Morgunblaðið - 02.11.1995, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Áhersla á náttúrufarsrannsóknir
í landi nátturuhamfaranna
Opið bréf til ríkisstjórnarinnar
ÞAÐ ER svo víða
röng og ófullkomin
hugsun í umfjöllun
okkar um náttúru-
hamfarir, undirbún-
ingi okkar undir þau
og viðbrögðum okkar
*við þeim að tárum tek-
ur. En slík hugsun er
óþörf. Það er til meiri
þekking en notuð er
og auðvelt er að afla
meiri þekkingar en til-
tæk er. Af hveiju er
þetta þá svona?
Aðalatrið í því máli
er afstaða ríkisvalds-
ins og þjóðfélagsins
til náttúruhamfara. Hún er að
mínu mati allt of kæruleysisleg
og greinilega byggð á röngu mati
á mikilvægi hlutanna. Opinber-
lega eru málin alls ekki til um-
ræðu nema rétt á meðan ógnvæn-
'legir atburðir eru að gerast og
skæni að komast á sárin eftir þá.
Að staðaldri á.sér ekki stað hér
nein alvöruumræða um náttúru-
hamfarir og allt of litlar framfar-
ir verða í þekkingu okkar á hegð-
un náttúrunnar í hamförum og
gagnlegum viðbrögðum okkar við
því að búa í landi náttúruhamfar-
anna. Hér eru náttúruhamfarir
nær daglegt brauð, en ekki und-
antekningar og þær eru af öllum
stærðum og ótal mörgum gerðum.
Páll
Imsland
ísland á fremur skilið
nafnbótina land nátt-
úruham-faranna en
nokkurt annað land
og er ekki vandi að
færa fyrir því rök, þó
það verði ekki gert að
sinni. Þetta virðist
mönnum ekki vera
ljóst þó afleiðingarnar
séu sífellt að koma
niður á okkur.
Við þetta býr þjóðin
og gerir það af miklu
og óþörfu kæruleysi.
Þrátt fyrir betri vitund
er enn verið að byggja
hér á landi hús ofan á
gjám. Þrátt fyrir betri
gapandi
vitund er enn verið að byggja hér
í farvegum hlaupa. Þrátt fyrir
betri vitund er byggingum ennþá
snúið á versta veg gagnvart nátt-
úruhamförum og almennri nátt-
úrufarsáraun í skipulagningu
byggða. Þrátt fyrir betri vitund
er það nær árlegur viðburður að
vatn flæði í svo og svo mörg hús
í sumum byggðum. Þrátt fyrir
betri vitund er enn verið að brúa
ræsi á þjóðvegunum sem ekki geta
tekið við leysingum. Þrátt fyrir
betri vitund er... og svo framvegis.
Spurningin er bara í raun:
Hvers betri vitund? Hvar liggur
þekkingin og hveijir ráða notum
hennar? Þó allt of lítið sé hér rann-
Við getum gert miklu
betur, segir Páll Ims-
land, í viðbrögðum og
vömum gegn náttúru-
hamförum.
sakað og allt of margt óljóst og
illa skilið í náttúrufari landsins,
þá er samt staðreynd að hér á
landi er til mun meiri þekking á
náttúrunni en nokkru sinni er
nýtt í þessu samhengi. Þeir sem
yfir slíkri þekkingu búa eiga hér
nokkra sök á en stærri sök eiga
embættismenn í stjórnsýslukerf-
inu og stjórnmálamenn, vegna
þess að þeir hafa óæskilega og
gagnslausa afstöðu til náttúru-
farslegrar þekkingar og vægast
sagt fjandsamlega þegar hún
kostar peningaútlát. Við getum
gert miklu betur í viðbrögðum og
vörnum en við gerum, en það virð-
ist enginn vilja taka þá ákvörðum
að gera svo og á meðan tökum
við aukaáhættu. í Háskóla íslands
er til mikil og margvísleg þekking
á náttúrufari og náttúruferlum
sem ekki nýtist í þessu sam-
hengi. Þar er sífellt verið að leita
eftir fé til þess að fullkomna þekk-
inguna og gera hana aðgengilega,
en undirtektir hins opinbera eru
vægast sagt litlar. Á meðan svona
Leiðrétting á Hafnar-
fjarðarbrandara
ÞAÐ ER alkunna
að Hafnarfjörður er
helsta uppspretta
gamanmála á íslandi,
og því þarf kannski
ekki að koma á óvart
þótt helsti brandari
gærdagsins [þriðju-
.^dagsins] birtist í
Morgunblaðsgrein
Magnúsar Hafsteins-
sonar, formanns Al-
þýðuflokksfélags
Hafnarfjarðar.
