Morgunblaðið - 02.11.1995, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Vinir (og vinkonur)
leiklistarinnar
Opið bréf til Maríu Kristjánsdóttur
ÞÆR VORU heldur kaldar
kveðjurnar sem nýráðinn leikhús-
stjóri í Borgarleikhúsinu fékk frá
Maríu Kristjánsdóttur, leiklistar-
stjóra Ríkisútvarpsins, í grein sem
"^hún skrifaði í Morgunblaðið 20.
október, þar sem hún fjallar um
ráðningu nýs leikhússtjóra Leikfé-
lags Reykjavíkur í Borgarleikhús-
inu. Maður hefði haldið að leik-
listarstjóri þessarar merku ríkis-
stofnunar hefði þann manndóm í
-sér að óska kollega sínum velfarn-
aðar í ábyrgðarmiklu starfi, því
eina „sök“ hans var sú að sækja
um auglýsta stöðu. Þess í stað
gerir María sér far um að gera
sem minnst úr reynslu og hæfíleik-
um kollega síns, Viðars Eggerts-
sonar.
En hafí María sent Viðari kald-
ar kveðjur eru þær þó sem ljúfling-
'“"‘slag miðað við kveðjurnar sem
Leikfélag Reykjavíkur, starfsfólk
þess og listamenn síðustu áratug-
ina fá frá leiklistarstjóra Ríkisút-
varpsins. María þorir að vísu ekki
að standa sjálf að baki öllum þeim
kveðjum en ber fyrir sig „vinkonu"
sína.
María lætur „vinkonu“ sína
segja að Borgarleikhúsið sé „ein-
hverskonar félagsheimili áhuga-
manna“ og að ekkert megi ógna
^„gamla góða áhugamannaandan-
um úr Iðnó“. Hvað er leiklistar-
stjóri Ríkisútvarpsins og fyrrum
formaður Leikstjórafélagsins að
segja? Að kollegar hennar í leik-
stjórafélaginu, sem hafa starfað í
Borgarleikhúsinu, séu bara amat-
örar? Að sá stóri hópur leikara,
sem hefur starfað í Borgarleikhús-
inu, sé amatörar af verstu gerð?
Félagsmenn Leikfélagsins fyrir-
verða sig svo sannarlega ekki fyr-
ir rætur félagsins í áhugamanna-
verkefna
Borgar-
leiklist, en heldur eru
það lítilsvirðandi
kveðjur sem listamenn
LR, frá því að það
byijaði að reka at-
vinnuleikhús, fá frá
leiklistarstjóranum. Er
María að segja að í
Iðnó hafí eingöngu
verið amatörstarfsemi
síðustu áratugina, og
þá líka í þeim sýning-
um sem hún setti upp
sjálf?
En ég gleymi því,
þetta eru auðvitað
bara skoðanir „vin-
konunnar"!
María skrifar að val
og listrænna stjómenda
leikhúsinu hafí ekki staðist þær
kröfur sem gera verði til atvinnu-
leikhúss. Hver eru rökin? (Vissu-
lega hafa verið gerð mistök, en
þau hafa einnig verið gerð í öðrum
leikhúsum án þess að til uppþota
hafi komið.) Og hvaða leikarar eru
það sem ráða ekki við að leika á
stóra sviðinu? Meðan engin nöfn
eru nefnd hlýtur allur leikhópurinn
að liggja undir ámæli.
María kemur ekki með nein rök.
„Féll“ leiksýningin „A ég hvergi
heima?“ sem sett var upp í Borgar-
leikhúsinu, vegna þess að leikstjór-
inn, María Kristjánsdóttir, stóðst
ekki listrænar kröfur? Fékk sýn-
ingin „Dunganon“ blendnar við-
tökur vegna þess að leikstjórinn,
Brynja Benediktsdóttir, stóðst
ekki listrænar kröfur? ( „Vinkona"
Maríu spyr hversu oft Brynja hafí
fengið að leikstýra hjá LR síðast-
liðin átta ár. Hversvegna hún til-
tekur þessi átta ár er mér hulin
ráðgáta. Brynja var fastráðinn
leikstjóri hjá Þjóðleikhúsinu stóran
Guðmundur
Ólafsson
hluta þess tíma og
ætti kannski alveg
eins að spyija hversu
oft hún hafí leikstýrt
hjá ÞL síðastliðin
fjögur ár?) Fékk
„Kabarett“ misgóða
dóma vegna þess að
leikstjórinn, Guðjón
Pedersen og sam-
starfsfólk hans,
stóðst ekki listrænar
kröfur?
Auðvitað ekki
En svona er veru-
leikinn í leiklistinni.
