Morgunblaðið - 10.12.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. DESEMBER 1995 B 11
ur eymd mín og niðurlæging orðið
meiri en á þessu augnabliki. Þar sem
ég stóð þarna á götunni hágrát-
andi, alein, ólétt og soltin og níst-
andi vindurinn næddi í gegnum
svörtu kápuna sem ég hafði keypt
fyrir jarðarför ömmu minnarþremur
árum áður, kom maður á hjóli,
stansaði við hlið mér og rétti mér
blaðsnepil. „Ég ætla að gefa þér
þetta af því að þú ert í sorg,“ sagði
hann og hraðaði sér í burt. Ég leit
á blaðið og byijaði að lesa: „Vertu
hjá oss, því að kvelda tekur og degi
hallar. Og hann fór inn til að vera
hjá þeim. Og svo bar við, er hann
sat til borðs með þeim, að hann tók
brauðið, blessaði það og gaf þeim.
Þá opnuðust augu þeirra, og þeir
þekktu hann en hann hvarf þeim
sýnum...“ Einhver sértrúarvitleys-
ingurinn. Og þar á ofan á hjóli!
Ég vöðlaði blaðinu saman í lófa
mér og fleygði því. Enginn gat náð
til mín lengur þar sem ég var, hvorki
menn né Guð. Þegar svo var komið
í lífi mínu var ég tuttugu og tveggja
ára.
í einskismannslandi
1967 höfðum við bæði lokið námi
og stóðum á krossgötum. Fattah
var staðráðinn í því að fara til Mið-
Austurlanda og halda þar áfram
baráttu sinni fyrir því sem hann
taldi vera best fyrir mannkynið. Ég
vildi fara heim til Islands. Rætur
mínar voru þar. Þær hafði alþjóða-
hyggju marxismans ekki alveg tek-
ist að slíta þótt ég væri á yfirborð-
inu samþykk henni.
Maður elst ekki upp í tómarúmi.
Að höggva á rætur sínar er að af-
neita sjálfum sér, bijóta niður metn-
að sinn og stolt. Rótlaus maður er
aumkunarverður maður. Hann
krafsar án afláts í framandi jörð og
finnur ekkert. Hann reynir stöðugt
að aðlagast heimi, sem hrindir hon-
um burt og vill ekki sjá hann, í stað
þess að gera kröfu til að vera viður- -
kenndur eins og hann er. Ég held
að saga mannkynsins síðustu tvær
aldirnar snúist um þessa baráttu.
í bréfi sem Hannibal föðurbróðir
minn færði mér eftir lát pabba og
hann skrifaði bróður sínum frá Róm
1933, segir hann: „... þau sérein-
kenni (þjóðarinnar) getur enginn
þekkt nema sá sem tilheyrir þeirri
þjóð. Því að þau verða ekki vísinda-
lega skýrð, af því að þau eru ein-
mitt á sviði tilfinninganna, a.m.k. á
sviði hins psychologiska, en ekki
hins rationella. Það verður að finna
þau, hafa þau á tilfinningunni en
það er erfitt að lýsa þeim og því
erfiðara að lýsa ... hinu þjóðlega
sálarástandi sem sé öllum þjóðum
sameiginlegt. Þess vegna er ekki
hægt að gefa vísindalegar reglur
fyrir því hvernig hver þjóð muni
reagera ... Þess vegna getur engin
stranglega international sósíalistísk
pólitík verið til..." Sextíu árum og
ótal heimsátökum síðar hefur sagan
sannað að hann hafði rétt fyrir sér.
Hver örlög mín hefðu orðið ef sex
daga stríðið hefði ekki skollið á get
ég aðeins giskað á. Þetta hræðilega
stríð, sem átti eftir að hafa svo
geigvænleg áhrif á gang heims-
mála, valda öðrum átökum, hermd-
arverkum, byltingum, uppgangi
ofsatrúarhópa, sem hrifsuðu til sín
völd, og setja heiminn á annan end-
ann, hafði líka áhrif á mitt líf. Fjöl-
skylda Fattah varð að flýja frá heim-
kynnum sínum og hún tvístraðist
um allar jarðir. Ég greip tækifærið
og lagði til að við færum til Islands
og yrðum þar fyrst um sinn á með-
an þróun mála væri svona óljós.
Hann samþykkti það, en með ólund,
þótt hann hefði ekkert á móti ís-
landi í sjálfu sér, hefði lagt ofurást
á Njálu, hrifist af bókum Laxness
og meira að segja lært hrafl í ís-
lensku. Hann hafði annað í huga
en að loka sig inni á þessari eyju
og norðurhafi, sem engin áhrif hafði
á gang heimsmála, og hafði engan
áhuga á að gera byltingu á íslandi.
