklega í slíka veiði. Útgerðin
fengi hins vegar ekkert fyrir afl-
ann, til að koma í veg fyrir að
bátar yrðu beinlínis gerðir út á
veiðarnar. Söluandvirðið rynni til
einhverra þarfra samfélagsmála,
svo sem rannsókna á lífríki sjáv-
ar, til forvarnastarfs, í styrktar-
sjóð sjómanna eða til byggingar
barnaspítala.
Gagnstæðar skoðanir komu og
fram. Reglur af þessu tagi voru
sagðar bjóða upp á misnotkun.
Og leiða til aukinnar þorskveiði,
þegar brýnt væri að halda fast
við aðhald til uppbyggingar
stofninum.
Sjálfgefið er að fara með gát
í þessum efnum. Eftir stendur
samt sem áður að þau gífurlegu
verðmæti, sem hent hefur verið
fyrir borð á fiskiskipaflotanum
næstliðin misseri og ár, væru
betur komin til margs konar fjár-
vana hjálpar- og líknarstarfs.
URÐUN KJÖTS
í HUNGRUÐUM
HEIMI
TUNGAN,
•hvert orð,
geymir merkingu og
skírskotanir sem eru
einsog vörður á
langri leið. Við get-
um þrætt hana nokk-
umveginn frá sanskrít til okkar
tíma og það er skemmtilegt ferða-
lag. En við getum líka notið orða,
þótt við þekkjum ekki alla merk-
ingu þeirra og breytingar frá einni
tungu til annarrar. Við getum til-
aðmynda haft ánægju af kynnum
við konu sem heitir Olga án þess
vita að á rússnesku er nafnið
ummyndun úr norræna nafninu
Helga sem er skylt oleg eða helgi.
En í fomíslenzku kemur Olga fýr-
ir sem árheiti, segir Orðsiíjabókin,
og er sama orðið og ólga á ís-
lenzku sem merkir öldugangur;
freyða; bylgjast og er komið úr
olga en upphaflega úr wulgön og
skylt lýsingarorðinu volgur. Og
við þurfum ekki að vita að rússn-
eska áin Volga er af sömu rót og
ólga á íslenzku, til þess að þykja
mikið til um þetta rússneska stór-
fljót sem er einskonar slagæð
Rússlands enda lengsta fljót Evr-
ópu, eða 2.530 km að lengd. En
það er gaman að fylgja þessum
orðum frá upptökum til ósa og
njóta þess skáldskapar sem felst
í margvíslegum breytingum merk-
inga og skírskotana.
ÉG HEF OFT ÞÝTT LJÓÐ
að gamni mínu og birt án
þess taka það saman í bók.
Kannski væri ástæða til að gera
það einhven tíma. Við Árni Berg-
mann þýddum saman Babi Jar
eftir Jeftúsjenkó og ég hef þýtt
Ungaretti með Aðalsteini Ingólfs-
syni. Öll merkingin felst í ljóðrænu
andrúmi kvæðanna.
En það mátti þó
reyna.
Af hveiju þýðir
maður ljóð? Af
hveiju ræður maður
krossgátur?
