Morgunblaðið - 21.04.1996, Page 4

4 B SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR þau rif u loftió i „f jósinu" til aó innrétta eldhús kemu i
Ijós þessir fallegu bitar fró 17. öld.
hlusta á þá. Þegar einhver kemur til að
prófa, tek ég fram bókina mína „lista-
menn“ og skrái hvað þeim finnst. Þannig
fór ég heim til íslands með hljóðfæri um
síðustu jól, fékk vini mína til að spila á
þau og skrifaði niður. Síðan kem ég heim
með listann minn og breyti. Það er allt
annað að heyra aðra spila en sjálfan sig.
Svo er auðvitað munur á kaupendum, til
dæmis þeim sem spila sér til ánægju og
þeim sem spila sér til lífsviðurværis. Þessi
vinnubrögð hefi ég lært af Adrian. Hann
hefur frá upphafi verið svo duglegur að
fara í skólana og fá svör hjá nemendunum
um hvað þeim finnst um hljóðfærin hans.“
Rannsóknir ó gömlum flautum
Adrian er önnum kafinn í sinni vinnu-
stofu þegar við lítum þar inn. Þarna eru
flautur af öllum gerðum, stórar og smáar.
Hjá honum er þó aldrei neinn lager því
beðið er eftir hverju pöntuðu hljóðfæri og
sem fyrr segir er biðtíminn nú um fimm
ár. Ekki kveðst hann þó vera búinn að
loka fyrir. Úr því fólk vilji panta með svo
löngum biðtíma, þá hafi hann ekki á móti
því. Hann kveðst þó ekki geta unnið hrað-
ar. Ekki getur hann haft hjálparmenn. Það
er ekki hægt með svona gæðagripi. Fólk
pantar þá af því að það er hann sem smíð-
ar en ekki einhver annar.
Hann smíðar blokkflautur úr tré. Ekki
þó fyrir skóiafólk heldur fagfólk í Evrópu-
löndum og Ameríku. Hann kveðst líka eiga
nokkra viðskiptavini í Japan, Brasilíu og
víðar. „Flautufjölskyldan er lítil fjölskylda,
en hún er mjög alþjóðleg,“ segir hann.
Flauturnar hans skiptast í tvær gerðir.
Annars vegar þessar venjulegu sólóflautur
fyrir einstaklinga. Hins vegar þessi stóru
sett frá endurreisnartímanum, sem allir
þekkja frá 18. öld, eins og hann orðar það.
„Gullöld blokkflautunnar var þó 16. öld-
in. Þá var þessi tónlist kórtónlist og maður
spilaði aldrei á eitt hljóðfæri heldur í kvart-
ett, sextett o.s.frv. í langan tíma var helsta
hugmyndin að smíða hljóðfæri til að líkja
eftir röddinni. Nú hefur orðið nývakning á
þessari tónlist með gömlu hljóðfærunum
og þau eru að koma inn aftur.“
Þótt ekki safnist á lager er þó býsna
marga gripi að sjá í vinnustofunni. Adrian
kveðst vera að smíða tvö sett núna. Annað
er fyrir tónlistarháskólann í Vínarborg í
Austurríki, 12 flautur. Hitt er fyrir tríó í
Zúrich í Sviss, 13 flautur. Þetta eru þessi
stóru renesans-sett, þar sem smíðuð er og
keypt heil samstæð fjölskylda hljóðfæra.
Adrian segir mér að mikill hluti af sínu
starfi sé rannsóknavinna og það geri það
einmitt svo spennandi. „Ég hefi farið í fjöl-
mörg söfn víðs vegar um Evrópu til að
skoða flautur, taka mál og teikna upp.
Líka að skoða gamlar myndir og lesa gaml-
ar bækur til að skilja hvernig þessar flaut-
ur voru notaðar og til hvers.“ Það sem sé
svo skemmtilegt við þennan þátt flautu-
verkefnisins sé að við þekkjum líklega ekki
nema 30% af flutningshefðunum, hvernig
var spilað og túlkað.
„Núna er kannski ein hefð við lýði, sem
allir þekkja og rjúka til að nota. En gömlu
músíkinni er maður alltaf að breyta og
reyna við hana upp á nýtt. Þegar ég var
að byrja þá hafði fólk allt aðrar hugmynd-
ir um tón og hljóm. Þetta hefur breyst af
því að fólk eins og ég hefur leitað í söfn-
in, lesið sér til og rætt við fólk. Fyrir mig
er þetta ákaflega spennandi viðfangsefni.
Um fiðlurnar og notkun þeirra er miklu
meira vitað. Strax í upphafi voru skrifaðar
bækur um hljóðfærin og hvemig átti að
spila á þau. Hefðirnar eru þekktar. í fiðlum
er talað um lit og fallegan við. Um flauturn-
ar ekki neitt. Aðeins talað um hljóminn,
ekkert annað.“
Adrian kveðst aldrei hafa ætlað að hafa
atvinnu af að smíða flautur, enda var hann
miklu lagnari við smíði í málm en tré.
