Morgunblaðið - 07.01.1996, Síða 18

18 SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Aukinn frítími stærsti
kosturinn við Danmörku
FYRIR rúmu ári flutti Sveinn
Friðriksson til Hanstholm frá
Eskifirði. Síðar flutti afgangur-
inn af fjölskyldunni út, kona
hans Kolbrún Sigurðardóttir og
dæturnar þrjár, Harpa 13 ára,
Valgerður 17 ára og Sigurlaug
22 ára.
Um ástæður þess að fjölskyld-
an flutti, segir Kolbrún að þau
hafi einfaldlega langað að
breyta til. „Við höfum svipaðar
ráðstöfunartekjur og heima, en
með miklu styttri vinnutíma,"
sepr Kolbrún. „Eg sakna einskis
að heiman nema fólksins. Lífið
hér er ekki ólíkt og heima, nema
að það er miklu meiri frítími,
en það er líka staersti kosturinn
við að vera hér. Það er rosalega
gott að sleppa við veðrið heima
og geta hoppað út á morgnana
án þess að þurfa að kappklæða
sig. En hér vantar hins vegar
landslagið. Fyrst fannst mér erf-
itt að geta ekki horft út um
gluggann og fylgst með bátaum-
ferðinni eins og ég gerði á Eski-
firði.“
Starfsmenn fylgjast með
rekstrinum
Harpa er i skóla og á danskar
vinkonur í skólanum, en segist
heldur fara heim með þeim ís-
lensku. Valgerður er á nám-
f 'fj wi
í\ 1 wmS'' • - 'Æ
SVEINN Friðriksson flutti með fjölskyldu til Hanstholm frá
Eskifirði. F.v.: Valgerður Sveinsdóttir, Kolbrún Sigurðardótt-
ir, Sigurlaug Sveinsdóttir, Sveinn og Harpa Sveinsdóttir.
skeiði í fatasaumi og hönnun,
sem verkalýðsfélagið stendur
fyrir. Sigurlaug vinnur í fiski.
Sveinn vinnur við suðuvinnu í
vélaverksmiðju, sem smíðar
skóflur fyrir Volvo og líkar vinn-
an vel. Mesta muninn segir hann
vera vinnutímann. Aður var
hann viðgerðarmaður í loðnu-
bræðslu, þar sem unnið var allt
að 70-80 tíma á viku, aldrei und-
ir 50 tímum og alltaf unnið á
laugardögum.
Sveinn segir að andrúmsloft-
ið á vinnustaðnum sé gott. „Hér
er unnið, þegar verið er í vinn-
unni. Bæði forstjórinn og aðrir
yfirmenn koma og tala við mann
og samskiptin við þá eru góð.
Þegar nýr starfsmaður byrjar
fær hann möppu með upplýsing-
um um fyrirtækið. Vikulega er
starfsmönnum svo tilkynnt hver
staða fyrirtækisins sé, um sam-
keppni við önnur fyrirtæki og
hvað sé á döfinni."
Betra veður og afkoma
HRAFNHILDUR Þorsteinsdóttir flutti frá Njarð-
víkum til Hanstholm fyrir rúmu ári ásamt fimm
ára dóttur sinni, Alexöndru. í Njarðvík vann hún
bæði í fiski og í sjoppu, i Hansthoim starfar hún
við fiskvinnslu.
„Heima var ég alltaf í mínus, en hér get ég
lagt fyrir og leyft mér ýmislegt,“ sagði Hrafnhild-
ur þegarhún bar saman Iífið í Hanstholm og
heima. „Eg hafði ekki tekið sumarfrí í sex ár
fyrr en nú í sumar að ég leigði sumarbústað
skammt frá Hanstholm ásamt frændfólki mínu.
Það var æðislegt.