Magnús kvaðst leita
á náðir Morgunblaðs-
ins með grein sína, þar
sem ritstjóri Alþýðu-
blaðsins hefði neitað að birta hana.
Jafnframt heldur hann því fram,
að það sé hvorki meira né minna
en bannað að hafa skoðanir í Al-
þýðublaðinu. Nú er mér að vísu
ekki Ijóst hvort hér er um að ræða
tilraun til fyndni af hálfu Hafnfirð-
^ingsins, en ef Magnúsi er alvara
er nauðsynlegt að upplýsa málið.
Hrafn
Jökulsson
Fimmtudaginn 26.
október síðastliðinn
var Magnúsi Haf-
steinssyni tjáð að um-
rædd grein hans yrði
birt í Alþýðublaðinu í
þessari viku. Það er
því fyllsta ástæða til
þess að taka undir orð
hans í Morgunblaðinu
þegar hann segir „að
þótt ótrúlegt megi
virðast hefur ritstjóri
Alþýðublaðsins neitað
mér um birtingu".
Þetta er semsagt ekki
bara ótrúlegt - þetta
eru hrein ósannindi.
Grein Magnúsar birtist í
Morgunblaðinu þriðjudaginn 31.
október. Ef ég þekki skipulagn-
ingu á þeim bæ rétt hefur Magnús
skilað grein sinni þangað í síðustu
viku. Þá vissi hann vel að ritsmíð
hans beið birtingar í Alþýðublað-
inu. Með öðrum orðum: Magnús
Hafsteinsson kaus að halda því
Magnús Hafsteinsson
heldur því fram gegn
betri vitund, segir
Hrafn Jökulsson, að
hann hafi verið fómar-
lamb ritskoðunar.
fram, gegn betri vitund, að hann
væri fórnarlamb „ritskoðunar" á
Alþýðublaðinu.
Álþýðublaðið stundar ekki rit-
skoðun og Magnús Hafsteinsson
þarf því að svala þörf sinni fyrir
píslarvætti með einhveiju öðru
móti. Nema þetta sé allt enn einn
misheppnaður Hafnarfjarðar-
brandari.
Með þökk fyrir birtinguna.
Höfundur er ritstfóri Alþýðublaðs-
Heimilisiðnaðarskólinn
LAUFÁSVEGI 2, REYKJAVÍK, SÍMI: 551-7800
Námskeið í nóvember 1995. Kennt er mánudaga-timmtudaga milli kl. 19.30 og
21.30. Einnig helgarnámskeið. Allar upplýsingar um námskeið og skráning á þau
eru á skrifstofu skólans í síma 551-7800 mánudaga til fimtudaga kl. 10.00 -15.00.
ALM. VEFNAÐUR
Byrjendur - framhald
8. nóv.-4. des.
mánu- og miðvikudaga
Herborg Sigtryggsdóttir
HROSSHÁRSSPUNI
6. nóv.-20. nóv.
mánu- og fimmtudaga
Sigurlaug Jóhannesdóttir
UTSAUMUR
Smáhlutagerð 4. og 5.
des. og 11. og 12. aes.