Sumt gengur upp,
annað ekki. Ég vil taka það fram.
að ég er ekki á nokkum hátt að
gera lítið úr þessum ágætu lista-
mönnum - veit reyndar ekki um
einn einasta leikstjóra eða höfund
sem hefur alltaf hitt í mark með
sýningum sínum. En í listum verð-
ur ekki á vísan róið.
Ákafí ýmissa einstaklinga und-
anfarið við að rífa niður starfsemi
LR í Borgarleikhúsinu er kominn
útyfír allt velsæmi. Mál er að þess-
um árásu'm linni og starfsfólk
Leikfélagsins fái andrúm til að
sinna starfí sínu. Og hann er sér-
kennilegur sá illvilji sem skín úr
orðum og athöfnum þeirra sem
hæst láta en ættu manna best að
geta sett sig í spor okkar sem í
Borgarleikhúsinu vinnum.
Þessar árásir hafa magnast að
mun eftir síðustu frumsýninguna
í Borgarleikhúsinu. Það er þriðja
frumsýning leikársins - hinar,
„Lína langsokkur", í leikstjórn
Ásdísar Skúladóttur og „Hvað
dreymdi þig, Valentína“, sem Hlín
Agnarsdóttir leikstýrði, hafa verið
sýndar fyrir fullu húsi og við mikla
ánægju áhorfenda. Auk þess hefur
sumarsýning Leikfélagsins á' Súp-
erstar gengið fyrir fullu húsi frá
því í júlí og ekkert lát á aðsókn.
Næsta frumsýning verður nýtt
íslenskt leikrit, „íslenska mafían“
eftir þá Kjartan Ragnarsson og
Einar Kárason. Þá er á dagskrá
ný leikgerð Bríetar Héðinsdóttur
úr íslandsklukkunni, sem nefnist
„Hið ljósa man“ en þar beinir hún
sjónum sínum fyrst og fremst að
sögu Snæfríðar. Bríet leikstýrir
sjálf, tónlist er eftir Jón Nordal.
Þamæst er á dagskrá nýtt íslenskt
verk eftir Jónas Árnason, „Kvás-
arvalsinn" í leikstjórn Ingu
Bjarnason.
Einhvem veginn dettur mér síst
í hug metnaðarleysi LR og listræn
vanhæfni stjómenda þegar ég
skoða þennan lista. Og ekki heldur
Leikfélag Reykjavíkur á
allan rétt á því, segir
Guðmundur Olafsson,
að reka starfsemina í
Borgarleikhúsinu.
dettur mér í hug karlremba og
kvenhatur.
Auk þess sem hér er getið em
ýmis verkefni í gangi í Borgarleik-
húsinu, má þar m.a. nefna tón-
leikaröð og heimsókn allra níu ára
barna í grunnskólum Reykjavíkur
í húsið.
Starfsfólk LR er stórhuga um
þessar mundir, við viljum efla starf
okkar og veg leikhússins. Við
viðurkennum fúslega að hafa átt
í nokkurri kreppu en höfum fullan
hug á að vinna okkur út úr henni
og höfum tekið allt okkar starf
og lög Leikfélagsins til endurskoð-
unar. Við viljum auka áhorfenda-
fjölda okkar og efla listræna djörf-
ung. Þetta er ekkert launungar-
mál. En við viljum líka fá sæmileg-
an starfsfrið í stað þess að sitja
undir eilífum árásum fólks sem
þykist bera hag leiklistarinnar fyr-
ir bijósti.
María vitnar í orð Arnórs
r
4-
• -
Benónýssonar: „hvort veijandi sé
að fela fámennum hópi einsog —
Leikfélag Reykjavíkur er í raun,
ráðstöfunarvald yfír fjármagni
skattborgaranna? Eða hvort líta
eigi til Þjóðleikhússins um stjórn-
unarform?" Gott að vita til þess
að Arnór skuli vera búinn að fínna
sér stað í íslensku leiklistarlífi og
sjálfsagt ber hann umhyggju fyrir
fjármagni skattborgaranna.
En mér verður á að spyija:
Hefur menntun þessa fólks ekki
skilið eftir sig neina þekkingu?
Veit það ekki að Borgarleikhúsið
reis vegna áratugalangrar baráttu
og ósérhlífni félagsmanna LR? Og
vegna þeirrar baráttu og framlags
félagsmanna á Leikfélag Reykja-
víkur allan rétt á því að reka starf-
semina í Borgarleikhúsinu. Jú,
auðvitað er þessu vel menntaða
fólki þetta ljóst, það bara hentar
því betur að halda öðru fram. Það
er nefnilega löngu viðurkennt að
ef klifað er nógu oft og nógu lengi
á einhveiju þá fer fólk að trúa
því, hvort sem það ej; satt eða
ósatt.
