Morgunblaðið - 18.08.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 18. ÁGÚST 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sænskur organleikari í Hallgrímskirkju
Með tónlistína
út til fólksins
Sænski organleikarínn Gunnar Idenstam
vill að listin nái til fólksins og snerti strengi
í brjóstum þess. Jóhann Hjálmarsson
spjallaði við hann um gamla tónlist og
nýja, afturhvarf til náttúrunnar og
mikilvægi hins andlega í lífinu.
Morgunblaðið/Ásdís
GUNNAR Idenstam hefur fundið rétta orgelið í Hallgrímskirkju.
„Gott að vera
listamaður á
Islandi“
I DAG, sunnudag, býður finnski
málarinn Arthur A’Avramenko list-
unnendum að heimsækja sig á
vinnustofu listamiðstöðvarinnar í
Hafnarborg í Hafnarfirði. Arthur
mun sýna ný mál-
verk, sem hann
hefur málað hér á
landi auk dagatals
fyrir næsta ár.
Árthur mun taka
vel á móti gestum
og sagði hann að
ekki myndi sig
muna um að
bregða penslum á
loft og leggja til
sjónarmið viðvíkjandi viðfangsefnum
þeim er menn eru að fást við. „Þetta
er samt fyrst og fremst sýning á
málverkum mínum, en ef menn hafa
eitthvað sérstakt í huga get ég kreist
úr einni túbu eða tveim,“ sagði Arth-
ur. Þetta er í þriðja skiptið sem
Arthur dvelur á íslandi og segir
hann fyrstu heimsóknina hafa verið
eftirminnilega. „Ég varð dauðskelk-
aður við allan þennan kraft sem býr
í landinu og gat ekkert unnið í tvo
rnánuði," sagði Arthur. Hann virðist
þó aldeilis hafa braggast með tíman-
um því málverk sem hann málaði
hér á landi og flutti til Danmerkur
vöktu mikla athygli og unnu til
umhverfisverðlauna.
Dagatalið sem Arthur mun sýna
í dag er annað dagatalið sem hann
úbýr, en að þessu sinni eru allar
myndirnar tólf málaðar hér á Is-
landi. „Þegar ég útbjó dagatalið fyr-
ir 1996 þá sýndi ég myndir frá
Frakklandi, Danmörku og íslandi,
en að þessu sinni kemst ekkert ann-
að að en ísland/ sagði Arthur .
Vinnustofan I Hafnarborg verður
opin frá 13 til 17 og er hún á þriðju
hæð Hafnarborgar við Strandgötu 39.
TONLIST
Mcnningarmiðstöðin
í Gcrðubcrgi
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Frumraun (Debut) Erlu Þórólfsdótt-
ur. Viðfangsefnin íslensk og erlend
söngverk. Samleikari á píanó Ólafur
Vignir Albertsson. Fimmtudagurinn
15. águst, 1996.
ÞAÐ ERU vandgengin fystu spor-
in og oft ætla menn sér um of, en
um síðir verður allt að list þeim er
leikur. Erla Þórólfsdóttir hefur bæði
lokið kennara- og einsöngvaraprófi
og fengist við ýmislegt á sviði tón-
listar og er því vel nestuð til fram-
haldsnáms. Tónleikar hennar í
Gerðubergi sl. fimmtudag má skoða
sem forspjall af því sem verða mun,
þá hún hefur lokið námi. Á verkefna-
skrá hennar voru fyrst sex íslensk
söngverk, Smalavísa og Lóan, eftir
Þórarin Jónsson, Litla barn og
Kvöldvísa, eftir Fjölni Stefánsson,
GUNNAR Idenstam er sænskur
organleikari sem leikur í Hallgríms;
kirkju á sunnudaginn kl. 20.30. Á
efnisskrá eru þrjár fúgur úr Fúgu-
list Baehs, orgelsvíta eftir franska
tónskáldið Marcel Dupré og síðari
hluti tónleikanna er helgaður tónlist
sem hann hefur sjálfur samið. I
kynningu segir að hann reyni í eigin
verkum að „samræma norræna þjóð-
lagahefð, klassíska uppbyggingu
orgelverka og dægurtónlist". Fyrst
leikur hann eigin útsetningu á nor-
rænum þjóðlögum og svo fjóra kafla
úr verkinu Dómkirkjutónlist.
