Morgunblaðið - 04.04.1996, Síða 26

Morgunblaðið - 04.04.1996, Síða 26
26 FIMMTUDAGUR 4. APRÍL 1996 MORGUNBLAÐIÐ List er gagn- rýni á klisjur Að vera mitt í hringiðunni en í miðju einsk- is. Þessi orð franska heimspekingsins, Gilles Deleuze, vildi svissneski sýningarstjórinn, Hans Ulrich Obrist, hafa sem einkunnarorð þess spjalls sem Þröstur Helgason átti við hann og fer hér á eftir. Obrist er einn eftir- sóttasti sýningarstjóri í myndlistarheiminum þrátt fýrir ungan aldur en hann er hug- myndasmiðurinn á bak við fýrirmælasýning- una sem fram fer á Kjarvalsstöðum, í Dags- ljósi og Morgunblaðinu þessa dagana. að er oft gerður greinar- munur á myndlistarheim- inum og svo heiminum þar fyrir utan. Að minni hyggju þarf að byggja brýr á milli þessara heima. Hinn kunni franski myndlistargagnrýnandi frá fyrri hluta aldarinnar, Felix Feneon, sagði eitt sinn að gagnrýni væri eins og göngubrú á milli listamanns- ins og almennings og hið sama á við um þessa sýningu á fyrirmæla- verkum. Og með því að halda hana hér á íslandi erum við kannski stödd á brúnni miðri, á milli tveggja heima. Á óteljandi flugferðum mín- um yfir hafið hef ég alltaf séð ís- land sem eins konar miðju, það stendur hér eins og klettur mitt á milli heimsálfanna í vestri og austri. Það er því engin tilviljun að við völdum að halda sýninguna hér en þetta er heimsfrumsýning og í fyrsta skipti sem fyrirmælaverk eru sýnd í þremur miðlum í einu; í safni, sjónvarpi og dagblaði." Hans Ulrich Obrist er á þrítugs- aldri og þegar orðinn einn eftirsótt- asti sýningarstjóri í myndlistarheim- inum. Hann starfar einkum fyrir tvö söfn, Nútímalistasafnið í Pompidou- listamiðstöðinni í París og Museum in Progress í Vín en einnig hefur hann starfað sem sjálfstæður sýn- ingarstjóri víða um heim. Obrist stýrir athyglisverðri sýningu sem var opnuð hér á Iandi síðastliðinn laugardag á þremur stöðum í einu. Sýning þessi gengur undir heitinu, „DO IT“ - fyrirmælaverk, og fer fram á Kjarvalsstöðum (safna-„DO IT“), í Dagsljósi Ríkissjónvarpsins (sjónvarps-„DO IT“) og í Morgun- blaðinu (heimilis-„DO IT“). AIls hafa 54 erlendir listamenn sent fyr- irmæli sín um listaverk á sýning- una, þegar hefur verið farið eftir nokkrum þeirra á Kjarvalsstöðum, sum þeirra birtast á myndböndum í Dagsljósi og í sérstökum sal á Kjarvalsstöðum og sum þeirra munu birtast hér í Morgunblaðinu með reglulegu millibili og geta lesendur farið eftir þeim á heimilum sínum. Kaffihúsaspjall Obrist segir að hugmyndin að sýningunni hafí orðið til á Kaffihúsi í París. „Ég sat að spjalli við Bertrand Lavier og Christian Boltanski, myndlistamenn, sem báð- ir eiga verk á sýningunni, um fyrirmælalist sem lengi hefur verið okkur ofarlega í huga. Við kom- umst að því að menn hafa oft notað þessa hugmynd en aldrei hefur ver- ið sett upp heil sýning sem byggði alfarið á fyrirmælum. I framhaldi af þessu spjalli kynnti ég mér sög- una á bak við þetta fyrirbæri og í ljós kom að fyrirmæli eru eins og rauður þráður í gegnum listasögu þessarar aldar. Upphafsmaður þessa listforms var sennilega Marcel Duchamp. Árið 1919 sendi hann skeyti frá Argentínu til Frakklands með fyrirmælum um svalalistaverk- ið, ready-made malheureux. Á sjö- unda áratugnum taka listamenn eins og Yoko Ono og John Cage upp þetta listform og á síðustu árum hafa æ fleiri listamenn bæst í þenn- an hóp.“ - Sveimað yfir London „Stuttu eftir samtal mitt við Lavi- er og Boltanski", heldur Obrist áfram, „fór ég fljúgandi til London. Þegar flugvélin ætlaði að lenda kom í ljós að vegna mikillar umferðar um flugvöllinn gat vélin ekki lent strax; hún þurfti því að sveima yfir vellinum í nokkum tíma. Þegar mér varð litið út um gluggann sá ég fjölda íbúðarhúsa og ég fór að velta því fyrir mér að í hveiju þeirra gæti verið eintak af sömu bókinni eða sömu hljómplötunni en það var útilokað að í þeim væri hægt að sjá sömu ' myndlistarsýninguna. Á sveimi yfir úthverfi London kviknaði því þessi hugmynd um að nota sjón- varp og dagblað til að koma fyrir- mælasýningunni inn á hvert