Það er athyglisvert að sósíalist-
inn María Kristjánsdóttir og
kratinn Arnór Benónýsson telja
bæði að það eigi að leggja niður
það lýðræðislega form sem er á
rekstri starfseminnar í Borgarleik-
húsinu, þar sem starfsfólkið sjálft
kýs sér stjórn, og setja þess í stað
yfír það pólitíska fulltrúa. Það
mega sjálfstæðismenn eiga að þeir
hafa aldrei sett þessa kröfu fram,
þeir treysta félagsmönnum LR til
að reka sitt eigið leikhús.
Leikfélag Reykjavíkur verður
hundrað ára á næsta leikári. Það
hefur oft gengið í gegnum erfiða
tíma en alltaf hefur því tekist að
vinna sig útúr þeim erfiðleikum
vegna eigin þrautseigju og síðast
en ekki síst vegna þess að áhorf-
endur, ekki bara reykvískir heldur
af öllu landinuj hafa haldið tryggð
við félagið. Ég hvet starfsfólk
Leikfélags Reykjavíkur í Borgar-
leikhúsinu og allt leiklistarfólk til
að standa með leikhúsinu og veita
nýráðnum leikhússtjóra stuðning
svo hundrað ára afmælisár LR
verði sem glæsilegast.
Höfundur er Ieikari við Borgar-
leikhúsið.
i
i
Að gefnu tilefni!
ÞANN 22. október sl. var birt
á síðum þessa blaðs grein Gerðar
Steinþórsdóttur „Baráttudagur
sem vakti heimsathygli“, en grein-
ina skrifar Gerður í tilefni af 20
ára afmæli kvennafrídagsins. í
niðurlagi greinarinnar segir hún:
„Mér hafði verið sagt að nær allt
myndefni sjónvarpsins frá
Kvennafrídeginum hafí týnst, en
nýlega hefur það komið fram að
^þáverandi dagskrárstjóri sjón-
varpsins, Emil Björnsson, lét kasta
öllu myndefni frá þeim degi.
Reyndar hafa varðveist nokkrar
mínútur frá fundinum. Nú ræða
konur um það að leita til annarra
landa eftir myndum, t.d. til Þýska-
lands.“ Þessi orð Gerðar hafa eðli-
lega vakið athygli. Þann 24. októ-
ber svarar Omar Ragnarsson
Gerði í greininni „Emil Bjömsson
og kvennafrídagurinn“. í henni
vísar Ómar orðum Gerðar á bug
sem ósönnum.
** Þetta mál er eitt allsheijarklúð-
ur; misskilningur og rangtúlkun.
Gerður segir í grein sinni það sem
hún best veit að er satt og rétt. í
von um að geta leiðrétt misskiln-
ing og kveðið niður rangtúlkun á
því, sem sagt hefur verið, skrifa
ég þessa grein.
Frá sl. september hefur hópur
kvenna undirbúið hátíðahöld til að
minnast þess að á þessu ári eru
20 ár liðin frá kvennafrídeginum.
Eins og alltaf í hópvinnu skiptum
við, sem mynduðum hópinn, með
okkur verkum. Mér var falið að
fínna myndefni frá 24. október
1975. Ætlun okkar var að sýna
myndir frá þessum mikilvæga degi
í sögu íslenskra kvenna. Okkur
langaði sérstaklega að fá myndir
af Aðalheiði Bjarnfreðsdóttur þar
sem hún flutti sína góðu ræðu.
Mér þótti ljóst að ekki þyrfti að
fara víða í leit að myndum sem
teknar voru árið 1975, það ár var
jú aðeins ein sjónvarpsstöð í land-
inu. Ég hafði því samband við
fílmusafn Sjónvarpsins og bað
starfsstúlku þar að kanna fyrir
mig hvað Sjónvarpið ætti til. Fáum
dögum síðar töluðum við aftur
saman og þá sagðist hún hafa
fundið tvö myndbönd. Annað er
14 mínútna og 52ja sekúndna
langt en hitt 2ja mínútna og 7
sekúndna langt. Til að geta sagt
samstarfskonum mínum hvers
konar myndefni væri til fór ég á
filmusafnið að skoða böndin. Það
verður, því miður, að segjast að
hvorugt bandið gagnast til þess
sem við höfðum hugsað okkur. Þau
eru samsafn af smábútum (eins
konar klippimyndasafn); brot úr
ræðu Aðalheiðar, brot úr söng
Gerður segir í grein
sinni, segir Helga
Garðarsdóttir, það
sem hún best veit að er
satt og rétt.
rauðsokka, engin viðtöl við þátt-
takendur, ekki þulartexti sem lýs:
ir því sem fyrir augu ber o.s.frv.
