Morgunblaðið - 03.07.1996, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 3. JÚLÍ1996 21
LISTIR
Táknrænar kalkmynd-
Morgunblaðið/Golli
AÐALSTEINN Ingólfsson útskýrir veggmynd Kjarvals fyrir
áhugasömum listunnendum.
LANDSBANKINN í Austurstræti
var endurbyggður eftir bruna fyrir
72 árum og var Guðjón Samúelsson
arkitekt fenginn til að sjá um teikn-
ingarnar. Hann fylgdi teikningum
gamla bankans með ytra útlit en
innra útlit hafði hann frjálsari hend-
ur með. Fjótlega var farið að huga
að skreytingum inn í bankann og
Jón Stefánsson listmálari var fengin
til þess að gera stóra veggmynd sem
átti að sýna á táknrænan hátt
hvernig fólk vann í sveit. Jón hóf
vinnu við myndina árið 1922 og
lauk henni í ársbytjun 1924 og hlaut
nafnið Engjafólk. Aðalsteinn sagði
að Jón hefði verið valinn til verks-
ins því hann var þekktastur málara
á þessum tíma. Tæknin sem hann
notaði var freskutækni eða kalk-
málverk þar sem blautur jurta- eða
steinlitur var borinn á blauta steypu
þannig að litur og steypa blönduð-
ust og urðu eitt. Þessi tækni er
ævagömul og minntist Aðalsteinn
til skýringar á myndir í pýramídum
Egyptalands unnum með sömu
tækni, „þessi mynd ætti því að end-
ast næstu 110 ár í sögu bankans",
sagði hann. Myndefnið er eins og
áður sagði bændafólk og í baksýn
er tignarleg fjallarönd sem mun
vera samsett úr ýmsum fjöllum.
Aðalsteinn bendir á hve vel Jón
hefur notað innréttingar bankans
með mynd sinni því hann notar
dyraop undir myndinni á þann hátt
að það er líkt og fólk sitji og hvíli
lúin bein á þeim.
Mynd Jóns er á besta stað en
því er ekki fyrir að fara með mynd
Kjarvals sem næst var barin augum
á annarri hæð bankans. Allir við-
staddir voru sammála um að þetta
væri afleitur staður fyrir myndina
en til sárabótar má segja að hún
sé að vissu leyti á virðingarstað því
á hæðinni eru skrifstofur banka-
stjóra. „Það virkar við fyrstu sýn
Landsbanki íslands
heldur uppá 110 ára
afmæli sitt í þessari viku
og meðal þess sem boð-
ið var upp á af því til-
efni var skoðunarferð
um aðalbankann með
Aðalsteini Ingólfssyni
listfræðingi þar sem
hann fjallaði um þijár
stórar veggmyndir sem
prýða bankann. Þór-
oddur Bjarnason slóst
í för með listunnendum.
eins og Kjarval hafi verið settur í
skammarkrókinn," sagði Aðal-
steinn enda er mynd Jóns í aðalsal
á öndvegisstað. Kjarval vann mynd-
ina á árunum 1923-25. Hann nýtti
sér nútímatækni við gerð hennar
og vann meðal annars eftir ljós-
myndum sem voru teknar í Grinda-
vík af sjómönnum og fiskverkafólki
að störfum.
Sama freskutækni er hér notuð
við gerð myndarinnar og hjá Jóni.
En Kjarval var ólíkindatól, eins og
Aðalsteinn orðar það. Hann fór
ekki alltaf nákvæmlega' eftir regl-
unum og málaði sumstaðar á þurran
vegginn og eru þeir fletir ekki lík-
legir til að hanga í 3.000 ár líkt
og hinir. Einnig segir þjóðsaga sem
nýlega hefur verið sannreynd að
Kjarval hafi komið að myndinni
nokkru eftir að henni lauk með
hvíta plastmálningu og hresst upp
á saltfiskinn sem verið er að verka
á stærstu myndinni. Honum fannst
víst ekki góð sölumennska að láta
saltfiskinn gulna á myndinni.
Hreinsuð af sérfræðingum og
ræstingakonu
Nokkrir fróðleiksmolar um
þekktar freskur flutu með í ferðinni
og meðal annars sú að sú þekkt-
asta, Síðasta kvöldmáltíðin eftir
Leonardo da Vinci, er i raun ekki
freska. Hún var unnin með olíulitum
á múr enda var Leonardo gefinn
fyrir tilraunir, viðgerðarmönnum
seinni tíma til mikillar skapraunar.