Organleikarinn er ekki að koma
í fyrsta sinn til íslands. Hann lék í
Reykjavík og á Akureyri 1987. Hann
segir mér í upphafi frá því hvernig
það sem hann leitast við að gera sé
í raun þrískipt. í fyrsta lagi er um
að ræða hefðbundinn orgelleik, síðan
kemur útsetning og loks eigin tón-
list. Idenstam hefur notið mikils álits
fyrir spunaleik sinn og fékk fyrir
hann fyrstu verðlaun í Grand Prix
orgelkeppninni í Chartres 1984.
Fleiri frönsk verðlaun hefur hann
fengið, en í Frakklandi stundaði
hann framhaldsnám. Útsetningar og
tónsmíðar hafa tekið við af spunan-
um á síðustu árum.
Hann kann vel að meta þjóðlög,
en líka poppmúsík og rokk. Sjálfur
lék hann í upphafi rokk, síðan klass-
ík og nú er hann að nálgast rokkið
aftur. „Krókaleið" kallar hann þessa
þróun. Áhugi á þjóðlögum tengist
uppeldi. Faðir hans lék á fiðlu. Jojk
Samanna er honum líka hugleikið
því að hann hefur samið kirkjutón-
list sem byggir á jojki. Von er á
plötu frá honum og saxófónleikaran-
um Anders Paulsson með norrænum
þjóðlögum, m.a. íslenskum. Plata
með dómkirkjutónlist er líka
væntanleg.
Rétta orgelið
Orgelið í Hallgrímskirkju er hon-
um að skapi, enda er dómkirkjutón-
list hans samin fyrir orgel af þessu
tagi. Hann segir að þótt hann að-
skilji yfirleitt hefðbundna tónlist og
dægurtónlist megi sameina gamalt
og nýtt. Frönsk hefðbundin tónlist
Vort líf og Við Kínafljót, eftir Jór-
unni Viðar. Næst komu rjú lög eftir
Michael Head, A Blackbird Singing,
The Singer og A Piper og lauk fyrri
hluta söngskrár með þremur lögum
eftir Richard Strauss, Schlagende
Herzen, Die Zeitlose og Stándchen.
Þessi lög eru ótrúlega fjölbreytt að
gerð og stíl. Smalavísa Þórarins er
fallega unnin tónsmíð og þar mátti
heyra að Erla hefur trúlega gott
efni til koloratura söngs.
Litla barn eftir Fjölni er gætt sér-
stæðum þokka sem Erla náði að túlka
af látleysi. Svo mjög sem kvensöngv-
arar hafa spreytt sig á lögum Jórunn-
ar Viðar, var þar að finna veikasta
hlekkinn í söng Erlu. Vort líf eftir
Jórunni, er trúlega með fyrstu nú-
til dæmis fari ekki illa við rafmagns-
tónlist og Bach-flauta hljómi vel í
nútímaverki.
Útsetningar Idenstams á Þjóðlaga-
tónlist eru óvenjulegar og eingöngu
fyrir hljóðfæri. Hann leggur ekki
mikið upp úr efni þjóðkvæða heldur
fyrst og fremst hljómi, riþma, eins
og dæmigert er fyrir hann. Tónlistin
verður ósjálfrátt miðaldaleg. Tak-
mark hans er að koma stemmningu
til skila. í því skyni notar hann oft
kertaljós og annað sem stuðlar að
andlegu andrúmslofti. En það sem
áður var spuni er nú allt skrifað nið-
ur áður en það er flutt.