ÞEGAR ÉG VAR AÐ
•þýða Ungaretti ásamt
Aðalsteini (birt í Lesbók á sínum
tíma) þurfti ég að búa til orðið
smáljósakrans sem kemur fyrir í
einu ljóðanna. Ég spurði ítali sem
bjuggu í sama húsi og við í Bo-
lognia hvað þetta eða hitt þýddi
í ljóðum Ungarettis en þeir áttu
erfítt með að svara því, sögðu það
væri tungutak ljóðanna, hljóm-
burður, hrynjandi, sem gilti, and-
rúmið en ekki merkingin. Unga-
retti er semsagt einskonar drótt-
kvæðaskáld á ítölsku! ítalirnir
sögðu að bömin læsu þessi ljóð
Ungarettis í skólum án þess endi-
lega að skilja þau — og loks skildi
hver eftir sínum skilningi. Þetta
verðum við að fara að tileinka
okkur ef við eigum að halda nafn-
bótinni þjóð skáldskaparins; þjóð
bókanna, einsog Ben Gurion kall-
aði okkur. Mér skilst það sé eini
heiðurstitillinn sem okkur er sam-
boðinn. Og hvemig ættum við að
skilja allt í ljóðlist? Eða hvers
vegna? Ljóðlist. á samkvæmt goð-
sögulegum skýringum Snorra
Sturlusonar rætur í guðlegum
galdri og ástæðulaust að krefjast
þess öllum stundum að allir eigi
að skilja það sem guðimir hafa
gefið. Stundum er sagt að vegir
guðs séu órannsakanlegir eða
órekjanlegir og það látið gott heita
í kirkjum. En þar verður líka hver
og einn að skilja sínum skilningi
án þess prestar hafi ávallt á tak-
teinum hvað fyrir guði vakir. Hinn
endanlegi skilningur er hvorteð
er ekki á nokkurs manns færi því
hann er á sinn hátt óskiljanlegur
einsog hrynjandi og hljómfall
dróttkvæðanna og tónlist sem
enginn krefst að sé skilin öðmm
skilningi en þeim sem hjarta og
mennska okkar bjóða uppá. Drótt-
kvæðin ijalla hvorteð er öll um
svipað efni; bardagamenn, orr-
ustur, ástir og mannlegar ástríð-
ur. Hvert mannsbam skilur flest
einstök orð og þau gefa vísbend-
ingar sem nægja okkur til að
tengja saman hugarástand og til-
finningar. ítalimir töldu menn
ættu að skilja kvæði Ungarettis
með hjartanu og þannig væra þau
ekki endilega í tengslum við neina
skynsemi sem krefst þess jafnvel
að skilja órekjanlega vegi guðs
hversu fráleitt sem það er. Sá sem
krefst þess tilaðmynda að skilja
hvert orð í Jónasi, Einari Ben. eða
öðram stórskáldum íslenzkum,
hann hefur farið á mis við eigin
reynslu og upplifun sem hann á
einn og enginn annar. Við getum
aldrei vitað til fulls hvað vakir
fyrir skáldinu þegar hann túlkar
eigin reynslu í táknlegum felubún-
ingi orðanna. Við vitum aldrei
hvað er hans eigin reynsla og
einskis annars og hvað era aðföng
eða úrvinnsluefni. í Dante era til-
aðmynda margvísleg austræn og
islömsk áhrif sem við þekkjum
ekki og getum kannski aldrei til-
einkað okkur, ekki frekaren þau
arabísku áhrif sem birtast í dýr-
legum tígulsteinsmyndum kirkn-
anna í Ravenna þarsem skáldið
mikla er grafíð.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 27. ÁGÚST 1995 27
JÖLGUN AÐILDARRÍKJA
Atlantshafsbandalagsins
verður eitt flóknasta við-
fangsefni evrópskra
stjórnmála á næstu
árum. í grein, sem Strobe
Talbott, aðstoðarutanrík-
isráðherra Bandarikj-
anna, ritar í The New York Review fyrr
í þessum mánuði rekur hann stöðu málsins
og helstu rökin fyrir því að veita ríkjum
Mið-Evrópu aðild að bandalaginu. Talbott
á langan blaðamennskuferil að baki og er
sérfræðingur í málefnum Rússlands. Hefur
hann verið ábyrgur fyrir stefnumótun
Bandaríkjastjómar gagnvart austurhluta
Evrópu.
Talbott segir í grein sinni að í haust
ráðgeri hópar liðsforingja og stjómarerind-
reka frá hinum sextán aðildarríkjum Atl-
antshafsbandalagsins að halda til Varsjár,
Búkarest, Vilníus og Kiev auk fleiri höfuð-
borga í Mið-Evrópu og fyrrverandi Sovét-
ríkjunum. Munu þessir vestrænu erindrek-
ar veita varnar- og utanríkismálaráðuneyt-
um fyrrverandi kommúnistaríkjanna ítar-
legustu skýringar, sem til þessa hafa ver-
ið veittar, á þeirri ákvörðun Atlantshafs-
bandalagsins í janúar á síðasta ári að
ijölga aðildarríkjum bandalagsins.