Hér kaupa fáir á afborgunum, en heima gera
það allir. Maður smitast strax af hvað Danir leggja
lítið upp úr híbýlunum og fer að hafa það eins
og þeir. Danir fara frekar í frí en að kaupa nýjan
leðursófa á afborgunum. Heima átti ég bíl, sem
setti mig alveg á hausinn. Hér dettur mér það
ekki í hug. Hér hjóla allir, Iíka í roki og rigningu."
Betri aðstæður fyrir börnin
Alexandra litla hefur einnig aðlagast vel nýjum
aðstæðum. „Hún talaði ekkert fyrstu 2-3 mánuð-
ina, en þá kom danskan. Viðbrigðin voru örugg-
lega mikil og fyrst var hún óörugg og mátti ekki
af mér líta. Nú finnst mér líf okkar hér betra en
heima, líka af því maður er sjálfur rólegri. Það
er stór munur að vera búin að vinna kl. þijú og
HRAFNHILDUR Þorsteinsdóttir flutti til
Hanstholm fyrir rúmu ári ásamt fimm ára
dóttur sinni, Alexöndru.
ekki kl. fimm eða sjö. Og þó ég fari að sofa kl. tíu
í stað þess á miðnætti þá virðist bæði dagurinn
og kvöldið lengra."
Hrafnhildur segist koma úr veðrarassi heima,.
en í Hanstholm sé bæði minna rok og minnisnjór.
„Golan er góð á sumrin. Veðrið er ekkert svipað
og heima, miklu hlýrra. Og svo eru góðar bað-
strendur við Hanstholm."
Og hvað segja krakkamir?
Á TÓMSTUNDAHEIMILINU í
Hanstholm ber starfsfólkinu
saman um að íslensku krakkarn-
ir séu fljótir að læra málið og
séu yfirleitt sjálfstæðir og dug-
miklir. Það hefur tekið bæði
fóstrur og kennara smátíma að
átta sig á því hvað íslensku for-
eldrarnir eru vanir að láta börn-
in ganga sjálfala.
Um það hvað helst sé öðru
vísi í Danmörku koma ýmsar
uppástungur hjá krökkunum.
Það er ekki lest á Islandi og
heldur ekki myllur. Dönsku
krakkarnir eru ágætir, segja
þau, nema að þeir leika sér ekki
úti. - Ef þið sjáið krakka að leik
úti í Hanstholm eru þeir örugg-
lega íslenskir.
Umjþað hvort þau vilji heldur
búa á Islandi verða svörin
ógreinileg. Sumir vilja búa í
Danmörku, en fara í heimsókn
til íslands. Aðrir kjósa ísland af
því afi er á íslandi... Þetta með
afa og ömmu á Islandi er svolít-
ið erfitt mál... og allir afarnir
og ömmurnar þar fá kærar
kveðjur og kossa.
Morgunblaðið/Sigrún
ÍSLENSKU börnin á tómstundaheimilinu voru að gera gifs-
grímur sem þau síðan máluðu. í efri röð, f.v.: Helga, Alex-
andra, Sif, Bergþór. í neðri röð, f.v.: Eygló, Stefán, Eydís og Óli.
íslenska munna, en úrvalið er fjöl-
breytt. íslenska fiskvinnslufólkið
þykir nú ekki allur fiskurinn eins
nýr og skyldi. í mörgum fisk-
vinnsluhúsum tíðkast að starfsfólk
fái tvö kíló af fiski að eigin vali
aðra hveija viku. í stærri húsum
getur það keypt fisk á kostnaðar-
verði. En flestum kom saman um
að þeir borðuðu nú samt sem áður
heldur minni fisk hér en heima.
Þegar einn Vestfirðingurinn fór
að finna til óviðráðanlegrar löng-
unar í skötu var hún útveguð.