En það fór svo að á íslandi var
það hann sem dafnaði og blómstr-
aði, í fyrstu að minnsta kosti, en
ég visnaði upp þegar ég var gróður-
sett aftur í mold fóstuijarðarinnar.
Þá tók við leiðinlegasti kafli ævi
minnar.
Við settumst að á Patreksfirði
þar sem Fattah starfaði sem læknir
við spítalann. Hann lærði fljótt ís-
lensku, keypti sér bíl og ferðaðist
Á LEIPZIG árunum. Þá var oft alvara í hugsjónastríðinu
og ekki ástæða til að brosa.
GUÐRÚN og Fattah í Leipzig 1962.
um sveitirnar, kynntist bændunum,
kom sér vel við samstarfsfólk sitt,
hafði ánægju af veiðum í Sauð-
lauksdal og Vatnsfirði og var vin-
sæll læknir. Ég var lokuð inni_ í
húsi og það líkaði honum vel. Ég
þoldi innilokunina og reyndi að
þóknast honum í einu og öllu til
þess að hann gæfist ekki upp og
vildi fara burt.
Nú var ég gengin í húsmæðraher-
inn sem ég hafði hlaupið svo hratt
úr á fyrstu háhæluðu skónum mín-
um. En aldrei mun ég klífa metorða-
stigann í þeim her. Þar var ég að-
eins óbreyttur fótgönguliði og þrátt
fyrir allar mínar tilraunir, sem flest-
ar voru misheppnaðar, komst ég
aldrei lengra en að verða lélegur
korporáll. Égtcunni ekki á heimilis-
tæki. Á Marbakka höfðu ráðskon-
umar séð um þau og í Leipzig kom-
umst við svo langt að eignast mun-
aðarvömna ísskáp, með ýmsum
klækjabrögðum og eftir krókaleið-
um sambanda, mánuði áður en við
fórum heim.
Mig langaði heldur ekki til að
læra á þau og hefur aldrei langað
að kunna á tæki sem eru flóknari
en sítrónupressa. Það var ætlast til
þess af mér að ég hefði áhuga á
því sem mér fannst drepleiðinlegt
og komið inn hjá mér sektarkennd
vegna áhugaleysis míns. Þannig er
aganum haldið uppi í þeim her.
Andleysið var ekki minna á Patreks-
firði en í Austur-Þýskalandi þótt
enginn væri þar einræðisherrann
eða flokkur til þess að banna fólki
að lesa eða skrifa eins og það lysti.
En þar var bókasafn og þar var ég
reglulegur gestur. Enn urðu bæk-
uraar mér huggun í einvemnni.
En þetta líf gekk ekki til lengd-
ar. Óánægja mín jókst dag frá degi.
Ég reyndi að finna mér eitthvað til
að hafa fyrir stafni, fór að vinna í
frystihúsinu, þar sem var gónt á
þessa einkennilegu læknisfrú,
kenndi í forföllum í skólanum, sá
um bókhald og skýrslugerð fyrir
Fattah og fór með honum í vitjanir
og til Bíldudals þar sem hann hafði
opna læknastofu einu sinni í viku.
En ég hefði fremur kosið brauð-
ið, olíuna og jurtirnar, sem var svo
oft eini matur okkar í Leipzig, held-
ur en að skorta andlega næringu.
Aldrei hef ég haft eins mikla pen-
inga og á þessum tíma en aldrei
hefur mér leiðst jafnmikið. Það
komu brestir í samband okkar sem
ekki minnkuðu þótt við breyttum
um umhverfi.
Við fluttum til Reykjavíkur og
ég fór að kenna tungumál og hann
að vinna á spítala en hjónabandið
versnaði stöðugt og endaði með
skilnaði. Hann fór til Amman en ég
hélt áfram kennslunni. Ég var léleg-
ur kennari og held að ég hafi undir
niðri alltaf hugsað eins og ég gerði
í fyrsta bekk í barnaskóla: Af hvetju
kunna krakkarnir þetta ekki? Mér
leið illa og saknaði Fattah þótt ég
vissi að ég gæti ekki búið með hon-
um. Hann festi heldur ekki yndi í
heimahögunum. Þar var allt breytt.
Kommúnistaflokkurinn var i upp-
lausn og hann fann ekki það sem
hann hafði vonast eftir. Éftir tvö
ár kom hann til baka. Við fórum
að búa saman aftur og eignuðumst
annað barn, Ómar.