Hann segir það mikið kappsmál fyrir
sumar ríkisstjómir fyrrverandi kommún-
istarikja að fundir af þessu tagi verði
haldnir þar sem þau leggi mikla áherslu
á að fá aðild að Atlantshafsbandalaginu
sem fyrst. Þau ríki sem telja sig eiga
mestar líkur á aðild, Pólland, Ungveija-
land, Tékkland og Slóvakía, vilja að banda-
lagið ákveði sem fyrst hvenær af aðild
geti orðið. Önnur ríki, sem era sannfærð
um að komast ekki inn í fyrsta hópnum,
hafa hins vegar efasemdir um stækkun
bandalagsins. Þau hafa áhyggjur af að
komist þau ekki inn strax lendi þau röng-
um megin við nýtt jámtjald.
í Rússlandi fordæma öfgasinnaðir þjóð-
emissinnar áform um stækkun og telja
þau jafngilda yfírlýsingu um nýtt kalt
stríð. Rússneskir umbótasinnar óttast að
sama skapi að stækkun bandalagsins
styrki andlýðræðisleg öfl í landinu.
Talbott segir að sökum þess hve flókið
málið sé og miklir hagsmunir í húfí eigi
framtíð Atlantshafsbandalagsins einnig
eftir að vera mikið til umræðu í Bandaríkj-
unum. Tveir þriðju þingmanna á Banda-
ríkjaþingi verða að staðfesta ákvörðun um,
að kjamorkuvamir Bandaríkjanna nái
einnig til nýrra aðildarríkja en Sam Nunn,
valdamesti demókratinn í hermálanefnd
þingsins, lét nýlega í ljósi efasemdir um
nauðsyn þess að fjölga aðildarnkjum. Hóp-
ur repúblikana hefur hins vegar gagnrýnt
stjóm Bills Clintons fyrir að fara of hægt
í sakimar. Má ganga út frá því sem vísu,
að deilur um þetta mál verði háværari er
nær dregur forsetakosningum, sem verða
á næsta ári.
Talbott segir sendinefndina, sem ferðast
mun um austurhluta Evrópu í haust, hafa
sama boðskap að færa til allra: aðildarríkj-
um verður fjölgað í áföngum á næstu
áram. Ríki sem sækja um aðild verða veg-
in og metin á grandvelli þess hve traustar
lýðræðislegar stofnanir þeirra þykja og
hversu reiðubúin og hæf þau eru til að
axla þær skuldbindingar sem felast í að-
ild. Ferli þetta verði opið. Ekki verði um
neitt baktjaldamakk að ræða, engir leyni-
legir listar verði gerðir yfír rfki sem fái
aðild á undan öðram, engir svartir listar
yfír ríki sem ekki fái aðild og ekkert eigi
að koma á óvart.
STROBE TALBOTT
T>Hár segir þijár megin-
^rjar asuco ástæður fyrfr þvf,
ur stækkun- að Atlantshafs-
a „ bandalagið hafí
ákveðið að fjölga
aðildarríkjum.
í fyrsta lagi séu sameiginlegar varnir
nauðsynlegar öryggi Evrópu og forsenda
þess að Bandaríkin hafi herafla í álfunni.
Endalok Sovétkommúnismans og upplausn
Varsjárbandalagsins og Sovétríkjanna hafí
útrýmt þeirri ógnun sem Atlantshafs-
bandalagið var stofnað til að mæta. Nýjar
hættur gætu hins vegar leynst, sem krefð-
ust þess að bandalagið vemdaði aðildarríki
sín og fældi óvini frá að gera árás. Sam-
setning aðildarríkja hafí á sínum tíma ráð-
ist af þeirri gerviskiptingu álfunnar í tvær
blokkir, sem kalda stríðið hafði í för með
sér. Að kalda stríðinu loknu ætti að veita
nýjum lýðræðisríkjum álfunnar aðild, er
vilja standa vörð um sömu grundvallarvið-
horf og þau sem fyrir eru.