Samstarfsfólk hans í fiskvinnslu-
húsinu skildi reyndar ekki af
hveiju hann lét þetta dýrmæti
bara liggja og liggja og fólkið á
rannsóknarstofunni var farið að
sýna áhuga á að kanna gerlagróð-
ur skötunnar. Þá var hún komin
á rétt stig og hann hvarf sæll og
glaður með hana heim. Þegar hann
kom í vinnuna með skötustöppuna
og ætlaði að gæða samstarfsfólk-
inu á lostætinu fékk hann að heyra
að annaðhvort yfirgæfi hann og
skötustappan matstofuna, eða allir
hinir færu fram. Danir fúlsuðu við
hnossgætinu.
Engin skuldasöfnun, því
bankinn stjórnar ferðinni
íslendingunum kemur saman um
að læra megi nýtni og sparsemi
af Dönum. „Þeir þurfa ekki allir
að eiga flott hús og húsgögn og
nýja bíla, heldur kunna að lifa líf-
inu,“ segir einn íslendingurinn. Af
Dönum megi læra ýmislegt í list-
inni að lifa lífinu. „Og þessi afstaða
þeirra dregur líka úr stressinu
héma.“ Vissulega séu flottari bílar
og hús á íslandi, „en þá má heldur
ekki gleyma gluggapóstsdeildinni.
Hún er miklu stærri þar en hér“.
„íslendingar kaupa allt á af-
borgunum. Það gera Danir ekki
og maður hættir því líka. Hér er
ekki auðvelt að steypa sér í skuld-
ir, því bankinn hefur yfirsýn yfir
fjármál manns og hefur einfald-
lega stjórn á skuldasöfnuninni.
Bankinn ræður ferðinni og ég er
ánægð með það,“ segir íslensk
kona. Aðrir taka undir það. „Það
er æðislega þægilegt að skulda
engum neitt... ekki einu sinni
skattinum.“ Bankinn stýrir einnig
húsakaupunum. „Bankinn lagði
nákvæmlega niður fyrir okkur
hveiju við hefðum efni á og þá
var ekki miðað við tekjur okkar,
heldur að við gætum líka ráðið við
afborganirnar ef við værum á at-
vinnuleysisbótum.“
En það er kannski líka auðveld-
ara að leggja sig fram um að lifa
lífinu, þegar loftslagið er milt og
vinnutíminn aðeins sjö tímar á dag
fimm daga vikunnar í stað tíu-tólf
tíma sex daga vikunnar. Yfirvinna
þekkist ekki, sumarfríið er fimm
vikur og ekki hægt að vinna það
af sér. „Og börnin fínna fyrir
þessu. Þau eru rólegri, því við for-
eldrarnir erum svo miklu meira
með þeim en við gátum verið
heima á íslandi."
Riddaralegir danskir
herramenn
í Hanstholm eru nokkrar krár,
þar sem hægt er að hittast og svo
er diskótek. En aðrar venjur tíðk-
ast hér en á íslandi. Miðaldra og
ráðsettum Dönum í Hanstholm
finnst andrúmsloftið á kránum
heldur gróft, en undir það taka
íslensku ungmennin öldungis ekki.
Andrúmsloftið sé mun fágaðra en
á íslenskum skemmtistöðum. Stelp-
unum kemur saman um að dönsku
strákarnir séu riddaralegri og kurt-
eisari en þeir íslensku. Ef einhver
abbast upp á stúlku á krá, eru
óðfluga komnir að karlmenn, til-
búnir til að varpa dónaum á dyr.
Þeir dönsku bjóða dömunum í glas,
án þess að ætlast til nokkurs í stað-
inn. Annað en þeir íslensku.
Dönsku strákarnir þykja nú svo-
lítið hallærislegir, allavega við
fyrstu sýn, þrátt fyrir riddara-
mennskuna. „Ég get bara ekki
vanist þessu yfirskeggi sem þeir
eru allir með, bæði ungir og gaml-
ir,“ hefur íslensk kona á orði. „Og
þeir mættu nú aðeins klæða sig
upp, svona stöku sinnum, þó það
sé gott að vera afslappaður." Hins
vegar álíti dönsku strákarnir að
þeir séu komnir á fast, ef þeir
hafa eytt nóttinni með stelpu. „Það
er meira lauslæti á íslandi,“ segir
ein íslenska stelpan - eða ættum
við kannski að segja að á íslandi
sé brugðist við hormónaáreitum
eins og gert var í aldingarðinum
Eden, áður en syndin hélt þar inn-
reið sína.
