Morgunblaðið - 04.02.1996, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 4. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Lundúnum. Morg’unblaðið.
ATBURÐIR sl. viku sýna að
enn er mikið verk óunnið
við að brúa bilið á milli
deiluaðila á Norður-írlandi. Alvar-
legur ágreiningur hefur risið á
milli breskra og írskra stjórnvalda
um hvernig standa beri að því að
koma á viðræðum allra flokka
þar, en lykillinn að framþróun í
málinu hefur legið í góðu sam-
starfi ríkisstjómanna tveggja frá
því að John Major, forsætisráð-
herra Bretlands, og Albert Reyn-
^lds, þáverandi forsætisráðherra
írlands, sendu frá sér sameigin-
lega yfirlýsingu í desember 1994.
Þeirri yfirlýsingu var ætlað að
skapa möguleika á viðræðum allra
flokka um framtíð Norður-írlands
þar sem fundin yrði leið til þess
að ná fram varanlegum friði í
átökum sem eiga sér um 300 ára
sögulegan bakgrunn og hafa kost-
að stöðugar blóðsúthellingar und-
anfarinn aldarfjórðung. Forsend-
umar fyrir þessari sögulegu yfir-
lýsingu sköpuðust eftir að Irski
lýðveldisherinn (IRA) hafði lýst
yfir vopnahléi í ágústlok sama ár.
Morðið á pólitískum leiðtoga lít-
illa klofningssamtaka IRA sem
nefnast INLA (Irish National Lib-
eration Army) á miðvikudaginn
og átökin sem orðið hafa í kringum
tilraunir félaga samtakanna til
þess að veita honum hemaðarlega
útför minna óneitanlega á það
ástand sem ríkti á Norður-írlandi
fýrir vopnahlé, en er jafnframt
vitnisburður um þá spennu sem
enn er til staðar í samfélaginu.
Leiðtogafundi aflýst
í heilt ár hefur krafa sambands-
sinna (UUP og DUP), sem Major
og stjóm hafa stutt heilshugar, um
að Írski lýðveldisherinn afvopnist
áður en pólitískir fulltrúar þeirra í
Sinn Fein fái að taka þátt í sameig-
inlegum viðræðum allra flokka um
framtíð Norður-írlands, haldið aft-
ur af framþróun í málinu.
Margir töldu í haust að John
Major, sem þó hefur náð lengst
allra forsætisráðherra i þessu
flókna máli, hefði málað sig út í
horn með því að halda svo fast
við þessa kröfu. Áherslumunur
breskra og írskra stjórnvalda hef-
ur allan tímann verið ljós, en sl.
haust var greinilegt að gjáin á
milli ríkisstjórnanna tveggja hafði
breikkað og aflýsa varð ráðgerð-
um leiðtogafundi Majors og Johns
Bruton, núverandi forsætisráð-
herra írlands, í nóvember eftir að
ljóst var að þeir gátu ekki náð
saman um hvernig standa bæri
að sameiginlegum viðræðum allra
deiluaðila. Á elleftu stundu, og
kvöldið fyrir opinbera heimsókn
Bills Clintons Bandaríkjaforseta
til Bretlandseyja, náðist hins vegar
samkomulag um að stefna að slík-
um viðræðum fyrir febrúarlok og
að koma á laggirnar þriggja
manna alþjóðlegri nefnd undir for-
ystu bandaríska öldungadeildar-
þingmannsins George Mitehells,
sem ætti að vera ráðgefandi og
skoða leiðir í afvopnunarmálum.
Nefndin tók þegar í stað til starfa
Reuter
BILL Clinton Bandaríkjaforseti ræðir við Gerry Adams, leiðtoga Sinn Fein, hins pólitiska arms
|rska lýðveldishersins, í Washington á fimmtudag. Milliganga Clintons í deilunni um Norður-
Irland hefur vakið vonir um að unnt reynist að tryggja friðinn en nú er ljóst að enn ber mikið í milli.
Á John Major leik
úr pattstöðunni?