Ef ekki hefðu staðið yfir reglulegar
björgunartilraunir allt frá því að
gerð myndarinnar lauk hefði hún
fljótlega horfið fyrir fullt og allt.
Veggmynd Kjarvals hefur líka
fengið hressingu í gegnum árin, auk
þeirrar sem hann framkvæmdi sjálf-
ur. Meðal annars hefur hún verið
hreinsuð bæði af sérfræðingum og
ræstingarkonu sem notaði víst ein-
hvemtímann of mikið af sterkum
efnum þannig myndin fór að mást
út á kafla. Kjarval lagði mikinn
metnað í myndina og alls er henni
skipt í sjö hluta, allt táknmyndir
fyrir mismunandi hluta af vinnslu-
stigi fisks. Sjómenn og saltfiskverk-
endur, opnir bátar í stórsjó og togar-
ar. Myndir hans vekja einnig at-
hygli fyrir gleði og frísklega lita-
notkun og sýnt er að listamaðurinn
hefur skemmt sér við gerð hennar.
Nú var aftur haldið niður í aðal-
sal þar sem steinfellumynd Nínu
Tryggvadóttur er. Komið var að
máli við listakonuna stuttu fyrir
andlát hennar árið 1968 um að
gera veggmynd fyrir bankann um
samskipti Egils Skallagrímssonar
við Aðalstein konung. A myndinni
sést Egill taka við gullhring af
Aðalsteini og eru liðsmenn beggja
á bakvið þá. Nína gerði nokkrar
litkrítarskissur en lauk ekki gerð
myndarinnar. Maður hennar gekk
eftir því að myndin yrði sett upp
og lauk uppsetningunni árið 1971.
Myndin er ólík hinum myndunum í
bankanum því hún er táknræn fyr-
ir peningaviðskipti. Verkið heitir
Konungssæmd. Þar með lauk ferð-
inni og allir gengu fróðari út í góða
veðrið.
Gantast að
ímyndinni
KVIKMYNPIR
Rcgnboginn
NÚ ERÞAÐ SVART
(„Don’t be a Menace ...“)
★ V!2
Leikstjóri Paris Barclay. Handrits-
höfundar Shawn og Marlon Wayans,
Phil Beauman. Kvikmyndatökustjóri
Russ Brandt. Tónlist John Barnes.
Aðalleikendur Shawn og Marlon
Wayans, Sulil McCullough, Chris
Spencer, Tracy Sherelle Jones.
Bandarísk. Miramax 1995.
WAYANS-bræðurnir, Shawn og
Marlon, eru máttarstoðir Nú er það
svart, handritshöfundar, framleið-
endur og aðalleikarar. Trúir uppruna
sínum sem háðfuglar í sjónvarpi (þar
sem stóri bróðir þeirra, Damon, er
þó hvað þekktastur), henda þeir ós-
part grín að þeirri ímynd af götulífi
stórborgar-„gettóanna“ sem löngum
hefur blasað við í fjölda „svartra"
vandamálamynda frá Hollywood.
Hreint ekki svo slæm hugmynd en
bræður hafa því miður ekki mikið
til málanna að leggja. Gamlar klisjur
fá þó oft skemmtilega á baukinn,
svo sem graðfolaímynd hins dæmi-
gerða „gettó“-töffara, ofbeldið,
endalaus ofnotkun morðvopna, geil-
urnar (aðalkynbomban með óseðj-
andi brókarsótt), talsmátinn (hér
klæmast og ragna ekki aðeins hinir
strætisvísu burðarásar heldur boðið
uppá þá merku nýlundu að leyfa
börnum og gamalmennum að kross-
bölva og reykja dóp), o.s.frv.
Efnisþráðurinn er ekki merkilegur,
gengur út á að ungmennið Ashtray
(Shawn Wayans) er sendur í vista-
skipti úr öryggi millistéttarhverfisins,
þar sem hann hefur alist upp hjá
móður sinni, í vafasamt fátækra-
hverfið þar sem karl faðir hans
skrimtir á framfæri þess opinbera.
Að mati móðurinnar eiga þessi um-
skipti að gera mann úr stráknum.
