Morgunblaðið - 04.04.1996, Qupperneq 6

6 FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/RAX
Á MILLI Skeiðarárjökuls til hægri og Jökulfellsins til vinstri vellur hlaupið í Skeiðará undan jökultungunni með miklum boðaföllum og sviptingum enda eins og stóru
íbúðarhúsi skyti þar upp á hverri sekúndu. Hægra megin i jökultungunni stendur maður, en framundan sér inn í Morsárdalinn.
Eins og 55 Hallgrímskirkjur á ferð niður Skeiðará
-------------------r—-------
1,3 milljónir tonna af
vatni úr Grímsvötnum
HLAUPIÐ í Skeiðará hefur vaxið
jafnt og þétt um 30-35% undan-
farna daga og var í 1.100 rúmmetr-
um á sekundu í gær en reiknað er
með að það nái hámarki um helgina
og verði þá á milli 2.000 og 3.000
rúmmetrar á sek. Vatnsmagnið sem
þarna er á ferð er um 1,3 milljónir
tonna sem hafa safnast fyrir í
Grímsvatnakatlinum. Að rúmmáli
er þetta eins og 55 Hallgrímskirkjur
eða 35 Þjóðleikhús eða 85 Háskóla-
bíó. Blaðamenn Morgunblaðsins
fóru að Jökulfellinu við Morsárdal
í gær þar sem Skeiðará bullar und-
an jöklinum, en dýpi árfarvegsins
þar er talið vera um 15 metrar og
þó voru hlauphnútarnir í vatninu
stundum margir metrar á hæð enda
vatnsmagnið ámóta og að mjög
stórt einbýlishús væri að bijótast
fram á hverri sekúndu. Engar
skemmdir hafa orðið á mannvirkj-
um, hvorki brúm né varnargörðum,
en þó unnu Vegagerðarmenn við
það í gær að styrkja varnargarða
við Sæluhúskvísl, sem var orðin all
vatnsmikil 5 km vestan við Skeiðar-
árbrú. Óvenjulegt er að Sæluhús-
kvísl taki við verulegu vatnsmagni
í Skeiðarárhlaupum, en eftir að jök-
ullinn hljóp fram fyrir fáum árum
hefur það aukist. Mikill hlaupfnyk-
ur var af vatninu í gær.
Starfsmenn Orkustofnunar,
Snorri Zóphóníasson jarðfræðingur
og Sverrir Hákonarson verkfræð-
ingur, sem hafa verið við mælingar
á hlaupinu undanfama daga, sögðu
í samtali við Morgunblaðið í gær
að hlaupþunginn hefði aukist sam-
kvæmt spám, eða um 35% á sólar-
hring. Undanfarin hlaup hafa stað-
ið í 12-14 daga og er það breyting
frá því fyrr á öldinni þegar Skeiðar-
árhlaup ruddust fram á 3-4 dögum
með miklum hamförum og jaka-
burði.
Vatnið ekki á villigötum
Reynir Gunnarsson, rekstrar-
stjóri hjá Vegagerð ríkisins á Höfn,
segir að vandlega sé fylgst með
hlaupinu með tilliti til hugsanlegra
skemmda, einkum á Skeiðarárbrú
ef möguleiki væri á að hlaupið græfi
frá einhveijum stöpli hennar. Við
eftirlit í gær kom ekkert nýtt í ljós.
„Ennþá er allt eðlilegt og ekkert
sjáanlegt sem bendir til að vatnið
STARFSMENN Orkustofnunar, Snorri Zóphóníasson jarðfræð-
ingur, nær, og Sverrir Hákonarson verkfræðingur við mæling-
ar á Skeiðarárbrú í gær.
sé á villigötum,“ segir hann.
Stefán Benediktsson þjóðgarðs-
vörður í Skaftafelli sagði í samtali
í gær að slangur af fólki, sérstak-
lega úr næsta nágranni, hafi gert
sér erindi til að beija hlaupið aug-
um, og að komið hafi kippur í pant-
anir á -gistingu í þjóðgarðinum
vegna hlaupsins, auk þess sem
ferðafélög hafi bollalagt ferðalög
að ánni um páskahelgina. Kvíslarn-
ar í farvegi Skeiðarár á sandinum
þéttast nú jafnt og þétt eftir því
sem vatnsmagnið í hlaupinu eykst
og rennur vatnið nú orðið allþröngt
og kraftmikið undir brýrnar og
fræsir á varnargörðum þar sem
mest gengur á og í rífur.
Islendingarnir í Danmörku sækja fast í danska félagsmálakerfið
Kaupmannahöfn. Morgfunblaðið.
Danir íhuga að
herða reglumar
DANSKA félagsmálaráðuneytið hugleiðir nú
hvort grípa þurfí til hertra aðgerða vegna fjölda
íslendinga, sem nýtir sér að auðvelt er að fá
félagslegar bætur í Danmörku. Að sögn Per
Lyngsie fulltrúa í danska félagsmálaráðuneyt-
inu hefur ráðuneytið ekki á takteinunum tölur
yfir íslendinga, sem leita ásjár félagsmálakerf-
isins, en hann sagði að þeir gætu ekki annað
en tekið eftir hve margir þeir væru. Því væri
tímabært að hugleiða hvernig ætti að taka á
málum þeirra. Aðstoð af þessu tagi getur num-
ið allt að sjötíu þúsund íslenskum krónum á
mánuði með öllum hugsanlegum bótum, en
þessar tekjur eru líka skattskyldar. Róbert
Trausti Árnasaon, sendiherra íslands í Dan-
mörku, segir fjölda íslendinga hafa samband
við sendiráðið til að spyijast fyrir um aðgang
að danska velferðarkerfinu. í forsíðufrétt
danska blaðsins Politiken í gær er talað um
ásókn útlendinga í velferðarkerfið sem vax-
andi vanda og eru Islendingar sérstaklega
nefndir í því sambandi.