Jóhanna Pálmadóttir
SKÓGERÐ
Sauðskinnsskór
laugard. 4. og 11. nóv.
kl. 13.00-16.00
Helga Þórarinsdóttir
JURTALITUN
15. nóv.-7. des.
miðviku- og fimtudaga
8 skipti
Guörún Kolbeins.
PRJÓNAHÖNNUN
7. nóv. til 5. des.
þriöjudaga 5 skipti
Arnþrúður Ösp Karlsdóttir
NORRÆNA HUSIÐ LAUGARD.
18. NÓVEMBER KL. 14.00
HILDUR HÁKONARDÓTTIR
FLYTUR FYRIRLESTUR UM
ÍSLENSKA ULL „VIÐ VERÐUM
AÐ SÆTTAST VIÐ HRÁEFNIÐ."
Jóladagskrá Heimilisiðnaðarskólans verður auglýst síðar.

er, þá er það einfaldlega val þessa
þjóðfélags að taka miklu meiri
áhættu af náttúruhamförum en
ástæða er til. Og á meðan það
er gert verða óhjákvæmilega fleiri
fyrir barðinu á þeim og hljóta
þyngri skelli en annars yrði. En
þá þýðir heldur ekkert að segja
að vísindin hafi brugðist, eins og
nú heyrist haldið fram. Vísindin
geta engum brugðist, þau eru
aðeins aðferð í meðhöndlun þekk-
ingar og bregðast ekki fremur en
hin pólitíska aðferð. Þeir geta
hins vegar brugðist sem beita
aðferðum og í þessu máli er það
hin opinbera afstaða til vísind-
anna sem ekki er eins og vera
skyldi.
Öll stjórnkerfi eru ófullkomin
og gölluð. Saga stjórnunar er svo
full af dæmum þar um, að ekki
er nein ástæða til þess að efast
um sannleiksgildi þessa. Það er
svo vandasamt verk að stjórna að
það er ekki með sanngimi hægt
að gera þær kröfur til neins manns
eða neins ráðs að það stjórni ætíð
vel og skynsamlega. Öllum vönd-
uðum stjórnendum er þó sam-
merkt að þeir vilja stjórna svo vel
sem hægt er og þeir vilja sjá já-
kvæðar og gagnlegar afleiðingar
stjórnunaraðgerða sinna. Og til
þess er reynslan að læra af henni.
Komi menn auga á mistökin er
ekkert sem réttlætir að leiðrétting-
ar séu sniðgengnar eða látnar
dragast úr hömlu.
Nú stendur yfir hinn svokallaði
Alþjóðlegi áratugur Sameinuðu
þjóðanna til fækkunar á stórslys-
um af völdum náttúruhamfara og
hann er meir en hálfliðinn án þess
að hann hafí hér skilið eftir sig
nokkur spor eða nokkra vísbend-
ingu um að hann hafi komið við
á Islandi. Og það í landi náttúru-
hamfaranna! Meginaðferð Sam-
einuðu þjóðanna til þess að ná
árangri í þessari viðleitni var að
fara fram á það við ríkisstjórnir
allra aðildarlanda að þar yrði skip-
uð svokölluð Landsnefnd til þess
að vinna að framgangi málsins.
Ríkisstjórn íslands brást vel við
þessari beiðni og skipaði nefnd.
Hún virðist ekkert hafa gert. Að
minnsta kosti hefur ekkert frá
henni heyrst í yfir fimm ár. Þetta
er verra en gagnslaust! Ástæður
þessa veit ég ekki en ímynda mér
að séu fólgnar í samsetningu
nefndarinnar. Nefndin er sjálft
Almannavarnaráð ríkisins. Eins
og flestir vita er það skipað nokkr-
um lykilmönnum úr embætt-
ismannakerfi þjóðarinnar. Þessir
menn sitja í Almannavarnaráði
vegna embætta sinna en ekki
þekkingar á náttúrunni eða nátt-
úruhamförum og í því er líklega
dauði nefndarinnar fólginn. Það
er í raun alvarlegra mál en svo
að nokkur geti tekið það á sínar
herðar að áratugurinn liði hjá án
þess að skilja eftir sig spor í þá
átt sem til er ætlast með viðleitni
Sameinuðu þjóðanna.
