Morgunblaðið - 24.05.1996, Blaðsíða 52

52 FÖSTUDAGUR 24. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
(
(
(
Dýraglens
//rjUu toia 'dadtto. a/ocdcat-
‘^■#°™*%j£ÍÍÍÍin,
st4*nw6 fíáddfi
Smáfólk
I CAN T MEM0R121E THE5E POEM5! I CAN'T EVEN (JNPER5TANP THEM! JU5T TRÝ TO 60 AL0N6 WITH THE W0RP5,5IR„ (Y0U RE LETTINö\ Ithem overwhelm )
~z/—'—— " ^IJII
SkLA
ISg get ekki munað þessi Reyndu bara að Þú lætur þau yfirbuga
ljóð! Ég skil þau ekki einu fylgja orðunum, þig...
sinni! herra...
Mundu bara að ljóð eru skrif-
uð af raunverulegu fólki. Hve
raunverulegu?
BRÉF
HL BLAÐSINS
Kringlan 1103 Reykjavík • Sírni 5691100 • Símbréf 569 1329
• Netfang: lauga@mbl.is (
Netalandhelgi
(netlög) lögbýla
Frá Árna Snæbjörnssyni:
HUGLEIÐING vegna greinar Þor-
geirs Samúelssonar á Reykhólum í
Morgunblaðinu 5. maí 1996, þar
sem hann fjallar m.a. um netaland-
helgi, æðarvarpshlunnindi og
hrognkelsaveiðar.
Þegar landið byggðist fyrir rúm-
lega þúsund árum, helguðu land-
námsmenn sér lönd og ákváðu
mörk milli þeirra á landi (landa-
merki). Þessi landamerki hafa síðan
víða haldist, nema hvað í tímans
rás hefur jörðum verið skipt enn
frekar upp og ný landamerki þá
verið ákveðin. Þau eru víðast skýrt
afmörkuð og skilgreind og þannig
lögformlega skráð hjá yfirvöldum
(sýslumönnum).
Mjög snemma hlýtur sú spurning
að hafa vaknað, hvar þessi lína
lægi til sjávarins og hvar hún ætti
að liggja þar sem ár og vötn eru á
landamerkjum. Reglur um þessi
atriði hafa eflaust átt sér langan
aðdraganda og verið að mótast eft-
ir hérlendum aðstæðum, en allt frá
því að „Tilskipun um veiði á Is-
landi“ tók gildi 20. júní 1849, ásamt
ákvæðum í síðari tíma lögum, hafa
gilt býsna skýrar reglur um n.k.
landamerki lögbýla til sjávarins
(netlög), ásamt skilgreiningu á því
ef jörð á land að á eða vatni.
Til fróðleiks verða hér rifjaðar
upp þær meginreglur (lög) sem
ijalla um ofangreinda þætti:
Í veiðitilskipuninni frá 20. júní
1849 segir í 1. gr. „Á íslandi skulu
héðan í frá jarðeigendur einir eiga
dýraveiði, nema öðruvísi sé ákveðið
í tilskipun þessari," en síðar eru sér
ákvæði um afrétti og almenninga.
Einnig segir í 3. gr. „Á landi skulu
veiði ráða rétt landamerki jarðar
hverrar. Ef jörð liggur að sjó, á
eigandi veiði á haf út, 60 faðma frá
stórstraumsfjörumáli, og eru það
netlög hans. Nú liggja eyjar eða
hólmar undir jörð, þá skal mæla
lóðhelgi jarðar á sama hátt frá landi
og jafnt í allar áttir frá eyjum og
hólmum.“ (Ath. 60 faðmar eru um
115m.) Og í 10. gr. 2. mgr. segir:
„Nú vill maður leggja nót af landi
eða í nótlögum annars manns og
skal hann þá semja um það við
þann sem veiði á.“
Þessi ákvæði sýna eins ljóst og
verða má að það er landeigandi sem
ræður veiðum innan netlaga.