Styttra myndbandið er m.a.s.
hljóðlaust. M.ö.o. eru þau samsafn
af fréttafílmum en ekki heilsteypt
mynd af því sem gerðist.
Ég vildi vera viss um að mynd-
böndin tvö væru eina efnið sem
til er hér á landi frá kvennafrí-
deginUm og leitaði því víðar. Sú
leit bar ekki árangur. Aftur á
móti sagði einn viðmælenda
minna, sem var mjög vel kunnug-
ur í Sjónvarpinu fyrir 20 árum,
að þá hafi ekki verið tekin afrit
af frumfilmum til að klippa, eins
og reglan mun hafa verið hjá sjón-
varpsstöðvum annarra landa, held-
ur hafí frumfílmurnar verið klippt-
ar. Hann sagði einnig að ef ekki
hafi verið gefin fyrirmæli um að
geyma afklippur eða nota þær
hafi þeim verið hent.
Skömmu eftir ferð mína á fílmu-
safn Sjónvarpsins fór ég, sem full-
trúi undirbúningshópsins, með
Gerði Steinþórsdóttur til Önnu
Sigurðardóttur á Kvennasögu-
safnið í heimildaöflun. Ég sagði
Gerði að myndböndin sem til væru
á filmusafninu gögnuðust okkur
ekki og að mér fyndist það þess
virði að kanna hvort hægt væri
að fá myndir hjá erlendum sjón-
varpsstöðvum. Það vannst hins
vegar ekki tími til þess fyrir af-
mælishátíðina. Vitað er að myndir
frá kvennafríinu hafa verið, og eru
vonandi enn, til hjá erlendum sjón-
varpsstöðvum, því hér á landi var
mikill fjöldi erlendra sjónvarps-
manna vegna útfærslu íslendinga
á landhelginni í 200 sml. En þeir
sýndu kvennafríinu og undirbún-
ingi þess mikinn áhuga. Fréttirnar
af myndböndunum komu Gerði á
óvart því henni hafði verið sagt
að myndir frá deginum hefðu
týnst. Það hafði ég ekki fyrr heyrt
en hef síðan heyrt fleiri konur
halda þessu fram.
Eins og áður segir er bæði í
gangi misskilningur um myndefni
Sjónvarpsins frá kvennafrídegin-
um og einnig hreina rangtúlkun á
því sem sagt hefur verið. Frásagn-
ir af því að afklippum af filmunum
frá kvennafrídeginum hafi
hugsanlega verið hent, vegna þess
að það var viðtekin venja í Sjón-
varpinu fyrir 20 árum ef ekki voru
gefín fyrirmæli um annað, hefur
orðið að fullyrðingu um að mynd-
efni Sjónvarpsins frá kvennafrí-
deginum hafí verið kastað. Sú
saga hefur lifað og dafnað sl. ára-
tug að myndefni Sjónvarpsins frá
24. október 1975 hafi týnst. Þó
ótrúlegt sé fékk sagan sú byr
undir báða vængi í alþingiskosn-
ingunum sl. vor og flaug þá hátt.
Ekki veit ég hvaðan sagan er
ættuð, en lífseig er hún. Þeirri
skoðun minni að myndefni Sjón-
varpsins frá 24. október 1975 sé
ónothæft sem liður í 20 ára afmæl-
ishátíð kvennafrídagsins hefur
verið breytt í fullyrðingu um að
það sé með öllu ónothæft. Að lok-
um læt ég fljóta hér með að nokkru
eftir að ég skoðaði myndböndin á
filmusafni Sjónvarpsins og sagði
að leit mín benti til þess að þau
væru eina efnið frá kvennafrídegin-
um sem til væri hér á landi var
mér sagt að í Sjónvarpinu hefði
fundist myndband allt að hálftíma
langt og fylgdi sögunni að á því
væri öll ræða Aðalheiðar. Vegna
áhugaleysis míns á því að auka við
ósannar sögur um myndbandaeign
Sjónvarpsins leitaði ég upplýsinga
um málið. í ljós kom að um er að
ræða annað tveggja myndband-
anna sem áður er sagt frá. Það
óx sem sagt á fáum dögum úr
tæpum 15 mínútum í 30 mínútur
og búturinn úr ræðu Aðalheiðar
varð ræðan öll. Hvemig þetta ótrú-
lega klúður verður til, lifir og dafn-
ar árum saman og skýtur upp koll-
inum reglulega er illskiljanlegt.
Höfundur var fulltrúi Kvennalist-
ans í nefnd sem undirbjó hátíð í
tílefni þess að í ár eru liðin 20 ár
frá kvennafrídeginum.
<
1
4
4
4
4
4
i
c