heimili. Og það er einmitt megineinkenni sýningarinnar að hún getur farið fram á mörgum stöðum í einu. Þetta er í raun eins og kvikmynd eða tón- verk sem hægt er að leika í 1000 borgum á sama tíma. Safna-„DO IT“ fer raunar fram í tveimur öðrum borgum en Reykjavík þessa dagana, í París og í Brisbane í Ástralíu. Heimilis- og sjónvarpsútgáfan verð- ur hins vegar aðeins sýnd hér á landi." List fyrir alla „Belgíski listamaðurinn, Marcel Broodthaers, sagði einu sinni að listasafnið væri einn sannleikur sem væri umvafinn öðrum sannleika sem verður til þegar verk eru skoðuð. Fyrirmælasýningin er tilraun til að upphefja þann sannleika listarinnar sem er óháður listasafninu. Það þarf að bijóta upp ákveðnar deildir sem myndast hafa í listheiminum og gera listina fyrir alla. Þetta er líka tilraun til að bijóta upp hina hefðbundnu skynjun áhorfandans eða njótand- ans á listinni. Eg hef haldið sýningar á mörg- um ólíkum stöðum; í eld- húsinu mínu, flugvélum, á lestarstöðvum og kaffi- húsum. Þessi sýning er kannski angi af þessu en hún er samt ekki beinlínis uppreisn gegn listasafninu sem slíku, við erum ekki á móti söfnum. Þetta snýst miklu frekar um að bijóta upp hina hefðbundnu upplifun njótandans á listinni. Fólk kemur iðulega í lista- safn með fyrirfram gefnar hug- Listin skiptir nú meira máli en lista- maðurinn LISTIR Morgunblaðinu/Ásdís „FYRIRMÆLASÝNINGIN er tilraun til að brjóta upp hina hefðbundnu skynjun áhorfandans eða njótandans á listinni", segir Hans Ulrich Obrist, sýningarstjóri um sýninguna, „DO IT“-fyrirmæ!a- verk sem fram fer samtímis á Kjarvalsstöðum, í Dagsljósi og Morgunblaðinu. myndir um hvað er list, við viljum leysa upp þá klisju. Franski heim- spekingurinn, Gilles Deleuze, sagði að list væri gagnrýni á klisjur. Von- andi á það við um þessa sýningu. í þessu samhengi er það líka mjög mikilvægt að hafa það í huga að fyrirmælin eru ekki valdboð, þau eru ekki skipun heldur boð um sam- vinnu. Þannig er ætlunin að gera njótandann þátttakanda í sköpun- inni. Með þessu móti opnast ýmis ný’svið í smskiptum listamannsins og njótandans sem hingað til hafa verið lokuð. Eins og Duchamp sagði þá verður njótandinn eða sýningar- gesturínn helmingur verksins. Það verður líka að hafa í huga að það er ekki til ein rétt útfærsla eða túlk- un á fyrirmælunum. Allar túlkanirn- ar eru jafnréttháar, allar eru þær jafngóðar. Um leið er það augljóst að engar tvær túlkanir munu verða eins.“ Gegn sérhæfingunni Obrist segir að sýningin sé ekki aðeins brúarsmíð á milli listamanna og almennings heldur einnig á milli ólíkra greina; „þannig koma þátt- takendur úr öllum áttum, þarna eru bæði vísindamenn, ljóðskáld, tónlist- armenn, myndlistarmenn og mat- reiðslumenn svo eitthvað sé nefnt. Við viljum reyna að brúa bilið á milli þessara ólíku greina. Þetta er tilraun til andspyrnu gegn sérhæf- ingunni sem hefur orðið meiri og meiri á síðustu tveimur áratugum. Sérhæfing nútímans er afskaplega leiðinleg og heftir auk þess samræð- ur á milli ólíkra greina. Ég held reyndar að þetta eigi eftir að breyt- ast á næstu árum; þess má meðal annars sjá merki í myndlistinni sjálfri þar sem sérhæfing er að minnka, nútímalistamenn nota þá aðferð eða tækni sem þeir þurfa í hvert skipti til að koma hugsun sinni á framfæri. Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á skörun ólíkra greina. Ég er mennt- aður í stjórnmálafræði og félags- fræði en þegar á háskólaárum mín- um tók ég að setja upp myndlista- sýningar á ýmsum stöðum; svo sem í eldhúsinu mínu og á hótelherbergj- um. Ég fór svo að vinna að sýning- um fyrir Nútímalistasafn- ið í París. Þar hef ég stýrt átján sýningum undir heitinu Farfuglarnir. Þama hef ég fengið unga og efnilega listamenn hvaðanæva að úr heimin- um til að setja upp sýn- ingu. „Þessi farfuglahugmynd tengist rnjög því sem er að gerast í evr- ópsku listalífí þar sem fólk er á stöð- ugum þeytingi á milli landa, Evrópa er orðin mjög opin og miðjan í henni hefur færst út. Þetta á reyndar við um listheiminn allan. Á níunda ára- tugnum má segja að listheimurinn hafi afmarkast af tveimur borgum, New York og Köln. Sýningarstjór- um þótti nægja að ferðast á milli þessara borga til að leita sér að hugmyndum og listamönnum í söfn- in sín. Nú er þetta ekki svona auð- velt; það eru að minnsta kosti á milli 40 og 50 borgir í Evrópu sem eru miðpunktar í listheiminum, Reykjavík er ein þeirra, Helsinki - líka, Kaupmannahöfn, Stokkhólm- ur, Dublin, Belfast, Glasgó, Ham- borg, Madrid o.s.frv. Ég er ekki að segja að stóru borgirnar skipti engu máli lengur; miðjan hefur einfald- lega færst út.