Idenstam kveðst líta á það sem
hlutverk sitt að snerta streng í fólki,
kæta það með þeim hætti að jafnvel
hið sorglega geti kallað fram gleði.
Hann skýtur því inn í að hann
hafi orðið djúpt snortinn af að lesa
um Sólon íslandus, Sölva Helgason.
„Nú geta listamenn valið, en líklega
ekki á tímum Sölva“, segir hann.
„Listin á að fara út til fólksins, hún
á að vera mótvægi við hið efnis-
lega“, bætir hann við.
„Við eigum að hverfa aftur til
náttúrunnar, til okkar innra eðlis“,
segir Idenstam sem er ekki hrifin
af þeirri kröfu nútímans að allt eigi
að ganga fljótt. Honum hryllir við
eyðingu náttúrunnar.
Að vita og vilja
„Ég lít á það sem mitt framlag
tímasönglögum okkar íslendinga,
glæsileg tónsmíð, sem þarf að flytja
með meiri tilþrifum en Erla gerði.
Lögin eftir Michael Head eru sér-
lega ensk og minna jafnvel á þjóð-
lög, sérstaklega lagið Singer, sem
flytja skal án undirleiks og var flutt
af þokka, þó ógreinlegur textafram-
burður drægi þar nokkuð úr. Eins
og fyrr segir á Erla trúlega efni til
koloratura söngs og því vart við því
að búast að Lieder verk, eins og
Schlagende Herzen, Die Zeitlose og
Stánchen passi rödd hennar og söng-
máta. Sama má segja um lögin eftir
Gabriel Fauré, sem þó eru sérlega
lýrísk, einkum Vöggurnar, er fang-
elsislagið (Prison) við kvæði eftir
glæpamanninn og skáldið Paul
að koma listinni til fólksins, það er
mín leið, en ekki með það sem keppi-
kefli að fá stærri áheyrendahóp. það
er mikilvægt að maður geri sér ljóst
hvað maður er að gera og vill gera,
erfitt en nauðsynlegt, orgelið þarf
að opnast áheyrandanum og það
þarf að sýna það með öðrum hætti
en áður. Þótt ég sé konsertorganisti
hef ég þó samið fyrir önnur hljóð-
færi.“
Idenstam segir mér frá Astor
Piazzolla sem lést 1986. „Hann þró-
aði argentínska tangóinn þannig að
hann varð klassískur, notfærði sér
kraft hans og depurð og sótti líka
innblástur til barokktónlistar. Hann
hataði argentínskan tangó og skap-
aði sinn eigin. Ég hef líka hatað
orgelið, hljóðfæri sem er flókið, and-
ar ekki og gerir það torvelt að finna
hið einfalda. Nú held ég meira upp
á orgelið þegar ég hef fundið hjá
mér hvað ég vil gera við það, hvern-
ig ég vil beita því.“
Orgelið er hátíðlegt hljóðfæri,
upphafið, er það ekki?
„Orgelið er óviðjafnanlegt hljóð-
færi, ekki hátíðleikinn einn. Að það
stendur í kirkju veldur hátíðleikan-
um. Það er andlegt. Hið andlega er
í kirkjunni, ekki eingöngu kristnin
heldur rúmast þar öll trúarbrögð."
Að þessum orðum sögðum vék
Gunnar Idenstam að íslenskri nátt-
úru sem heillar hann, náttúru lands-
ins.
Verlain, þarf að syngja af þungum
trega. Rússnesku iögin, eftir Rach-
maninov, eru þýðar rómantískar
myndir en tónleikunum lauk með
tónlist sem passar Erlu betur en flest
lögin á undan. Það voru aría Ólymp-
íu úr Ævintýrum Hoffmanns, eftir
Offenbach og Una voce poco fa, úr
Rakaranum, eftir Rossini. Þrátt fyr-
ir að Erla eigi raddlega og hvað
varðar framburð nokkuð óunnið,
hefur hún gott tóneyra og er örugg
músiklega. Það verður svo að ráðast
hversu henni farnast í framhalds-
námi, því eins og fyrr hefur verið
ýjað að, þá tekur það tíma og mikla
æfingu, að drottna yfir sviðinu, sem
einsöngvari. Erlu fylgja góðar óskir
um gott gengi í framhaldsnámi
hennar með enskum næstu árin.