í öðra lagi geti möguleikinn á aðild að
Atlantshafsbandalaginu orðið ríkjum í
Mið-Evrópu og fyrrverandi Sovétríkjunum
hvatning til að styrkja lýðræðisstofnanir
sínar og réttarríki, tryggja borgaralegt
forræði yfír heraflanum, auka efnahags-
legt frelsi og virðingu fyrir mannréttind-
um. í stuttu máli eigi ríki, sem hljóta stuðn-
ing í þeirri viðleitni sinni að gerast aðilar
að Atlantshafsbandalaginu, auðveldara
með að rjúfa tengslin við hina kommún-
ísku fortíð sína.
í þriðja lagi geti vonin um aðild orðið
þessum ríkjum hvatning til að leysa deilur
sínar á friðsamlegan hátt og taka þátt í
friðargæsluaðgerðum. Aðildarferlið gæti
því orðið til að efla stöðugleika og frið á
þessu svæði.
Talbott segir mikilvægt að þróun Atl-
antshafsbandalagsins haldist 5 hendur við
þróun Evrópusamstarfsins. Sú skipting
Evrópu sem átti sér stað í lok síðari heims-
styijaldarinnar verði sífellt óeðlilegri og
mótsagnakenndari.
„Iðnvæddari svæði austan járntjaldsins
gamla, s.s. Bæheimur í Tékklandi og Slés-
ía í Póllandi líkjast nágrönnum sínum í
vestri sífellt meira efnahagslega og póli-
tískt. Eystrasaltsríkin eiga í miklum við-
skiptum við Norðurlöndin og Vestur-Evr-
ópu. Sjálfstæð og lýðræðisleg Úkraína á
sífellt meiri samskipti við alþjóðastofnanir.
Úkraína á til dæmis náið samstarf við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, Alþjóðabankann
og Évrópusambandið varðandi fjármögnun
lokunar Tsjemóbíl-versins ... Hermenn frá
ríkjum Mið-Evrópu og fyrrverandi Sovét-
ríkjunum hafa tekið þátt í friðargæsluverk-
efnum á Haítí, í Bosníu og Kambódíu.
Mörg ríki á þessu svæði hafa fært miklar
efnahagslegar fómir til að geta tekið þátt
í efnahagslegum refsiaðgerðum gegn
Serbíu,“ segir Talbott.
í grein sinni minnir hann einnig á, að
áður hafí staðið styrr um fjölgun aðildar-
ríkja. Það hafí til dæmis ekki verið óum-
deiit á sínum tíma að Ítalía, eitt möndul-
veldanna, var meðal stofnríkja bandalags-
ins, árið 1949. Ítalía var hvorki norður-evr-
ópskt ríki né Atlantshafsríki. Bretar vora
meðal þeirra sem lögðust gegn aðild Ítalíu
en Dean Acheson, þáverandi utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, færði rök fyrir því
að ef Ítalíu yrði hafnað myndi það ýta
undir áhrif kommúnista í landinu og veikja
stöðu stjómar kristilegra demókrata, sem
barðist fyrir auknum tengslum við Vestur-
lönd.
Nokkrum árum síðar höfðu nokkur ríki,
ekki síst Frakkland, efasemdir um að veita
Vestur-Þýskalandi aðild að Atlantshafs-
bandalaginu. Raunin varð hins vegar sú
að aðild Þýskalands lagði grunninn að
sáttum Þjóðveija og Frakka og þar með
stofnun Evrópusambandsins.
Talbott segir Atlantshafsbandalagið
einnig hafa stuðlað að því að bæta sam-
skipti Grikkja og Tyrkja. Aðildin að banda-
laginu hafí auðveldað bandamönnum
þeirra að miðla málum og koma í veg fyr-
ir stríðsátök vegna Kýpurdeilunnar.
