Morgunblaðið - 17.12.1995, Side 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1995 19
LÚPÍNAN - QFLUGT
UPPGR JEÐSLUT ÆKI
SVEINN Runólfsson
landgræðslustjóri
hefur mikið haft með
lúpínu að gera í sínu
starfi. „Mér líkar illa
þessi neikvæða um-
ræða sem hefur spunn-
ist um alaskalúpínuna
sem landgræðslujurt,“
sagði Sveinn í samtali
við blaðamann
Morgunblaðsins. „Lú-
pínan er hvorki góð né
vond, hún er bara jurt.
Hún er notuð til land-
græðslu af því að hún
framleiðir sinn eigin
áburð og er kröftugur
landnemi sem gerir
hana að ódýrasta og öflugasta upp-
græðslutæki sem við höfum í dag.
Nýting lúpínu til ýmissa annarra
nota býður upp á geysilega mögu-
leika og við eigum að nýta okkur
eiginleika lúpínunnar."
Hvað segir þú um þá gagnrýni
sem fram hefur komið að lúpínan
ryðji burt öðrum jurtum?
„Hún getur breiðst inn á gróður-
lendi sem eru ekki í eðlilegu jafn-
vægi miðað við verðurfar og að-
stæður. Það er að segja, þegar gróð-
urlendi hefur verið raskað með of-
nýtingu á einn eða annan hátt þá
eru slík gróðurhverfi oft rofin og
lúpínan getur leitað inn á þau svæði,
sérstaklega í halla. Lúpínan er dug-
leg að sá sér, einkum niður í móti.
Við getum tekið sem dæmi Þing-
vallasvæðið. Náttúrulegt gróðurfar
Þingvalla er kjarrlendi, birki og víð-
ir. En með ofbeit og hrishöggi fyrri
alda hefur verið raskað eðlilegu
gróðutjafnvægi þessa svæðis. Lú-
pínan leitar þá inn í rofsár á slíku
landi. Þá fer hún
stundum yfir þann
gróður sem fyrir er.
Mitt mat er að þótt að
slíkt gerist, þá sé það
ekki til langframa.
Menn deila um hvenær
lúpínan víki og horfa
þá oft til mjög skamms
tíma. í mínum huga er
hálf eða ein öld
skammur tími í gróð-
ursögunni.
Við höfum mörg
dæmi um að lúpínan
víkur að nokkrum ára-
tugum liðnum og þá
kemur í staðinn gras-
lendi sem síðar tekur
náttúrlegri gróðurframvindu, ef að
landið er friðað fyrir beit. Aðrar
tegundir en grös taka oft að vaxa
í landi sem lúpían hefur vikið frá,
t.d. sóley og túnfífill og sums stað-
ar birki og víðir. Þessi gróðurfram-
vinda er afar breytileg, t.d. er mik-
ill munur á Suðurlandi og Norður-
landi í þessu tilliti.
Miðað við þau miklu verkefni
sem framundan eru við stöðvun
gróðurs- og jarðvegseyðingar þá
höfum við einfaldlega ekki efni á
því að hafa skoðun á því hvort
lúpínan er falleg eða ljót. Hún er
fyrst og fremst mikilvæg jarðvegs-
bindandi jurt.
Algengt er að menn séu á móti
lúpínu af þvi hún sé útlensk. Allar
jurtir sem hér vaxa eru á einn eða
annan hátt aðkomnar. Er einhver
munur á þvi hvort einhver tegund
fluttist hingað fyrir eitt hundrað
árum eins og lúpínan, eða fyrir ell-
efu hundrað árum þegar land
byggðist. Víkingar höfðu gjarnan
jarðveg í kjölfestu á skipum sínum.
Á þann hátt er t.d. talið að bauna-
gras hafi flust til landsins og raun-
ar fleiri jurtir.
Eyðimerkur á íslandi eru ekki í
neinni útrýmingarhættu, nema síð-
ur sé. Það eru ekki neinar líkur á
því að það verði farið að sá lúpínu
í öll þessi flæmi. Ég tel að við eig-
um að græða þær auðnir sem skap-
ast hafa af manna völdum en nátt-
úrulegar auðnir, eins og t.d. Veiði-
vatnasvæðið munum við að sjálf-
sögðu ekki snerta og eftirláta nátt-
úrunni sjálfri að annast. Vigdís
Finnbogadóttir forseti segir í Árbók
landgræðslunnar um þetta efni:
„Og þótt við höfum fyrir löngu
lært að skilja fegurð og búsæld,
lært að meta fegurð nakinna fjalla
og úfins hrauns - þá er eitthvað í
okkur sem andmælir því að kalla
þær auðnir fagrar sem mannfólkið
skapar sjálft með umstangi sínu.