“ Listamaðurinn er nú frumkvöðull Obrist segist aðspurður vera mjög illa við að tjá sig um það sem er að gerast í listinni almennt vegna þess að það sé svo auðvelt að verða klisjunni að bráð en gerir samt und- antekningu þegar gengið er á hann. „Níundi áratugurinn var tími ein- staklingshyggju; listamenn upphófu sína eigin persónu á kostnað verka sinna. Þetta endurspeglaðist mjög skýrt í ýmsum menningartímaritum þar sem maður sá myndir af andlit- um listamanna en aldrei af verkum þeirra. Þetta hefur breyst á tíunda áratugnum; listin skiptir nú meira máli en listamaðurinn, ef til vill erum við að færast nær hugsunar- hætti miðaldamanna þar sem höf- undar listaverka skiptu engu máli og voru í mörgum tilfellum ekki einu sinni nefndir á nafn. Þessi breytta áhersla sést meðal annars í því að á síðustu árum hefur það orðið æ algengara að listamenn starfi í hópum, hópum sem hafa auk þess enga sérstaka lögun heldur eru nánast í fljótandi formi, hver sem er getur tekið þátt. Þessi hópvinna tengist dálítið andspymunni við sér- hæfingunni; menn með ólíkan bak- grunn, með ólík áhugasvið og menntun era farnir að tala meira saman. En um leið era listamenn líka að verða sjálfstæðari að því leyti að þeir eru ekki jafnháðir söfnunum og á níunda áratugnum; þeir era famir að skapa sitt eigið rými, sínar eigin aðstæður. í dag er listamaður- inn framkvöðull. Það era líka miklu færri tabú en áður. Menn geta unnið með hvaða tækni sem þeir vilja og með hveijum sem er; það er ekki lengur litið horn- auga ef listamaður vinnur til dæmis með Macdonalds-hamborg- arakeðjunni sem þótti glæpur fyrir fáeinum áram síðan. Listamenn era að færa út kvíamar, að skapa sér nýjan vettvang. Um leið era þeir að færa sig nær fólkinu eins og sýning- in á fyrirmælaverkunum gefur skýrt til kynna.“ Seiðband og hópur skálda Á ANNAN í páskum, mánudag- inn 8. apríl, verður upprisuhátíð í Rósenbergkjallaranum. Þar gefst fólki kostur á að Jafna sig á drunga og erli hvíldarhá- tíðarinnar eftir sigur andans á holdinu við unað tóna og orða“ að sögn aðstandenda hátíðar- innar. Þeir segja upprisuhátíð- ina vera „í tilefni endurfæðing- ar og hringrásar náttúrunnar og sérstaklega tileinkaða þeim mörgu guðum sem hafa fórnað sér sjálfir og risið upp aftur". Hátíðin hefst á Tryggva Hansen og Seiðbandinu, en hann á fertugsafmæli þennan dag. Dagskráin samanstendur af söng og gleðisveitum og upp- lestri skálda. Þeir sem koma fram eru Agnaríus, Kokkur Kyijan Kvæsir, Súkkat, Steinar Vilhjálmur, Þorri, GG Gunn, Kjöttromman og fleiri. Upprisuhátíðin hefst kl. 22.30. Aukasýning á Bar Pari AUKASÝNING á leikritinu Bar Pari eftir Jim Cartwright verður laugardaginn 13. apríl kl. 23.30. Sýningin hefur gengið fyrir fullu húsi síðan í október á Leynibarnum í Borgarleikhús- inu, en þar situr fólk við borð og getur notið veitinga á með- an á sýningu stendur. Það eru Saga Jónsdóttir og Guðmundur Ólafsson sem fara með öll hlutverkin, en þau eru 14 að tölu. Leikstjóri er Helga E. Jónsdóttir, leikmynd og búninga gerði Jón Þórisson, en lýsingu annast Lárus Björnsson. Síðasta sýningar- helgi Gólu SÝNINGU GÓLU (Gunnhildar Ólafsdóttur) í Listasetrinu Akranesi lýkur mánudaginn 8. apríl, annan í páskum. Þar sýnir hún tréristur, steinþrykk og mezzotintu. Listasetrið er opið virka daga frá kl. 16-18 og um helgar frá kl. 15-18. Lokað er á föstudag- inn langa og páskadag. Sérhæfing nútímans er afskaplega leidinleg

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.