Þá er fróðlegt að rifja upp skil-
greininguna á því, hvað eru netlög
og hvað felst í friðlýsingu æðar-
varpa í lögum nr. 64/1994, um
vernd, friðun og veiðar á villtum
fuglum og villtum spendýrum. Í I.
kafla laganna eru orðskýringar en
þar stendur: „Netlög: hafsvæði 115
m út frá stórstraumsfjörumáli land-
areignar eða 115 m út frá bakka
stöðuvatns sem landareign liggur
að. Netlög fylgja einnig eyjum,
hólmum og sketjum í sjó og stöðu-
vötnum.“
Rétt er að benda á að hér eru
netlög einnig talin fylgja skeijum.
í 18. gr. þessara laga (64/1994)
er íjallað um tímabundna útvíkkun
netalaganna þar sem æðarvarp er
en þar segir: „Frá 15. apríl til 14.
júlí ár hvert eru öll skot bönnuð
nær friðlýstu æðarvarpi en 2 km
nema brýna nauðsyn beri til. Á
sama tíma má eigi án leyfis varpeig-
anda leggja net í sjó nær friðlýstu
æðarvarpi en 250 m frá stór-
straumsfjörumáli. “
Hér kemur skýrt fram að það
er landeigandinn sem fær þarna
tækifæri til að auka við friðun
svæðis næst æðarvörpum gagnvart
netaveiðum o.fl., en getur þó leyft
netaveiði innan þessara marka eða
veitt sjálfur, telji hann það óhætt.
Þó að flestir telji réttast að halda
sig við algjöra netafriðun innan
netalandhelgi friðlýstra æðar-
varpa, þá segja sumir staðkunnug-
ir menn að á vissum tímum og á
vissum svæðum megi að skaðlausu
leyfa netaveiði innan þessara
marka , en því ræður þá landeig-
andinn, enda þekkir hann væntan-
lega best til.
Varðandi það hvort æðarbændur
greiði gjald til ríkisins vegna nytja
af villtum fuglum og villtum spen-
dýrum þá er málum þannig háttað,
að hlunnindi eru metin sérstaklega
í fasteignamati og af þeim (þar á
meðal af æðardúnshlunnindum) er
greiddur sérstakur fasteignar-
skattur til viðbótar við önnur fast-
eignagjöld af hveiju lögbýli. Fast-
eignamat hlunninda leiðir auk þess
til hækkunar á eignaskattsstofni
jarðareiganda.
Um það hvaða tekjustofnar séu
notaðir til þess að kosta fækkun
minks og vargfugls í varplöndum
má m.a. vísa til laga um vernd,
friðun og veiðar á villtum fuglum
og villtum spendýrum (64/1994),
en þar kemur m.a. fram að sveitar-
stjórnum er skylt að ráða menn til
grenjavinnslu á ref og til minka-
veiða, þar sem nauðsynlegt er talið
að koma í veg fyrir tjón af völdum
þessara dýra, en ríkið endurgreiðir
síðan helming kostnaðar sveitarfé-
lagsins. Hér er að sjálfsögðu átt
við varnir gegn tjóni miklu víðar
en í æðarvörpum. Auk þessa leggja
einstaka bændur eða æðarræktar-
deildir í verulegan kostnað til að
koma í veg fyrir tjón af völdum
flugvargs, auk viðbótarkostnaðar
við að veijast tófu og mink.
Um tekjur af hlunnindum gilda
sömu reglur gagnvart skattalögum
eins og um aðrar tekjur af bú-
rekstri.
Hrognkelsaveiðar eru verð-
mæti/hlunnindi sem sjálfsagt er að
nýta. Ýmsir hafa af því áhyggjur
að ásókn í hrognkelsaveiði sé að
verða það mikil, að bæði veiðistofni
og ýmsu öðru í lífríkinu geti stafað
hætta af. Hvað sem því líður, þá
þarf ávallt að hafa í huga, við þess-
ar nytjar sem aðrar, að það er
grundvallaratriði að nýtingin sé í
fullri sátt við umhverfið og gildandi
leikreglur.
ÁRNI SNÆBJÖRNSSON,
hlunnindaráðunautur
Bændasamtaka íslands.
Allt efni sem birtist í Morgunbiaðinu og Lesbók verður framvegis varðveitt í
upplýsingasafni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt til að ráðstafa efninu það-
an, hvort sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu
efni til birtingar teljast samþykkja þetta^ ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.