Það er eitthvað ónotalegt við það
landslag, eitthvað sem er blátt
áfram siðferðilega rangt.“
Hins vegar ber að leggja áherslu
á að lúpínan sé ekki notuð á svæð-
um þar sem hún getur þreytt sér-
stæðu náttúrufari eins ög t.d. í
Þórsmörk, Dimmuborgum og víðar.
íslendingar hafa skuldbundið sig til
þess að ekki verði meiri koltvísýr-
ingur í lofti hér árið 2000 en var
árið 1990. Vandséð er hvernig því
takmarki verði náð nema með stór-
felldri ræktun á lúpínu. Koltvísýr-
ingur verður til vegna bruna á elds-
neyti og lúpínan er einhver besti
kostur sem völ er á til þess að eyða
umframmagni af honum. Lúpínan
býr yfir merkilegum eiginleikum og
við eigum að rannsaka hana og
skoða eins og vert er.“
Sveinn
Runólfsson
LÖPÍNUSEYÐIÐ
ÚPÍNUSEYÐI það
sem Ævar Jóhann-
esson hefur sett saman
og fjölmargir hafa
þegar reynt, er soðið
úr rótum af lúpínu,
tveimur tegundum af
hvönn, litunarmosa,
njóla og börk af tré
sem vex í Suður-Amer-
íku og er kallaður
lapacho, og er mjög
þekkt jurtalyf við
krabbameini og fleiri
sjúkdómum.
„Hinu síðasttalda
hef ég orðið að sleppa
undanfarið af því að
það hefur ekki fengist.," sagði
Ævar. „Ég nota líka smávegis af
rauðum pipar og salti til þess að
gera seyðið bragðbetra. Áður en
ég læt þetta á flöskur læt ég svolít-
ið af C-vítamíni i löginn svo hann
geymist betur.
EIR Baldur Líndal og Ásgeir
Leifsson verkfræðingar hafa að
undanförnu gert rannsóknir á
möguleikum á því að vinna úr lúp-
ínu etanol, sem er alkohól, og fóður-
efni og áburð. Að sögn Baldurs
Líndals gæti þetta leitt til orkufreks
iðnaður þar sem jarðgufa væri að-
al- orkugjafinn. „Lúpínan myndi þá
verða ræktuð, t.d. á söndunum
sunnanlands og flutt þaðan í leiðslu
Ég hef ekki ná:
kvæma tölu á þeim sem
drekka seyðið en venju-
lega eru það nokkur
hundruð manns, og
miða ég þá við það
magn sem fer af því.
Ég bý að jafnaði til 75
til 80 lítra á dag, alla
daga vikunnar. Hver
maður drekkur tvo og
hálfan desilítra á dag
að jafnaði.
Geysilega margir
hafa haft samband við
mig og lýst yfir að þeir
hafi haft umtalsvert
gagn af seyðinu. Auð-
vitað er ekki hægt að lækna öll
krabbamein, en seyðið hefur áhrif
í þá átt að krabbameinssjúklingum
líði betur og lifi kannski lengur.
Við teljum að blóðið í þeim krabba-
meinssjúklingum sem nota seyðið
verði betra en í hinum sem ekki
að verksmiðju sem gæti verið stað-
sett í námunda við jarðhitasvæði,"
sagði Baldur. „Þetta myndi skapa
mikla atvinnu bæði við ræktun og
hirðingu á lúpínuökrunum og líka
í verksmiðjunni sjálfri. Við höfum
gert á eigin spýtur forathugun á
þessu sem kemur vel út. Nú erum
við að leita eftir stuðningi stjórn-
valda til þess að gera viðeigandi
framhaldsrannsóknir í þessu máli.“
neyta þess, einkum á þetta við um
þá sem eru í geisla- eða lyfjameð-
ferð. Seyðið hefur líka verið notað
við ýmsum öðrum sjúkdómum en í
miklu minni mæli. Ég hef verið
svolítið nískur við að láta aðra en
krabbameinssjúklinga hafa seyðið,
ég kemst ekki yfir að búa til mikið
meira af því en ég geri og mér finnst
að krabbameinssjúklingamir þurfí
þess mest með.“
Verið er að gera efnafræðilegar
rannsóknir af seyðinu hans Ævars
hjá Raunvísindastofnun Háskólans,
en engar niðurstöður liggja fyrir
ennþá. Að sögn dr. Sigmundar Guð-
bjarnarsonar er þessi rannsókn á
lúpínuseyðinu liður í rannsóknum á
islenskum lækningajurtum. „Við
erum að leita að líffræðiiega virkum
efnum sem gætu skýrt þau jákvæðu
áhrif sem menn telja sig fínna við
að neyta þessara jurta eða seyða
af þeim. Rannsóknirnar eru ekki það
langt komnar að hægt sé að skýra
frá neinum niðurstöðum ennþá. Við
höfum fundið ýmis áhugaverð efni
en það er ekki tímabært að fjalla
um þau að sinni," sagði Sigmundur.