Áður en hann fór í skólann í London spil-
aði hann á gítar og harmónikku. Hann
ætlaði helst að snúa sér að óbóinu og byij-
aði á blokkflautunni eins og flestir aðrir.
En hann bara festist þar. Hún heillaði
hann. Þegar hann kom til íslands fór hann
í flaututíma hjá Camillu Söderberg.
Þrettón flautu sett
í vikunni eftir heimsókn blaðamanns var
von á hljóðfæraleikurunum frá Sviss til að
sækja flauturnar sínar þrettán. Þeir voru
búnir að koma tvisvar sinnum meðan á
smíðinni stóð og prófa. Þeir hafa yfirleitt
eitthvert val. Adrian reynir að hafa fleiri
flautur til að velja á milli og er duglegur
við að hlusta. Þegar um svona stórt flautu-
Óf RÚLEG GÆFA
A0 LENDA HÉR
sett og dýrt er að ræða, um tvær milljónir
króna, verður hljóðfæraleikarinn að vera
ánægður. í vikunni þar á eftir var voíl á
hljóðfæraleikara, sem ætlaði að koma
fljúgandi til að sækja eitt sett. Og í þriðju
vikunni höfðu boðað komu sína frá Hann-
over í Þýskalandi þrír menn.
„Þetta virðist mjög í alfaraleið og hingað
koma margir. Stundum langt að,“ segir
Erla. Hennar eigin viðskiptavinir búa í
nálægari borgum í Frakklandi og þá ekk-
ert stórmál fyrir þá að koma. Það finnst
þeim mesti munurinn við að búa þarna.
Þau þurfa ekki að fara svo mikið sjálf leng-
ur. Meðan Adrian var á Islandi fór hann
utan þrisvar á ári með flautur á sýningar
og slíkt og var í burtu 3 mánuði af árinu.
Nú fara þau mest sér til ánægju. Ætluðu
að fara á ráðstefnu um þessi mál til Amer-
íku í maí, og móðir Adrians þá að koma
frá Englandi og vera hjá börnunum.
Það skipti miklu máli þegar þau völdu
þennan samastað að stutt er í pósthús og
svo fara öll samskipti út um heim nú fram
gegnum tölvur og fax.
Góéur hópur hlióófeerasmióa
Annað skiptir máli og léttir lífið. Þarna
í nánd hefur verið að setja sig niður hópur
hljóðfærasmiða. Þar á meðal maður, Pasc-
al Cranga, sem er sérhæfður í að selja við
í hljóðfæri út um heim og sér nágrönnum
sínum fyrir viði. Hann er því aðdráttarafl
fyrir hljóðfærasmiði. Sjálfur smíðar hann
líka lírukassa. Á litlu svæði í nágrenninu
er einn píanósmiður, annar smíðar gömlu
píanóin, fortepíanó, Adrian smíðar flautur,
Erla strokhljóðfæri. Þetta er mjög góður
kjarni, sem hefur orðið til þess að tveir
ERLA hefur lokió skuldinni, sem
henni fannst hún eiga ivari Þór-
arinssyni aó gjalda, eg hljóó-
fœrin hanga fullbúin uppi
i vinnustof u hennar.
aðrir eru að kaupa sér og gera upp hús í
nánd, sembalsmiður og harmonikkusmiður.
Hópurinn stækkar því ört. Adrian og Erla
segja að mjög góður andi ríki í hópnum.
Þau skreppi hvert til annars til að fá lánuð
verkfæri og slíkt. Og þau umgangist mik-
ið. „Við erum veisluglöð eins og allir hér
í héraði og hvert tækifæri er notað til að
slá upp veislu með góðum mat og víni.“
Ég hafði séð kynningarbækling um
þessa hljóðfærasmiði, sem menningarmála-
ráðuneyti Frakka hafði látið gera. Ráðu-
neytið stóð þá fyrir „opnu húsi“ út um
allt Frakkland og þarna var aðaláherslan
lögð á hljóðfærasmíði. Stöðugur straumur
fólks var í vinnustofurnar þessa helgi sem
kynningin stóð. Komu um 300 manns á
dag.
Listahótíó i Cluny
Þessi hópur er að byija að búa sig und-
ir fyrirhugaða listahátíð í Cluny sumarið
1998 og standa þá að hljóðfærasýningu.