Og nú vitna ég til orða minna
um stjórnsýslu hér að ofan. Væri
ekki rétt af ríkisstjórninni að
endurskoða þá stjórnunaraðgerð
að skikka Almannavarnaráð ríkis-
ins til að vera þessa Landsnefnd,
taka þennan vafasama heiður af
henni og byija málið af röggsemi
upp á nýtt. Þessi stjórunaraðgerð
var greinilega röng í upphafi.
Margt væri unnið með skipun
nýrrar nefndar öðru vísi samsettr-
ar, þar sem þekking væri sett ofar
embættum eða virðingu, nefndar
sem hefði það að markmiði að
undirbúa hér á landi stofnun rann-
sóknastöðvar í náttúruhamförum
sem hefði sjálfstæði til athafna
og víðtækt markmið. í fyrsta lagi
væri lagður grundvöllur að betra
og öruggara lífi í landinu og minni
og færri áföllum af hendi náttúr-
unnar. í öðru lagi væri gerð al-
vara úr algengum orðum í hátíðar-
ræðum stjórnmálamanna og sam-
vinnusáttmálum ríkisstjórna, sem
fáir trúa nú orðið á: að auka þurfi
eða eigi fjármagn til rannsókna. í
þriðja lagi væri Sameinuðu þjóð-
unum gefin merkari afmælisgjöf
á hálfrar aldar afmælinu með slíkri
aðgerð en með því virðingarleysi
sem baráttumálum þeirra eru
sýndar með núverandi fram-
kvæmd málsins.
Höfundur er jarðfræðingur.
Rektor alls
Háskólans?
VIÐ útskrift kandi-
data frá Háskóla ís-
lands síðastliðinn
laugardag ræddi há-
skólarektor um að
hluti þeirra íslendinga
sem hafa lokið námi
frá skólanum sé nú
búsettur erlendis og
telji sér og fyölskyld-
um sínum betur borgið
með því að setjast að
og starfa í útlöndum.
Þetta er staðreynd og
það er rétt hjá rektor,
að hætta er á að þessi
tilhneiging eigi eftir
Finnst mér rektor hafa
hagað máli sínu með
hætti sem er ekki
sæmandi, segir Ottar
Guðjónsson, og
þykir að kandidatar
frá öðrum greinum en
raungreinum eigi inni
Óttar
Guðjónsson
að
afsökunarbeiðni.
að verða vandamál hjá
okkur Islendingum í
framtíðinni. Hins veg-
ar þótti mér mikill
löstur á máli rektors,
að hann tók í máli sínu
afstöðu til einstakra
námsgreina innan há-
skólans og sagði að
raungreinar og
læknisfræði væru
„erfiðari“ en aðrar
greinar, að þeir náms-
menn sem þaðan út-
skrifuðust væru
„betri“ námsmenn en
aðrir og gaf í skyn að
það væri meiri missir
þeim fyrir þjóðfélagið en
kandidötum sem útskrifast hafa
úr öðrum greinum innan Háskól-
ans.
Þarna finnst mér rektor hafa
hagað máli sínum með hætti sem
er ekki sæmandi og þykir mér að
kandidatar frá öðrum greinum en
raungreinum eiga inni afsökunar-
beiðni rektors. Vonandi eru orð
rektors aðeins mistök, og ekki
dæmigerð fyrir það með hvaða
hætti hann nálgast híutverk sitt
sem rektor Háskóla íslands.
Höfundur hefur tvívegis braut-
skráðst frá Háskóla Islands.