Síðastliðinn vetur voru gerðar
læknisfræðilegar rannsóknir á
seyðinu á vegum Hjartaverndar og
ónæmisdeildar Landsspítalans. Að
sögn Ævars Jóhannessonar urðu
niðurstöður þær að seyðið virtist
ekki hafa áhrif á kólestrolmagn í
blóði en marktækar breytingar voru
sýnilegar á blóðrauða. Einnig kom
fram að seyðið virtist hafa ákveðin
áhrif á ónæmiskerfið sem þarf að
athuga nánar. Líklegt þykir að þær
athuganir verði gerðar innan tíðar.
Ævar Jóhannesson
IÐNAÐUR BYGGÐUR í LÖPÍNU?
Jólabærinn Hveragerði er Ijósum
prýddur og Jólalandið í tívolíhúsinu Há»'ð,”Man b*
slær í gegn! Opið kl. 13-19. í vers"»nU"'
íslensk skemmtidagskrá fyrir alla góð k°np ’
fjölskylduna, Brúðubíllinn, tónlistaratriði, jó\eb8BnU<T'
leikritin: „í Grýluhelli", „Fyrir löngu í fjöllunum...",
um íslensku jólasveinana og „Smiður jólasveinanna". Sankti Kláus
er á ferli og kynnir er álfurinn Mókollur. Gestir í dag: Barnabros.
Góðir jólasveinar gefa vegabréf
í skóinn. Þau fást hjá
Samvinnuferðum - Landsýn. „
Nið t r ðtHaf i m ¥@ður
inni í Mlðianá!
FLUGLEIDIR
TIVOLI • OKEYPIS A HESTBAK • VEITINGAHÚS
MARKAÐSTORG • JÓLAPÓSTHÚS
ÆTSSSSSSKSi
k, SS35SS oo
A Ð V E N T U
Siemens bakstursofn
HB 34520FN
Fjölvirkur Siemens baksturoíii. Yfir-
og undirlfiti, blástur, glóðarsteiking
með og án blásturs. Rafeindaklukka,
létthreinsikerfi, sökkhnappar.
Gæði hvert sem litið er.
Verð kr. 55.614 stgr.
Siemens uppþvottavél
SN 33310SK
Velvirk, sparneytin og hljóðlát
Siemens uppþvottavél.
Tekur borðbúnað fyrir 12 manns.
Verð kr. 64.914 stgr.

Siemens myndbandstæki
FM711Q6
Tveggja hausa gæða-myndbandstæki frá Siemens.
Nauðsynlegt í jólamyndaflóðinu.
Verð kr. 37.810 stgr.
Siemens sjónvarpstæki
FC 210R6
20" sjónvarpstæki með
„Black Matrix“-myndlampa.
Islenskt textavarp.
Frábært verð: 46.550 stgr.
UMBOÐSMENN OKKAR Á LANDSBYGGÐINNI:
Akranes: Rafþjónusta Sigurdórs • Borgarnes: Glitnir • Borgarfjörður: Rafstofan Hvitárskála • Hellissandur:
Blómsturvellir • Grundarfjörður: Guðni Hallgrimsson • Stykkishólmur: Skipavfk • Búöardalur: Ásubúð
• fsafjörður: Póllinn • Hvammstangi: Skjanni • Sauðárkrókur: Rafsjá • Siglufjörður: Torgið • Akureyri:
Ljósgjafinn • Húsavik: öryggi • Þórshöfn: Noröurraf • Neskaupstaður: Rafalda • Reyðarfjörður: Rafvélaverkst.
Árna E. • Egilsstaðir: Sveinn Guömundsson • Breiðdalsvík: Stefán N. Stefánsson • Höfn í Homafirði: Kristall
• Vestmannaeyjar: Tréverk • Hvolsvöllur: Kaupfélag Rangaeinga • Selfoss: Árvirkinn • Grlndavik: Rafborg
• Garður: Raftækjav. Sig. Ingvarss. • Keflavik: Ljósboginn • Hafnarfjörður: Rafbúð Skúla, Álfaskeiði
í verslnn
okkarað
Nóatúni
SMITH &
NORLAND
Nóatúni 4 • Sími 511 3000