Samleikari Erlu var Ólafur Vignir
Albertsson píanóleikari er lék af af
öryggi og sérlega fallega Smalavís-
una, eftir Þórarin, Vort líf, eftir Jór-
unni ensku lögin, Stánchen eftir
Strauss og reyndar alla efnisskrána.
Jón Ásgeirsson
Island í
dagog
Skýjahöllin
NORRÆNA húsið hefur und-
anfarin fímm sumur staðið að
fyrirlestrum um íslenskst sam-
félag einkum fyrir norræna
ferðamenn.
Borgþór Kjærnested fjallar
um íslenskt samfélag og það
sem er efst á baugi í þjóðfélag-
inu, sunnudaginn 18. ágúst kl.
17.30. Hann mun flytja þetta
erindi á sænsku og finnsku og
gefst fólki tækifæri til fyrir-
spurna. Allir eru velkomnir og
aðgangur ókeypis.
Islenskt
kvikmyndakvöld
Mánudaginn 19. ágúst kl.
19 verður íslenska kvikmyndin
Skýjahöllin sýnd.
Myndin er framleidd árið
1994. Leikstjóri er Þorsteinn
Jónsson. Myndin er 85 mín.
að lengd og er með enskum
texta. Allir velkomnir og að-
gangur ókeypis.
Fransk-
íslenskur
kvartett
leikur Jobim
KVARTETT franska bandeon-
leikarans Oliviers Manoury
mun leika í tónleikasal Félags
íslenskra hljómlistarmanna
Rauðagerði 27, miðvikudags-
kvöldið 21. ágúst kl. 21.
Með honum spila Tómas R.
Einarsson á kontrabassa,
Kjartan Valdemarsson á píanó
og Matthías Hemstock á
trommur. Olivier Manoury
mun auk bandeon harmón-
íkunnar leika á sk. hnappa-
hörpu, en því hljóðfæri má lýsa
sem afkvæmi hnappaharmón-
íku og munnhörpu.
Tónleikarnir eru helgaðir
minningu brasilíska tónskálds-
ins Antonio Carlos Jobim, sem
öðlaðist heimsfrægð á sjöunda
áratugnum fyrir bossa-nova
tónlist sína, en hann lést fyrir
tveimur árum.
Bessi sýnir á
Akranesi
NÚ STENDUR yfír myndlista-
sýning Bessa Bjarnasonar í
Listahorni Upplýsingamið-
stöðvarinnar á Akranesi.
Bessi er fæddur á Selfossi
1963. „Viðfangsefni hans eru
að mestu leyti náttúran í sinni
einföldu en samt stórbrotnu
mynd, þar sem verk mannsins
og náttúrunnar takast í hend-
ur,“ segir í kynningu.
Sýningunni lýkur 14. sept-
ember.
Sex í list
SÍÐASTA sýningin af þremur
í sumar, stendur yfir í sýning-
arsalnum Við Hamarinn. Ásdís
Pétursdóttir sýnir myndir og
Ingibjörg María Þorvaldsdóttt-
ir sýnir kórónur.
Sýningin er opin laugardaga
og sunnudaga kl. 14-20, helg-
arnar 17. og 18. og 24. og 25.
ágúst
Sýningimni
Formskúlpt-
úr að ljúka
SÝNINGU Kristínar Guðjóns-
dóttur í Stöðlakoti við Bók-
hlöðustíg lýkur í dag, sunnu-
daginn 18. ágúst.
Sýningin er opin daglega frá
kl. 14-18. Aðgangur ókeypis.
Arthur
A’avramenko
Vandgengin
fyrstu sporin