*
Friðarþróunin á Norður-Irlandi strandar
enn á málþófi um hvenær viðræður allra
flokka geta hafist.
og skilaði greinargerð sinni 24.
janúar sl. þar sem m.a. var lögð
áhersla á að krafan um afvopnun
hryðjuverkasamtaka áður en við-
ræður, sem pólitískum fulltrúum
allra deiluaðila var boðið til, hæf-
ust væri óraunhæf. Hún gæti að-
eins orðið hluti af því sem ræða
þyrfti enda vopn og ofbeldi til
staðar bæði í röðum kaþólskra
þjóðemissinna og sambandssinna.
Margir fréttaskýrendur í Bret-
landi töldu að breska forsætisráð-
herranum hefði með þessu verið
auðveldað að taka orð sín aftur
og halda um leið haus í málinu.
Sjálfur kaus Major hins vegar að
einblína á einn lið Mitchell skýrsl-
unnar sem kvað á um að almenn-
ar kosningar fulltrúa í viðræðu-
nefnd gætu verið ein leið til þess
að stuðla að trausti á milli deiluað-
ila og hjálpa til við að brúa illsætt-
anleg sjónarmið.
Áherslubreyting
Það kann að virðast að með
þessu hafi Major leikið úr einni
pattstöðu yfir í aðra. Áherslan
hafi einungis færst frá því að írski
lýðveldisherinn afvopnist áður en
viðræður hefjast yfir á það að
þjóðernissinnar (Sinn Fein og
SDLP) samþykki kosningar sem
þeir hafa þegar lýst yfir að þeim
séu á móti skapi og að sú krafa
sé einungis til þess að lengja leið-
ina að lausn í málinu. Þjóðemis-
sinnar hafa bent á að sambandss-
innum verði með þessu gefið of
mikið umboð þar sem mótmæl-
endasamfélagið sé mun stærra í
landinu. Þeir benda á þá sögulegu
staðreynd að þegar þing starfaði
í Stormont frá 1921 til 1972 hafí
sambandssinnar (mótmælendur) í
krafti meirihluta síns mismunað
þjóðernissinnum (kaþólikkum). Sú
stjórnkerfislega tilhögun hafi ver-
ið ástæða þeirrar borgarabylting-
ar sem hófst árið 1969 og leiddi
til blóðsúthellinga í 25 ár sem
menn eru nú að reyna að binda
endi á. Þessi leikur Majors hefur
jafnframt skapað alvarlegasta
ágreining sem upp hefur komið
Reuter
SIR Patrick Mayhew, Norð-
ur-írlandsmálaráðherra
bresku ríkisstjórnarinnar
(t.v.), ásamt Dick Spring,
aðstoðarforsætisráðherra
írlands, er sá síðarnefndi
kom til fundar við breska
ráðmenn í Lundúnum á
fimmtudag.
við írsk stjórnvöld frá því að friðar-
umleitanirnar hófust fyrir einu og
hálfu ári. Dick Spring, utanríkis-
ráðherra Ira, hefur sagt að það sé
í raun ekkert í pakkanum fyrir
þjóðernissinna ef kosningar eiga
nú að vera skilyrði fyrir viðræðum
og á fundi sínum með Norður-
írlandsmálaráðherra Breta, Patric
Mayhew, sl. fímmtudag und-
irstrikaði hann nauðsyn þess að
viðræður gætu hafíst í lok febrúar
eins og ákveðið hefði verið í sam-
komulagi forsætisráðherra land-
anna tveggja í desember.
Pólitísk flétta?
Á hinn bóginn má eins leiða lík-
ur að því að leikur Majors hafí
verið útreiknað bragð af hans
hálfu til þess að styrkja pólitíska
stöðu sína. Með jafnnauman meiri-
hluta á þingi og raun ber vitni
væri það pólitískt sjálfsmorð að
ganga gegn vilja sambandssinna.
Kosningar hafa verið lykilorð hjá
David Trimble síðan hann tók við
forystu í Ulster sambandssinna-
flokknum sl. haust og það var því
ef til vill happ Majors að Mitchell
nefndin skyldi nefna þær sem einn
lið í hugsanlegri lausn málsins.