Lögin heimila heimsendingu
{ samtali við Morgunblaðið sagði Per
Lyngsie að ráðuneytið fengi upplýsingar frá
bæjarfélögunum um hveijir fengju félagsmála-
bætur. Hann sagði að ráðuneytið hefði ekki á
takteinunum tölur um fjölda íslendinga, sem
leituðu til félagsmálakerfisins. Hins vegar
hefðu þeir sem fjölluðu um þessi mál í ráðu-
neytinu það á tilfinningunni að um nokkum
hóp væri að ræða. Aðrir Norðurlandabúar sjást
vart í þessum hópi.
Því væri nú til umræðu hvernig ætti að taka
á þessum málum. Samkvæmt útlendingalögun-
um er heimilt að senda heim útlendinga, sem
koma til Danmerkur án framfærslueyris og
það er hægt að gera fyrstu þijú árin, sem
fólk dvelur hér, en ekki eftir þann tíma. Einn-
ig á ekki að greiða aðstoð til fólks, nema það
kunni dönsku, en margir íslendinganna kunna
litla eða enga dönsku þegar þeir koma.
íslendingar móðgunargjarnir
Venjan hefur hins vegar verið sú að fólk,
sem snýr sér til félagsmálayfirvalda vegna
bráðs vanda fær aðstoð. íslendingar geta einn-
ig skákað í því skjólinú að norrænir ríkisborgar-
ar á Norðurlöndum eigi allir sama rétt, hvort
sem þeir séu heima eða heiman. Því snúa ís-
lendingarnir sér til bæjar- og sveitafélaga á
hveijum stað, ef þeir álíta sig þurfa aðstoð.
Þeir virðast í mörgum tilfellum hafa rétt sinn
á hreinu og taka það óstinnt upp, ef viðkom-
andi yfirvöld eru treg til að samþykkja greiðsl-
ur. Fyrir þann, sem ekki er aðalfyrirvinna
nemur slík aðstoð rúmum sjötíu þúsund ís-
lenskum krónum á mánuði. Af þeirri upphæð
fer um þriðjungur í skatt, en sú upphæð getur
að hluta komið aftur í öðrum bótum eins og
leigustyrk og afslætti barnaheimilisgjalda.
Lyngsie sagði að í þessum hópi væru áber-
andi margir makar eða sambýlisfólk stúdenta.
Stúdentarnir virtust hafa framfærslu með sér
að heiman, en ekki makar þeirra eða sambýlis-
fólk. í þessum hópi er fólk, sem snýr sér til
félagsmálayfirvalda um Ieið og það flyst til
Danmerkur og fer fram á hjálp, svo það virð-
ist þekkja inn á danska kerfið. Venjan er að
veita aðstoð strax, en meta síðan hvort og
hversu lengi viðkomandi hafi þörf fyrir hana.
Gert út á kerfið?
Aðspurður sagðist Lyngsie ekki vilja segja
neitt um hvort hluti þessa hóps gerði út á lið-
legar danskar reglur. Hins vegar vekti það
athygli hve íslendingarnir væru oft fljótir að
fara fram á aðstoð. Sem dæmi nefndi hann
að sambýliskona námsmanns hafði samband
við félagsmálayfirvöld um leið og þau komu
til landsins. Hún sagði að þau myndu verða í
hálft ár og fór fram á framfærslueyri í hálft
ár. Lyngsie sagði að svona beiðni kæmi undar-
lega fyrir sjónir, þar sem helst mætti ætla að
konan kæmi hingað í hálfs árs frí. íslending-
arnir hefðu mikið samband sín á milli og það
spyrðist fljótt í þröngum hópi hvað hver hefði
fengið og á hvern hátt.
Þessi ásókn hefur orðið til þess að félags-
málaráðuneytið danska hugleiðir nú hvort
ástæða sé til að framfylgja lögunum og senda
þá heim, sem ekki geta framfleytt sér í stað
þess að danska kerfið framfleyti þeim. Ef til
heimsendingar verður gripið, verður jafnt sam-
býlisfólk og makar sendir heim, ef þeir geta
ekki framfleytt sér.
Holskefla fyrirspurna
í íslenska sendiráðinu hefur starfsfólkið orð-
ið vart við mun fleiri fyrirspurnir um aðgang
að danska velferðarkerfi undanfarið. Fólk
hringir bæði frá íslandi til að spyijast fyrir
um aðgang að kerfinu, en einnig koma þær
frá íslendingum, sem þegar eru komnir hing-
að. Mest er spurt um hvernig hægt sé að fá
atvinnuleysisbætur, ódýrt húsnæði á vegum
félagsmálakerfisins og framfærslueyri, svo-
kallaðan „bistand". Róbert Trausti Árnason
sendiherra sagði í samtali við Morgunblaðið
að þeim, sem hringdu frá íslandi, væri bent á
að hafa samband við danska sendiráðið á ís-
landi. íslendingar í Danmörku geta fengið
upplýsingablað í sendiráðinu, þar sem meðal
annars er að finna heimilisföng og símanúmer
félagsmálastofnana.