Morgunblaðið - 23.01.1996, Page 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Miðstýring
og meinsemdir
Draumar og veruleiki
Sigurður Guðmundsson, yfir-
Iæknir fræðasviðs Landspítalans,
ritar greinar tvær í Morgunblaðið
11. og 12. janúar undir heitinu
„Stóru sjúkrahúsin milli steins og
sleggju". í greinum þessum er
mælt með sameiningu stóru sjúkra-
húsanna og annarrar starfsemi
lækna í eina stofnun. Sagt er að
það hafi verið mjög misráðið fyrir
einum og hálfum áratug að þjón-
usta við utanspítalasjúklinga skyldi
látin fara sem mest fram á stofum
úti í bæ, en síður á göngudeildum
sjúkrahúsa. Leiðari Morgunblaðsins
hinn 14. tekur undir sameiningar-
sjónarmið.
Því ber að fagna, að málefnaleg
umræða fari fram fyrir opnum tjöld-
um og eru ofangreind skrif gott
innlegg í þá umræðu. Sá sem þetta
ritar er í verulegum atriðum ósam-
mála skoðunum Sigurðar og leið-
arahöfundar og hefur efasemdir um
hagkvæmni miðstýringar heilbrigð-
isþjónustu. Það hefur lengi verið
draumsýn sumra, að allt starf ís-
lenskra lækna fari fram á stofnun-
um ríkisins af því að það muni leiða
til aukins hagræðis, betri kennslu
og aukinna vísindarannsókna. Þessi
sýn, sem kemur m.a. fram í ofan-
nefndum greinum, gefur tilefni til
þess að tæpitungulaust sé fjallað
um þann veruleika sem flestir ís-
lenskir læknar sem stunda sér-
fræðilega þjónustu búa við. Sá veru-
leiki skýrir margt í þróun íslensks
heilbrigðiskerfís, sem fyrir vikið er
reyndar svo eftirsóknarvert og hag-
kvæmt fyrir greiðsluaðila, að aðrar
þjóðir gætu af okkur lært.
Um eðli læknishjálpar
Áður en lengra er haldið er nauð-
synlegt að skýra hvernig læknar
hugsa því heilbrigðiskerfíð byggir
umfram allt á læknishjálp með eða
án aðstoðar sérmenntaðra stoð-
stétta. Sjúklingar leita sér læknis
til þess að gæta heilsufarslegra
hagsmuna sinna. Samband læknis
og sjúklings byggir á fullum trún-
aði á milli þessara tveggja aðila.
Það er eiðsvarin skylda læknisins
að vera málsvari sjúklings, að
vernda heilsu sjúklings eins og best
verður á kosið. Læknar starfa því
ætíð fyrir sjúklingana en eru ekki
varðhundar ríkissjóðs.
Að sjálfsögðu eru það
hagsmunir sjúkling-
anna að ódýrustu eða
einföldustu meðferðar-
kostir séu valdir leiði
þeir til sama árangurs.
Læknar mega þó ekki
láta fjárhagsleg sjón-
armið þriðja aðila
(tryggingafélags,
ríkissjóðs) yfirbuga
faglega dómgreind af
því að þannig skapast
trúnaðarbrestur, sem
þjónar ekki bestu hags-
munum sjúklinga. Með
öðrum orðum verða
sjálfar lækningamar
Páll Torfi
Önundarson
að vera sjálfstæðar gagnvart kerf-
inu.
Læknar geta hins vegar sem ein-
staklingar eða samtök starfað með
tryggingum eða stjórnvaldi að því
að ákveða hvaða þjónustu skuli
veita og greiða úr tryggingasjóðum,
t.d. hvort greiðslur fyrir glasa-
fijóvgun skuli hafa forgang fram
yfír meðferð við offítu eða háþrýst-
ingsmeðferð. Læknar búa eðli máls-
ins samkvæmt yfír yfirburða þekk-
ingu sem stjómvöld verða að nýta
sér til þess að gæta fyllstu hag-
kvæmni.