Cluny, sem er í 10 km fjarlægð, er einn
af eftirsóttustu ferðamannastöðum
Frakka. Fólk kemur til að skoða þessa
gömlu borg og klausturrústirnar. Cluny-
hreyfingin var umbótasinnuð klaustur-
regla, sem kom fram eftir stofnun Bene-
diktsklausturs árið 910 í þessum bæ. Mik-
il áhersla var lögð á aga og sjálfstæði kirkj-
unnar. Hér var Þorlákur helgi undir áhrif-
um Clunyhreyfingarinnar í kröfugerð sinni
um kirkjueignir. Reglunni hnignaði mjög
á seinni öldum og Clunyklaustrið var lagt
niður á 18. öld. En í Cluny eru leifar klaust-
urkirkjunnar, sem reist var 1088-1130 og
var lengsta kirkja í kristni, 187 m á lengd.
Hún var rifin eftir 1790, en eftir stendur
syðsti hluti þverskipsins og tveir turnarnir.
Má mjög vel sjá marka fyrir kirkjunni og
í bænum er mikið af gömlum rómverskum
byggingum. Þarna í Cluny er háskóli og
þar er ætlunin að sýningin á hljóðfærunum
verði í gamla klaustrinu, sem nú er notað
undir háskólann. Á listahátíðina koma
hljóðfæraleikarar, fyrirlesarar og efnt
verður til námskeiða bæði í tónlist og í
sambandi við hljóðfærasmíðar.
Öfundsvert lif
Nú eru krakkarnir komnir heim úr skól-
anum um fjögurleytið og Ingi Björn, sem
er 10 ára gamall, spilar fyrir gestinn dil-
landi jass á píanóið. Hann hafði lent hjá
ströngum og leiðinlegum píanókennara í
tónlistarskólanum í Cluny, svo hann fékk
að skipta yfir til jasspíanókennara og tók
þá aldeilis við sér. Það er yndislegt að
heyra hann jassa.
Anna Lóa, sem er sjö ára, er í dans-
skóla. Hún er í skólanum þarna í Bergess-
erin, en Ingi Björn í nágrannaþorpinu
Mazille. Þarna eru þrjú þorp saman um
samhangandi skólakerfi, þannig að leik-
skólinn er í einu þorpi, fyrsti og annar
bekkur í öðru og fjórði og fimmti bekkur
í þriðja þorpinu. Skólabíll sækir börnin og
ekur þeim á milli og mat er hægt að fá í
skólanum. Eftir þetta nám fara öll börnin
til Cluny og annar skólabíll flytur þau
þangað. Þar geta þau verið alveg áfram í
menntaskóla og háskóla. Cluny er minnsti
háskólabær í Frakklandi, sem gerir þennan
fornfræga bæ að líflegum nútímabæ. Þar
er líka tónlistarskóli. „Svo við höfum allt
til alls hérna til frambúðar,“ segir Erla.
Allt skólakerfið, allt frá þriggja ára aldri,
er skipulagt samfellt í Frakklandi. Og
þannig er því komið fyrir í þessu samfé-
lagi bæja og þorpa.
Á þessu heimili er hægt að halda uppi
samræðum á tveimur til þremur tungumál-
um og vefst ekkert fyrir krökkunum. Þau
svara á því máli sem þau eru ávörpuð.
Erla og Adrian tala eðlilega saman ensku.
Börnin tala frönsku í skólanum. Adrian
talar við þau ensku og Erla íslensku. Þau
fara að jafnaði heim til íslands einu sinni
á ári og enn er í deiglunni hvort leyfa eigi
Inga Birni að fara einum í sumar heim til
afa og ömmu, Jónasar Eysteinssonar kenn-
ara og Guðrúnar Vilborgar Guðmundsdótt-
ur. Hvort sem af verður er von á þeim til
Frakklands seinna í sumar. Það hjálpar
auðvitað að halda öllum tungumálunum í
notkun að Adrian bjó á íslandi og íslensk-
an hans helst við þar eð hann heyrir hana
talaða allan daginn.
Fjölskyldan unir sér ákaflega vel í Bo-
urgogne. „Liggur við að maður skammist
sín fyrir hvað maður hefur það óskaplega
gott,“ segir Erla. Annars voru þau alveg
tilbúin að setjast að á íslandi og hefðu
alveg eins getað unað sér og stundað sín
störf þaðan.
„Það er auðvitað ekki hægt að segja
annað en að þetta er miklu þægilegra líf,“
bætir hún við. „Fjarlægðirnar eru minni
og peningarnir endast lengur. Við höfum
aildrei þurft að hafa áhyggjur af peningum
síðan við fluttum hingað. Að vísu er jörðin
mjög gjöful, svo við höfum mikið af græn-
meti, beijum og ávöxtum í garðinum.
Maðurinn sem var hér á undan hafði verið
í garðinum allan daginn og við höfum not-
ið góðs af því fyrstu árin. Þetta er spurn-
ing um hve mikla vinnu maður vill leggja
í það. Nú látum við okkur nægja að tína
af tijánum þá ávexti sem til falla,“ segir
Erla. Þetta er í raun öfundsvert líf. Við
vorum alveg ótrúlega heppin að lenda hér!“