Aðild Spánar að Atlantshafsbandalag-
inu árið 1982 er einnig ágætt dæmi. Lítil
sem engin umræða átti sér stað um aðild
Spánveija fyrir dauða einræðisherrans
Francos árið 1975 en Bandaríkin höfðu
gert tvíhliða samning um afnot af spænsk-
um flota- og flugstöðvum. í kjölfar valda-
ránstilraunar árið 1981 komst ríkisstjóm
landsins hins vegar að þeirri niðurstöðu
að aðild að Atlantshafsbandalaginu væri
besta leiðin til að tryggja lýðræðislega
REYKJAVIKU RBREF
Laugardagur 26. ágúst
w

Morgunblaðið/Rax
VATNSLISTAVERKIÐ Fyssa eftir myndlistarmanninn Rúri. Verðlaunaverk í samkeppni Vatnsveitunnar um vatnslistaverk I Laugardalnum.
stjórn yfír heraflanum. „Innganga í Atl-
antshafsbandalagið mun kæfa allar valda-
ránstilraunir í fæðingu," sagði Leopoldo
Calvo Soleto forsætisráðherra.
„Meðan á kalda stríðinu stóð vora það
fyrst og fremst hemaðarlegar ástæður sem
réðu ákvörðunum bandalagsins. Það að
efla lýðræði í aðildarríkjunum og tryggja
innbyrðis góð samskipti þeirra var auka-
verkefni, æskilegt en ekki meginmarkmið
þess að ijölga aðildarríkjum. Nú þegar
kalda stríðinu er lokið ættu og eiga önnur
markmið, sem ekki eru fyrst og fremst
hemaðarleg, að móta hið nýja Atlantshafs-
bandalag,“ segir Strobe Talbott.
Atlantshafs-
bandalagið
og Bosnía
ÁTÖKIN í FYRR-
verandi Júgóslavíu
hafa óneitanlega
valdið Atlantshafs-
bandalaginu mikl-
um álitshnekki og
ýtt undir þau sjónarmið að það eigi sér
takmarkaðan tilgang lengur. Af hveiju á
Atlantshafsbandalagið að starfa áfram,
hvað þá ijölga aðildarríkjum sínum, ef það
getur ekki leyst deilu á borð við þá í Bosn-
íu?
Talbott segir rétt að bandalagið, sem
hélt Sovétríkjunum í skefjum allt kalda
stríðið, án þess að hleypa af einu einasta
skoti, hafí ekki verið undir þau nýju vanda-
mál búið er hlutust af upplausn fyrrver-
andi kommúnistaríkis.
„Lærdómurinn af harmleiknum í fyrr-
verandi Júgóslavíu er hins vegar ekki sá
að leggja eigi Atlantshafsbandalagið niður
með skömm heldur þróa það til að takast
á við vanda á borð við þann er braust út
á Balkanskaga. Mörg ríkjanna á þessu
svæði líta einmitt til Atlantshafsbanda-
l'agsins í því sambandi. Fulltrúar margra
Mið-Evrópuríkja hafa lýst því yfír opinber-
lega, að harmleikurinn í Bosníu sé einmitt
ein ástæða þess að þau vilji ganga í banda-
lagið - og gangast þar með undir þá
staðla varðandi innri stöðugleika og ytra
atferli sem gerir aðild þeirra mögulega,"
segir Talbott og bætir við að með íjölgun
aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins
stækki svæðið þar sem átök á borð við
þau á Balkanskaga eigi sér hreinlega ekki
stað.
Rússneski
vandinn
HELSTA VAND-
kvæðið varðandi
stækkun Atlants-
hafsbandalagsins
era þau áhrif, sem
slíkt hefði á Rússland, en margir Rússar
líta enn á bandalagið sem arfleifð frá kalda
stríðinu. Þeir benda á að Rússar hafí lagt
niður sitt hemaðarbandalag, Varsjár-
bandalagið, og spyija hvers vegna Vestur-
lönd eigi ekki að gera slíkt hið sama. Fjölg-
un aðildarríkja telja þeir vera ögran og
móðgun við sig og líkja henni jafnvel við
afstöðu sigurvegara fyrri heimsstyijaldar-
innar gagnvart Þjóðveijum. Þessi viðhorf
hafa verið tekin upp af öfgaöflum í Rúss-
landi og gætu ógnað lýðræðislegri þróun
í landinu.