Þróun íslenskrar
sjúkraþjónustu utan
sjúkrahúsa
Þar sem sjúklingar leita sér í
flestum tilvikum læknis en ekki
stofu, göngudeildar eða sjúkrahúss
er það nokkuð ljóst að hagsmunir
sjúklings eru þeir að geta kynnst
lækni sem getur sinnt vandamálum
hans hvort sem þörf er á innlögn á
sjúkrahús eða ekki. Þegar alvarleg-
ur sjúkdómur herjar er oft mikil-
vægt að njóta sérfræðilegrar lækn-
ishjálpar. Sé slík þjónusta veitt utan
sjúkrahúsa getur hún verið á einka-
rekinni stofu eða á göngudeild en
mikilvægt er að sami læknirinn
geti sinnt sjúklingnum innan og
utan sjúkrahúss.
Vegna framfara í sjúkdómsgrein-
ingu og meðferð og vegna sífellds
niðurskurðar á sjúkrahúsum er æ
fleiri sjúklingum sinnt án innlagn-
ar. Segja má að einkareknar stofur
Iækna séu í stöðugri þróun til þess
Hestaleigan
Reynisvatni
Viö efnum til verðlaunasamkeppni um nafn á folaldinu
sem fæddist svo óvænt síðastliðinn aðfangadag.
Folaldiö er hestur, rauður, tvístjörnóttur.
Verðlaun eru kr. 25,000.- í peningum - og útivistardagur
að Reynisvatni með veiði í vatninu og útreiðartúr fyrir
fjölskylduna.
Þátttakendur þurfa að senda tillögur sínar fyrir 1. febrúar
n.k. til Ólafs Skúlasonar, hestaleigunni Reynisvatni,
Laxalóni, 110 Reykjavík. Formaður dómnefndar er
Örlygur Hálfdánarson bókaútgefandi.
Komi fleiri en ein tillaga að
sama nafninu verður dregið
um vinningshafa.
Reynisvatn,
útivistarperla Reykjvíkur,
fyrir alla fjölskylduna.
að mæta þörf. Eins og
títt er hafa einkaaðilar
getað tekið skjótari
ákvarðanir um slíka
þróun, en hið mið-
stýrða kerfí hefur setið
eftir vegna innri
árekstra og þess hve
miðstýrð ákvarðana-
taka er seinvirk. Jafn-
framt hefur fram á síð-
ari ár verið sátt um það
að sjúkrahús væru
fyrst og fremst til þess
að sinna þeim sem geta
ekki séð um sig sjálfír
vegna veikinda. Því
hafa læknar einkum
sinnt á göngudeildum
sjúklingum sem þarfnast sérstakrar
meðferðar sem læknar telja ekki
forsvaranlegt að veita úti í bæ, t.d.
blóðgjöfum eða krabbameinslyfja-
meðferð í æð. Heilbrigðisráðuneytið
hefur á undanförnum árum mark-
visst reynt að hindra þróun og vöxt
einkarekinna stofa lækna í stefnu-
mótun sinni. Dæmi um þetta eru
heilbrigðisáætlun íslands, takmark-
anir á sjálfstæðu starfi heimil-
islækna og aðför ráðuneytisins að
sjálfstæðum sérfræðilegum störfum
með reglugerð um tilvísanaskyldu
á sl. ári. Þrátt fyrir mótbyr vilja
flestir sérfræðingar helst sinna ut-
anspítalasjúklingum sínum á stof-
um.
Hvers vegna vilja læknar
sjálfstæðan stofurekstur?
Svarið er margþætt:
1. Flestir læknar hafa rekið sig
á það að á einkareknum stofum
vinnast verkin hraðar og unnt er
að komast af með færra aðstoðar-
fólk. Að auki geta læknar á eigin
stofum tekið rekstrarlegar ákvarð-
anir á skjótan og auðveldan hátt,
en slíkt er læknum ekki gerlegt á
sjúkrahúsunum. íslenskir læknar
eru brenndir af hverfandi áhrifum
lækna á stjórn ríkisrekinna sjúkra-
húsa á Islandi. Sjúkrahúsin eru orð-
in að miðstýrðum báknum þar sem
markmiðin eru orðin óljós og stund-
um í beinni samkeppni við læknana
sem sjúkrahúsin byggja þó starf-
semi sína á. Sumir hafa reyndar
snúið þessu við og sagt að læknam-
Kostir einkarekstrar
nýtast fólki vel, segir
Páll Torfi Önundar-
son, o g telur læknis-
fræðina enga undan-
tekningn í þeim efnum.