ímynd breska forsætisráðherr-
ans sem leiðtoga hefur verið væg-
ast sagt veik á köflum og pólitískt
séð er ekkert sem hindrar það að
Tony Blair, leiðtOgi breska Verka-
mannaflokksins, geri tilraun til
þess að vinna Ulster sambands-
sinna á sitt band bregðist Major
trausti þeirra. Þrátt fýrir að Sam-
bandssinnaflokkurinn hafi reynst
líflína íhaldsmanna í mörgum
málum á þingi undanfarið er
næsta öruggt að stjórnin getur
ekki treyst á stuðning þeirra skil-
yrðislaust m.a. hvað varðar stefn:
una í Evrópusambandsmálum. í
því pólitíska ástandi sem nú ríkir
virðist styrkur Ulster sambands-
sinna einmitt fólginn í því að
hvorki íhaldsflokkurinn né Verka-
mannaflokkurinn geti treyst né
vantreyst þeim. Það gæti því allt
eins ógnáð stöðu Majors að Verka-
mannaflokkurinn skuli styðja
stefnu hans í Norður-írlandsmál-
inu í öllum meginatriðum. Þetta
er staðreynd sem var endanlega
staðfest þegar talsmaður Verka-
mannaflokksins í þessum mála-
flokki, Kevin McNamara sagði af
sér sl. haust, vegna ágreinings
hans við forystu flokksins. Hann
hafði verið stuðningsmaður sam-
einaðs írlands á sama tíma og
Tony Blair talaði um að virða yrði
vilja allra íbúa Norður-írlands
þegar tekin yrði ákvörðun um
framtíðarstjórnskipulag þar.
Forskot íhaldsmanna
Sögulega séð hefur Major hins
vegar forskot, sem byggir á
ákveðnu trausti á milli Ihalds-
flokksins og Ulster sambands-
sinnaflokksins og það gæti nýst
honum ef hann heldur rétt á spil-
unum. Tíminn er hins vegar tak-
markaður ef málið á að koma
honum til góða í þingkosningum
í Bretlandi sem fram fara í síð-
asta lagi fyrri hluta næsta árs.
Takist honum hins vegar að koma
á móts við þjóðernissinna nú, sem
virðist ekki útilokað, án þess að
styggja sambandssinna gæti
lokaleikurinn leitt til Nóbelsverð-
launa og hugsanlega styrkt
ímynd leiðtoga sem dansað hefur
krappan dans á undanförnum
misserum.
Qrand Oh^rokee
LTP árq, 1996
BÍLASALAN SKEIFAN
Skeifunni 1 1 , simi 568 9555.
Bíllinn er nýr og
fullbúinn meji
ollu því beáta
serh Cherokee
býður upp á.
Kohl lofar Frakka fyr-
ir að nálgast NATO
MUunchen. Reuter.
HELMUT Kohl kanslari Þýskalands
lofaði í gær þá ákvörðun Frakka
að taka aukinn þátt í starfi Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) og sagði
að það ætti eftir að verða til að
styrkja möguleika Evrópuríkjanna
til að taka við auknum skyldum
innan bandalagsins.
Kohl sagði hins vegar, að tilraun-
ir Evrópusambandsríkjanna (ESB)
til þess að skapa sér sérstöðu í
varnarmálum mætti þó á engan
veginn verða til þess að grafa und-
an varnarsamstarfinu við Bandarík-
in sem væri og yrði áfram Iykilat-
riði fyrir öryggi og stöðugleika
Evrópu.
„Evrópuríkin verða í framtíðinni
að vera í stakk búin að takast á
við einstök verkefni á sviði varnar-
mála í samráði við NATO,“ sagði
Kohl á árlegum fundi sérfræðinga
á sviði varnarmála í Munchen.
„Ég fagna því sérstaklega, að
Frakkar skuli hafa afráðið að vinna
að endurnýjun og umbótum á
NATO á vettvangi bandalagsins og
taka þátt í hernaðarsamstarfi. Skil-
virkni Evrópuríkjanna á vettvangi
bandalagsins mun eflast við það,“
sagði Kohl.
Árið 1966 drógu Frakkar sig út
úr hernaðarsamstarfi NATO sem
samkvæmt hefð hefur lotið stjórn
Bandaríkjamanna. Nú hefur Jacqu-
es Chirac Frakklandsforseti til-
kynnt að breyting verði þar á en
setur sem skilyrði að Evrópuríkin
verði þar jafningjar Bandaríkjanna.