„Á íslandi er maður er hálf
mislukkaður, ef maður kemst ekki
á séns.“ Sér til undrunar sjá ís-
lensku krakkarnir að danskir jafn-
aldrar þeirra fara bara út til að
dansa og fá sér í glas og svo ekk-
ert meira með það. Ekkert fyllerí
eða vesen, bara notalegt. Dönsku
strákarnir kvarta reyndar yfir því
að íslensku stelpurnar séu svo
samanspyrtar að þeir komist varla
að.
Dönsku stelpurnar koma svolít-
ið dömulega fyrir „og þær drekka
minna en við gerum“, eru íslensku
stelpurnar sammála um. „Þær
dönsku eru ekki eins villtar, en
þær eru hressar og segja skoðun
sína hreint út.“
Að vera eða fara
Svörin við því hvort fólk ætli
að dveljast lengur eða skemur í
Hanstholm eru mismunandi. Sum-
ir huga á að fara annað og jafn-
vel til anarra landa. En fæstir
ætla að flytja aftur til íslands. Það
dugi að fara þangað í frí og fá
foreldra og vini í heimsókn, þó það
freisti kannski ekki að verða gam-
all erlendis. Vilja koma fótunum
undir sig og fara svo heim með
sjóð. Hingað til hefur engin fjöl-
skylda flutt aftur heim.
Allir eru sammála um að helst
sé fjölskyldu og vina saknað. „Ég
sakna fólksins, bæði fólksins míns
og vinanna,“ segir kona, sem ekki
hefur átt auðvelt með að aðlagst
nýjum aðstæðum og ná tökum á
málinu. Maður hennar vonast til
að þetta lagist hjá henni, þegar
hún læri málið til hlítar. Sjálfur
er hann hæstánægður með danska
lífið og langar sannarlega ekki að
flytja aftur. Ekki síst af því að
honum finnst vinna hans einhvers
metin hér.
íslendingunum í Hanstholm
finnst yfirleitt óþægilegt að vera
spurðir ráða af löndum í flutninga-
hug. „Það halda svo margir heima
að hér sé allt svo ódýrt og bara
hægt að lifa á styrkjum. En það
er alls ekki þannig. Það fer enginn
inn á styrkjakerfið bara sisona,“
segir kona, sem nú er á sjúkrapen-
ingum og fær um hundrað þúsund
íslenskar krónur á mánuði eftir
að læknir úrskurðaði að hún gæti
ekki unnið. „Og læknisvottorðið
var ekki tekið gilt strax, heldur
athugað vandlega hvort það væri
í raun eitthvað að mér.“
Vinnutíminn er styttri en á ís-
landi en það er líka unnið, meðan
unnið er. „Hér er ekki rúm fyrir
aðra en þá sem vilja taka duglega
til höndunum." Danirnir eru
kannski afslappaðir á yfirborðinu,
en þeir vinna af hörku á meðan
þeir eru í vinnunni. „Og skattarn-
ir eru ekki eins slæmir og þeir
halda heima. Ég held eftir sextíu
prósentum af tekjum mínum, þeg-
ar allt er reiknað með,“ segir
ánægður Islendingur.
Hanstholm tekur ekki endalaust
við, ekki einu sinni við vinnuglöð-
um Islendingum. Danskir íbúar
bæjarins eru sammála um að að-
flutningur íslendinganna hafi ver-
ið mikil lyftistöng fyrir bæinn. Það
eru fá hús til sölu og lítið um vinnu.
En tækifærin eru víða fyrir þá sem
vilja í raun vinna og það er skýr-
ingin á því hvers vegna hægt er
að flytja til lands með tíu prósent
atvinnuleysi og fá samt vinnu.