ir séu í samkeppni við sjúkrahúsin
með því að sinna þeim sjúklingum
á eigin stofum sem ekki þurfa á
innlögn að halda. Þetta vandamál
stafar af því að verksvið sjúkrahúsa
hefur ekki verið skilgreint í sam
vinnu við lækna. Þegar harðnar á
dalnum sækjast sjúkrahúsin eftir
„auknum sértekjum" og fara með
rikissjóð að bakhjarli í samkeppni
við stofurekstur lækna. Sem dæmi
má nefna að í tilvísanastríðinu upp-
hófst skyndilega mikil uppbygging
á göngudeild Landspítalans vænt-
anlega með það fyrir augum að
þangað flyttist stofurekstur lækna
(sjúkrahúsið gæti hagnast á því að
semja við læknana um að fá hluta
greiðslu Tryggingastofnunar). Síð-
an tilvísanakerfinu var frestað hef-
ur sú uppbygging að mestu legið
niðri.
2. Laun langflestra sjúkrahús-
lækna eru svo lág að engin hvatn-
ing er til þess að bæta á sig vinnu
við utansgítalasjúklinga á göngu-
deildum. Á þessu munu vera ein-
hveijar undantekningar, sem
stjómir spítalanna hafa komið á
með greiðslum fyrir yfirvinnu sem
ekki þarf að vinna eða með auka-
greiðslum fyrir að vinna ákveðin
verk í dagvinnutímanum. Sú mis-
munun sem þarna er fyrir hendi
hefur valdið tortryggni innan stétt-
arinnar. Mismununin hefur jafn-
framt kennt meirihluta lækna að
það sé mikils virði að hafa sjálf-
stæði. Það að bjóða ekki öllum
mönnum í sambærilegum störfum
sambærileg kjör hjá sama vinnu-
veitanda kann ekki góðri lukku að
stýra. Sjálfstæður stofurekstur
veitir lækninum fjárhagslegt sjálf-
stæði, sem er mikilvægt vegna
lágra launa og óöryggis sem ríkir
stöðugt á sjúkrahúsunum. Með öðr-
um orðum byggir læknirinn upp
starfsemi („praxís") í kringum
þekkingu sína, en slíka starfsemi
getur ekkert hús myndað því hús
hafa ekki þekkingu. Sjúkrahús er
þar sem læknir starfar.
3. íslenskir læknar eru vel
kunnugir erlendum heilbrigðiskerf-
um af eigin raun vegna sérmennt-
unar austan hafs og vestan. Óháð
því hvar menn hafa lært kjósa flest-
ir hið íslenska afbrigði.
4. Ætla má að læknar eigi á
hættu að tapa verulegum fjárfest-
ingum í tækjum og húsnæði sé
rekstrargrundvelli með stjómvalds-
ákvörðun kippt undan eigin stofum
lækna. Kerfisbreyting í þá átt
Enn reynt að svara
EG HAFÐI einsett
mér að halda mig til
hlés,- svara í engu
penna- og talglöðum,
sem telja sig knúna til
að tjá sig í deilumálum
Langholtssafnaðar,
meðan Eiríkur Tóm-
asson hrl. er að kanna
mál. Taldi það sjálf-
sagða kurteisi, - mál
alvarlegri en ræna þá
ánægjunni er á mér
vilja beija, Jóni Stef-
ánssyni, eða þá biskupi
íslands. Geri mér þó
fulla grein fyrir, að til-
gangurinn er að leiða
þá er nenna að lesa frá
kjama máls, - það er samskiptum
sóknarprests og starfsfólks kirkj-
unnar.