Það sem þeir bræður hafa sett á
oddinn er að hafa ofan-af fyrir sínum
eigin kynstofni eina kvöldstund eða
svo, með hamslausum uppákomum,
mörgum í klúrari kantinum, og skjóta
í leiðinni á spámenn á borð við Spike
Lee, Singleton og Hughes-bræður.
Þeir ágætu menn hafa gert margar,
athyglisverðar myndir um þeldökk
olnbogabörn stórborganna, en þær
eru teknar að lýjast og líkjast orðið
ískyggilega hver annarri. Afróamer-
íkanar (eins og blökkumenn vilja
gjarnan láta kalla sig) eru margir
hvetjir orðnir langþreyttir á þeirri
einhæfu vandamálasúpu eiturlyfja,
afbrota og almenns vesældóms og
óréttlætis sem þær endurspegla. Þeir
fá eitthvað fyrir snúð sinn hér. Það
má oft hlæja að stórkarlalegum ham-
förum Wayans-bræðra, sem greini-
lega er fátt heilagt, og leikhópurinn
er allur hinn frísklegasti. Á betur
heima í Bronx en hefir engu að síður
nokkurt afþreyingargildi fyrir ungl-
inga hvar sem er.
Sæbjörn Valdimarsson.
Hádegistón-
leikar í Hall-
grímskirkju
LEIKIÐ verður á orgelið í
Hallgrímskirkju í hádeginu á
fimmtudögum og laugardög-
um í júlí og ágúst. Hádegistón-
leikarnir eru haldnir í tengsl-
um við tónleikaröðina Sumar-
kvöld við orgelið sem haldin
er í fjórða skiptið í sumar og
hefst sunnudagin 7. júlí.
Það eru félagar í Félagi ís-
lenskra organleikara sem leika
á fimmtudögum. Fyrstu há-
degistónleikarnir verða
fimmtudaginn 4. júlí ki.
12-12.30. Að þessu sinni er
það Árni Arinbjarnarson, org-
anisti Grensáskirkju, sem leik-
ur á orgelið tónlist eftir Bach
og Buxtehude.
Á laugardögum leikur
Hörður Áskelsson, organisti
Hallgrímskirkju, kl. 12-12.30.
Hann leikur líka á fyrstu tón-
leikum tónleikaraðarinnar
Sumarkvölds við orgelið en á
laugardeginum ieikur hann
sýnishorn af efnisskrá sunnu-
dagskvöldsins.
FINNSKI stjórnand-
inn Osmo Vánská fær
mikið lof í nýlegri
umfjöllun The New
York Times um upp-
tökur á verkum Jean
Sibeliusar. Greinina
ritar Alex Ross, sá
hinn sami og hrósaði
Vánská og Sinfón-
íuhljómsveit ísiands í
hástert fyrir frammi-
stöðu hennar á tón-
leikum í Carnegie
Hall í vetur.
Sænska Bis-útgáf-
an stefnir að því að
gefa út öll verk Sibel-
iusar, þar með talin
áður óþekkt verk tónskáldsins.
Vánská hefur stýrt flutningi sinfó-
níuhljómsveitarinnar í Lahti í
Finnlandi á hljómsveitarverkum
Sibeliusar. I umfjöllun sinni segir
Ross að þrátt fyrir að tónlistin sé
á stundum brotakennd, sé flutn-
ingur Vánská og La-
hti-hljómsveitarinnar
svo fágaður að af
verkunum stafi ljóma.
Nefnir hann m.a.
„Veislu Belshazzar"
og „Jedermann"
(Hver og einn) og
„Misterioso". Þá segir
í umfjölluninni, að
eins og tónleikar með
Sinfóníuhljómsveit ís-
lands í Carnegie Hall
í febrúar sl. hafi stað-
fest, sé Vánská einn
mikilverðasti túlkandi
Sibeliusar sem nú sé
starfandi. Hann leiti
uppi hinar dekkri og
vandasamari hliðar á hljómi verka
tónskáldsins, án þess að glata
yfirsýn yfir heildarmyndina. Allir
þeir sem hafi raunverulegan
áhuga á tónlist Sibeliusar verði
að kynnast upptökum Bis-útgáf-
unnar.
kœliboxdagar
frá 3. júlí til 6. júlí
<9
V

4/
r
Skeljungsbúðin
Suðurlandsbraut 4. Sími 560 3878
The New York Times ber lof á Vánska
Einn mesti túlkandi
verka Sibeliusar
Osmo Vanská