En við vorum bæði orðin rótlaus
og fundum enga fótfestu í lífinu
eftir að hugmyndafræðinni hafði
verið kippt burt. Við vissum að við
gátum hvorki verið saman né aðskil-
in, hvort tveggja höfðum við marg-
sinnis reynt og að hér eftir myndum
við lifa í einskismannslandi þar sem
við værum tvö ein og gætum kvalið
hvort annað að vild. Við fórum fyrst
til Vestur-Þýskalands, síðan til
Frakklands en það breytti engu
hvar við bjuggum. Óánægja hans
braust út i stjórnlausri afbrýðisemi,
mín í hatri á honum, sem ég kenndi
um hvernig var komið fyrir okkur,
og í örvæntingarfullum mótþróa
gegn kúguninni. Að lokum gafst ég
upp og komst að þeirri niðurstöðu
að lífið væri ekki þess virði að lifa
því. Ég var komin að endalokunum.
Ég ætlaði að gera eina tilraun samt.
í París.
• Milli landa. Fimm ísienskar kon-
ur í París. Höfundur er Guðrún
Finnbogadóttir. Fróði gefur út. Bók-
in er 235 bls. Ven) 3.490 kr.
Eitt ár i “Den Internationale
Efterskole“ í Danmörku
Ert þú á aldrinum 14-18 ára? Hefur þú áhuga á að stunda
nám í eitt ár í skóla þar sem mikið er um að vera, spennandi
verkefni, og þar sem þú getur eignast nýja félaga?
Þá er „Den Internationale Efterskole" eitthvað fyrir þig!
Nútíma kennsluaðferðir (m.a. tölvunotkun) • Próf á grunn- og
menntaskólastigi • Fjölbreytt tómstundastarfsemi: Blak,
körfubolti, fótbolti, leiklist, tónlist * Námsferðir t.d. til Englands,
Spánar og Tyrklands • Heimavist.
Við tökum við nemendum frá Danmörku, öðrum Norðurlöndum
og fleiri Evrópulöndum.
Möguleiki á styrk. Kynningarfundur í Reykjavík í janúar.
Byrjað 1. ágúst. Ennþá laus pláss! Skrifið eða hringið!
Den Internationale Efterskole, Postbox 266, DK-4000 Roskilde
Tel. 00 45 48798945, símbréf. 00 45 43995982.
0 [SI3iaMSMSI3iS0ISJSJBf3ÍSISISISÍSJSJSJ5JS/SJSJSISMSEISISMSMSJ 0
1 i 1 1 i 1 1 i i 1 1 1 Ritsafii Einars Pálssonar Rætur íslenskrar menningar hefur gjörbreytt viðhorfum í sögu íslands. Allt sem við lærðum í skóla þarfnast endurmats. Og nú er komið út nýtt rit, Kristnitakan og kirkja Péturs í Skálaholti, sem sýnir með öllu nýjar hliðar á kristnitökunni árið 1000. „Ritsmíðin er mögnuð," segir doktor Sigurður Árni Þórðarson. Bókaútgáfan Mímir, Sólvallagötu 28, Reykjavík, sími 552 5149. 1 i 1 i i 1 I i i 1 i i 1
0 ISISJSJSISJSJSJSISJSJSJSJSJSISJSJSJSJSJSJSJSlSISJSJSJSJSJSJSJSJBISrSJSJSJ 0
Bókin bætir úr brýnni þörf á upplýsingariti
um nýja löggjöf um hlutafélög og einkahlutafélög,
einkum fyrir starfsmenn hlutafélaga eða
einkahlutafélaga, endurskoðendur, lögfræðinga,
fjármálastofnanir og opinbera aðila og ennfremur
eigendum hluta og hlutabréfa sem vilja kynna sér
réttarstöðu sína.
Bókin, sem er 456 bls., tekur mið af kaflaskiptingu
laganna og inniheldur ítarlega atriðisorðaskrá, laga- og
dómaskrá. Þetta er fræðileg og nákvæm úttekt hinna nýju
laga, sem höfundur bókarinnar tók þátt í að semja.
Stefán Már er prófessor í félagarétti og Evrópurétti við
lagadeild H.í. Hann hefur ritað margar greinar og virt
og aðgengileg rit um lögfræðileg efni.
HIÐISLENSKA BOKMENNTAFELAG
SÍÐUMÚLA 21 • 108 REYKJAVÍK • SÍMI 588 9060 • EAX 588 9095
HhMélög
eftir Stefán Má Stefánsson