En lái mér hver sem vill, að eg
get ekki orða bundizt, er alsaklaust
fölk, Sjöfn Friðriksdóttir og Skúli
Jón Sigurðsson, er enn á ný dregið
inní leikinn, eins og gert er í grein,
14.1 sl., í Morgunblaðinu. Þau eiga
það ekki skilið, enda sómakært fólk
og sannleikanum trútt. Séra Flóki
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fæst á Kastrupflugvellj
og Rábhústorginu
Sigurður Haukur
Guðjónsson
-kjarni málsins!
vegur að þeim,
30.12.95, lýsir yfír
undrun sinni á fljót-
fæmi þeirra, - velja
sér kjörprest eftir úr-
eltum lögum (!); klerk-
ur þyrfti þá líka að
taka prófast sér á hné,
því hann bendir á sömu
lög og hjónin (!); séra
Flóki tíundar og gæðin
öll, sem hann hafi sýnt
mér, fyrirrennara sín-
um, margreynt að
draga mig til starfa í
kirkjunni (!). Greinar-
höfundur, 14. jan sl.,
telur séra Flóka þarfn-
ast hjálpar, hnykkir á,
dregur saklaust fólkið og mig til
leiks við strik í dagbók. Já, hver
bannaði afnot af kirkjunni? Satt og
rétt greinir hann frá, að eg bað
kirkjuvörð að strika brúðkaupið út,
þar sem af því gæti ekki orðið.
Hinu sleppir hann, að fræða mig
og aðra á því, við hvern eg talaði
í síma, sagðist vera séra Flóki og
neitaði. Þessu sleppir hann, enda
fellur það ekki að myndinni er hann
vill draga, segir þó auðvelt að
sanna. Eg sé aðeins orð gegn orði.
Naga mig hins vegar í handarbak
að hafa verið svo bláeygur að muna
ekki ráðleggingar þess starfsfólks,
er hafði tjáð mér, að án vitnis ræddi
það ekki mál við klerk sinn, gæti
það skipt einhveiju síðar. Greinar-
höfundur sleppir líka að segja frá,
að sóknamefnd taldi sig knúna til
að minna klerk á, eftir greinaskrif
hans, að séra Árelíus stofnaði Líkn-
arsjóð frú Ingibjargar Þórðardóttur,
konu sinnar, árið sem hún lézt, og
að Orgelnefnd kirkjunnar var skip-
uð, áður en klerkur varð okkar hirð-
ir.
Já, kenni greinarhöfundur mér
að sanna símtal, þá gæti eg vitnað
í annað símtal frá 1992, er eg bað
um að fá að skíra barn vina í kirkj-
unni, fékk með þeim orðum, að í
Margur, er Langholts-
kirkju ann, grætur, seg-
ir Sigurður Haukur
Guðjónsson, sem hér
svarar blaðaskrifum.
þetta sinn yrði svo að vera, og síð-
an reiðilestri um hvernig hann ætti
að losna við mig úr kirkjunni, -
Sigríður formaður sóknarnefndar
við Kristján kirkjuvörð. Eg skildi
hvorki upp né niður, því í samtali,
á skrifstofu prests, árið áður, hafði
hann tjáð mér, að sér að meina-
lausu mætti eg vínna prestsverk,
en muna jafnframt að hann væri
sóknarpresturinn og sér bæri
greiðslan, því hún væri hluti af
brauði hans.
Áfram héldu árekstrar, - próf-
astar séra Jón Dalbú og séra Ragn-
ar Fjalar geta vitnað um það; brúð-
hjónin er greiddu klerki 3.000 kr.
fyrir leyfi til að notast við mig við
altari, er þeim var kært, líka. Eitt-
hvað nagaði það samtal þó prest-
inn, því upphæðina gaf hann síðar
í Orgelsjóð, og þótti mér hann mað-
ur að meiri. Messuþjónninn, Harald-
ur Sigurðsson, getur vitnað um orð-
skak klerks og heiðursvarða frímúr-
ara, er voru að kveðja bróður í
Langholtskirkju, um þessi heimsku-
legu tákn, að dómi prestsins, er
þeir stilla upp við útfarir sinna í
kirkjum. Margt fleira mætti tína
til, t.d. baráttu hans gegn vígslu
séra Þórhalls Heimissonar til þjón-
ustu í Langholtskirkju.
Víst væri hægt að staðhæfa gegn
þessum fáu dæmum, að minni eigin
frekju sé einni um að kenna. Því
kalla eg til afleysingarprest í veik-
indaleyfí séra Flóka. Hún, prestur-
inn var kona, hafði undirbúið tvenn
brúðhjón fyrir hátíðastundir í kirkj-
unni. Að stundunum kom. Prúðbúið
fólk á kirkjubekkjum með orgel-