Talbott segir tvennt skipta miklu í þessu
sambandi sem menn megi hvorki reyna
að líta framhjá né hylma yfír.
Annars vegar að Atlantshafsbandalagið
sé og verði í fyrirsjáanlegri framtíð hemað-
arbandalag er byggi á sameiginlegu vam-
arsamstarfi.
Hins vegar að eitt af því sem bandalag-
ið verði að vera búið undir sé að lýðræðis-
þróunin í Rússlandi fari út um þúfur og
að Rússar muni að nýju, líkt og nokkram
sinnum áður í sögunni, taka upp árásar-
gjama stefnu á alþjóðavettvangi.
Óvissan varðandi framtíð Rússlands sé
eitt þeirra atriða er taka verði tillit til,
þegar ákvarðanir eru teknar um öryggis-
mál Evrópu. Enginn hafí gert sér betur
grein fyrir þessari óvissu en Rússar sjálfír.
Það að hugsanlega kunni að stafa ógn
af Rússlandi á ný er samt sem áður, að
mati Talbotts, ekki eina - og síður en svo
helsta - ástæða þess að Atlantshafsbanda-
lagið hyggst fjölga aðildarríkjum sínum.
Aðrar ástæður komi til, sem stríði ekki
gegn öryggishagsmunum lýðræðislegs
Rússlands. Raunar ættu Rússar að hafa
ástæðu til að styðja þá viðleitni Atlants-
hafsbandalagsins að auka stöðugleika í
Mið-Evrópu. Tvívegis á þessari öld hafa
þeir dregist inn í blóðug átök vegna óstöð-
ugleika á þessu svæði.
Talbott mælir með að ríki Mið-Evrópu,
Rússar og þjóðir fyrrverandi Sovétríkjanna
verði hvött til að líta á stækkun bandalags-
ins sem ferli er miði að því að bæta innri
og ytri hegðun ríkjanna þó svo að það sé
einnig vöm gegn hugsanlegum hættum.
Líta eigi svo á að allir hafí hag af þessu
fe>li og því sé ekki beint gegn neinu ein-
stöku ríki.
Á þessum forsendum hafí embættis-
menn Atlantshafsbandalagsins rætt við
Rússa undanfarið ár og helstu rök þeirra
verið eftirfarandi:
• Aðildarríkjum verður íjölgað og ef
Rússar reyna að leggjast gegn þeirri þróun
ýtir það undir grunsemdir um að þeir hafí
illt í hyggju.
• Áróður gegn stækkun bandalagsins
mun einungis styrkja stöðu öfgasinna á
borð við Vladimír Zhírínovskíj.
• Bandaríkin og Evrópuríki styðja heils-
hugar þátttöku Rússa í samvinnuverkefn-
um á borð við Samstarf í þágu friðar og
aðild að stofnunum á borð við ÖSE.
• Ríki Atlantshafsbandalagsins hafa hug
á að ná pólitísku samkomulagi við Rússa
um samvinnu og samhæfingu.
Strobe Talbott segir í lok greinar sinnar
að það sé opin spuming, hvort Rússland
geti einhvern tímann gerst aðili að Atlants-
hafsbandalaginu. Augljóslega yrði mikið
vatn að renna til sjávar áður en það gerð-
ist. Þau gífurlegu umskipti sem átt hafa
sér stað i Rússlandi og Evrópu allri á
undanfömum áratug geri samt að verkum
að erfitt sé að útiloka þann möguleika.
„Nú þegar kalda
stríðinu er lokið
ættu og eiga önn-
ur markmið, sem
ekki eru fyrst og
fremst hernaðar-
leg, að móta hið
nýja Atlantshafs-
bandalag.“

-t-